Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Rybniku

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 15 grudnia 2022 roku

Sąd Okręgowy w Rybniku Wydział I Cywilny

w składzie:

Przewodniczący: Sędzia Agnieszka Westwal

Protokolant: sekretarz sądowy Anna Mrozek

po rozpoznaniu w dniu 1 grudnia 2022 roku w Rybniku

sprawy z powództwa W. L., J. L.

przeciwko R. Bank (...) z siedzibą w W.

o zapłatę i ustalenie

1.  ustala, nieistnienie stosunku prawnego wynikającego z umowy o kredyt hipoteczny nr (...) zawartej w dniu 26 maja 2008 roku przez powodów J. L. i W. L. z (...) S.A. Spółkę Akcyjną Oddział w Polsce z siedzibą w W., którego następcą prawnym jest pozwana R. Bank (...) w W.;

2.  zasądza od pozwanej na rzecz powodów łącznie kwotę 114 109,24 zł (sto czternaście tysięcy sto dziewięć złotych dwadzieścia cztery grosze) z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 18 maja 2022 roku do dnia zapłaty;

3.  zastrzega na rzecz pozwanej prawo zatrzymania zasądzonych od niej na rzecz powodów należności w wysokości 114 109,24 zł do czasu zaoferowania przez powodów zwrotu na rzecz pozwanej kwoty 110 000 zł (sto dziesięć tysięcy złotych) lub zabezpieczenia roszczenia o jej zwrot;

4.  w pozostałym zakresie powództwo oddala;

5.  zasądza od pozwanej na rzecz każdego z powodów po 3217 zł (trzy tysiące dwieście siedemnaście złotych) wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się orzeczenia do dnia zapłaty tytułem zwrotu kosztów procesu.

Sygn. akt I C 481/21

UZASADNIENIE

Powodowie J. L. i W. L. wnieśli o ustalenie, że umowny stosunek prawny wynikający z zawartej przez powodów z (...) SA Oddziałem w Polsce z siedzibą w W., którego następcą prawnym jest pozwany R. Bank (...) (Spółka Akcyjna) z siedzibą w W. umowy o kredyt hipoteczny nr (...) zawartej w dniu 26 maja 2008 roku nie istnieje.

Nadto powodowie domagają się zasądzenia na ich rzecz od pozwanego łącznie kwoty 114 109,24 zł tytułem bezpodstawnego wzbogacenia strony pozwanej w związku z nieważnością łączącej strony umowy kredytu i pobraniem świadczeń nienależnych wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od dnia 29.12.2020 r. do dnia zapłaty.

Powodowie zgłosili również żądanie ewentualne, w przypadku uznania przez Sąd umowy zawartej przez strony za zgodną z prawem i mogącą dalej obowiązywać w kształcie pozbawionym zapisów abuzywnych, wnosząc o ustalenie, że postanowienia powyższej umowy o kredyt hipoteczny oraz mającego do niej zastosowanie Regulaminu są bezskuteczne wobec powodów w zakresie: § 2 ust. 1 zd. 2 Umowy, § 7 ust. 4 zd. 1-4 Regulaminu, § 9 ust. 2 regulaminu, § 13 ust. 7 Regulaminu.

W każdym z przypadków powodowie wnieśli o zasądzenie od pozwanego na ich rzecz kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego oraz opłaty skarbowej od pełnomocnictw wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie w zapłacie liczonymi od dnia uprawomocnienia się orzeczenia, którym je zasądzono, do dnia zapłaty.

W ocenie powodów przedmiotowa umowa kredytu jest nieważna albowiem zawierała w swej treści niedozwolone klauzule umowne, była sprzeczna z ustawą, dobrymi obyczajami oraz zasadami współżycia społecznego.

Strona powodowa wskazuje, że istotą sporu pomiędzy stronami w niniejszej sprawie pozostaje sporna kwestia oceny zgodności z prawem powstałego pomiędzy stronami stosunku prawnego oraz ocena treści postanowień zawartych w umowie i Regulaminie, w zakresie odnoszącym się do indeksacji kredytu.

W ocenie powodów bezskuteczność kwestionowanych postanowień prowadzić będzie do nieważności całej umowy, ponieważ jej dalsze obowiązywanie w kształcie pozbawionym kwestionowanych postanowień nie jest możliwe.

Na skutek nieważności umowy całość środków pobranych przez pozwaną od strony powodowej stanowi świadczenia nienależne, którego zwrotu strona powodowa może się domagać na podstawie treści art. 405 kc w zw. z treścią art. 410 kc.

Nieważność umowy kredytu wynika z treści art. 353 ¹ kc w zw. z art. 58 § 1 kc oraz art. 69 prawa bankowego.

Wartość roszczeń wobec pozwanej z tytułu nieważności kwestionowanej umowy kredytu strona powodowa ustaliła jako równowartość części środków tytułem spłat rat kredytu pobranych przez pozwaną w związku z kwestionowaną umową kredytu, licząc do 23 lutego 2011 r. do 28 października 2020 r.

Ewentualnie, w przypadku nie podzielenia stanowiska strony powodowej co do upadku całości umowy kredytu czy to na skutek jej niezgodności z prawem jako całości, czy też w kształcie pozbawionym kwestionowanych postanowień umownych, to same kwestionowane postanowienia winny, w ocenie powodów, zostać uznane za bezskuteczne w świetle treści art. 385 ¹ §1 kc, zaś umowa uznana za dalej obowiązującą w treści pozbawionej kwestionowanych postanowień zgodnie z treścią art. 385 ¹ § 2 kc.

Powodowie przytoczyli argumenty i orzecznictwo sądów na poparcie swojego żądania.

Pozwany R. Bank (...) z siedzibą w W. w stosunku do wszystkich żądań wnosił o oddalenie powództwa w całości i zasądzenie od powoda na jego rzecz kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według obowiązujących przepisów.

Nadto strona pozwana podniosła ewentualny zarzut zatrzymania kwoty 110 000 zł w oparciu o art. 496 kc i 497 kc.

Pozwany przyznał, że powodowie zawarli Umowę z poprzednikiem prawnym pozwanego, w brzmieniu wynikającym z jej treści oraz treści jej załączników, w tym Regulaminu. W ocenie pozwanego umowa kredytu stanowi ważne i skuteczne zobowiązanie, a klauzule indeksacyjne nie mogą zostać uznane za abuzywne i w konsekwencji niewiążące powodów. Natomiast zakwestionowana przez powodów klauzula indeksacyjna została określona w umowie w sposób jasny, precyzyjny, niebudzący wątpliwości i wobec tego w pełni była skuteczna i wiązała strony.

Pozwany zaprzecza następującym okolicznościom:

- braku możliwości negocjowania przez stronę powodową warunków umowy w trakcie trwania procedury kredytowej czy też wpływania na jej treść;

- rzekomemu niewypełnieniu obowiązków informacyjnych przez pozwanego zarówno w toku czynności poprzedzających zawarcie umowy kredytu jak i w trakcie jej zawierania w zakresie dotyczącym ryzyka związanego z zaciągnięciem kredytu indeksowanego, zmian kursu walutowego i związaną z tym zmianą wysokości kwoty zaciągniętego zobowiązania i rat kapitałowo-odsetkowych;

- braku indywidualnego uzgodnienia między stronami postanowień umownych dotyczących klauzul indeksacyjnych; braku możliwości zapoznania się z umową i regulaminem w trakcie trwania procedury kredytowej;

- ukształtowania treści umowy w sposób niejednoznaczny a także sprzeczny z dobrymi obyczajami oraz rażąco naruszający interesy strony powodowej;

- dowolności pozwanego w kształtowaniu tabeli kursowej.

Pozwany podniósł również zarzut braku interesu prawnego powodów w żądaniu ustalenia nieważności umowy oraz zarzut przedawnienia części dochodzonego przez nich roszczenia o zapłatę. Pozwany przytoczył również kolejne argumenty, które były przedmiotem oceny Sądu.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Powodowie J. L. i W. L. w dniu 26 maja 2008 r. zawarli z (...) SA Oddziałem w Polsce z siedzibą w W., obecnie R. Bank (...) (Spółka Akcyjna) z siedzibą w W., umowę o kredyt hipoteczny nr (...) indeksowaną kursem (...), na kwotę 110 000 zł (§ 2 umowy), która następnie została podwyższona o 40 000 zł. Umowa była zmieniona kolejnymi Aneksami: z dnia 9 lipca 2008 r., 25 marca 2009 r., 28 maja 2009 r., 25 marca 2019 r.

Kredyt został udzielony na zakup lokalu mieszkalnego na rynku wtórnym w miejscowości Ż. przy Al. (...). Spłata kredytu wraz z odsetkami ustalona została na 360 miesięcznych rat kapitałowo-odsetkowych. Wypłata środków z kredytu nastąpiła 23 lipca 2008 r. Kwota udzielonego kredytu stanowiła równowartość 77 990,95 CHF.

W okresie do dnia 28 października 2020 r., co wynika z zaświadczeń wystawionych przez pozwanego, łączna kwota spłaconych przez powodów świadczeń wyniosła 139 774,30 zł, w tym 114 109,24 zł od dnia 23 lutego 2011 r. Zabezpieczeniem spłaty kredytu było ustanowienie hipoteki kaucyjnej do kwoty 300 000 zł ustanowionej na nieruchomości stanowiącej przedmiot finansowania

W momencie zawierania umowy o kredyty powodowie pozostawali w związku małżeńskim, w którym obowiązywał ustrój małżeńskiej wspólności majątkowej. Zawierając umowę, działali oni jako konsumenci w rozumieniu art. 22 ¹ kc.

Umowa kredytowa została zawarta na podstawie sformułowanego i przedstawionego przez pozwanego, jako profesjonalisty w obrocie, wzorca umownego, który nie podlegał negocjacjom. Umowa o kredyt została podzielona na dwie części, tj. część szczególną umowy oraz część ogólną umowy. Integralną część umowy o kredyt stanowią Ogólne warunki udzielania przez Bank kredytu mieszkaniowego. W § 15 umowy postanowiono, że w zakresie nieuregulowanym umową zastosowanie mają postanowienia regulaminu.

Zgodnie z § 2 ust. 1 umowy zawartej przez strony kredyt jest kredytem (...)indeksowanym do waluty obcej CHF. W § 3 ust. 1 umowy określono wysokość oprocentowania kredytu, wskazując, że kredyt oprocentowany jest według zmiennej stopy procentowej, która na dzień sporządzenia umowy wynosiła 4,17833 % w stosunku rocznym, z zastrzeżeniem postanowień regulaminu. W ust. 2 powyższego postanowienia wskazano, że zmienna stopa procentowa ustalana jest jako suma stopy referencyjnej (...) oraz stałej marży banku w wysokości 1,40 punktów procentowych (p.p.), a w ust. 3, iż oprocentowanie kredytu ulega zmianie w zależności od zmiany stopy referencyjnej (...)).

Jednocześnie powodowie jako kredytobiorcy oświadczyli, że w dniu podpisania umowy otrzymali regulamin i aktualną na dzień sporządzenia umowy taryfę i zapoznali się z nimi. Regulamin zawiera postanowienia dotyczące kredytu indeksowanego, m.in. w: § 7 ust. 4, § 9 ust. 2 oraz §13 ust. 7.

„W przypadku kredytów indeksowanych do waluty obcej: 1) raty kredytu podlegające spłacie wyrażone są w walucie obcej i w dniu wymagalności raty kredytu pobierane są z rachunku bankowego, o którym mowa w ust. 1, według kursu sprzedaży zgodnie z Tabelą obowiązującą w Banku na koniec dnia roboczego poprzedzającego dzień wymagalności raty spłaty kredytu; 2) jeśli dzień wymagalności raty kredytu przypada na dzień wolny od pracy, stosuje się kurs sprzedaży zgodnie z Tabelą obowiązującą w Banku na koniec ostatniego dnia roboczego poprzedzającego dzień wymagalności raty spłaty kredytu.”, o czym stanowi 9 ust. 2 Regulaminu.

Zawarcie umowy zostało poprzedzone kilkoma spotkaniami powodów w siedzibie Banku, podczas których przeanalizowana została ich zdolność kredytowa oraz przedstawiono powodom warunki kredytowania. Kredytobiorcom została przedstawiona symulacja, która była skonstruowana w taki sposób, że nie wywołała obaw przed zaciągnięciem kredytu indeksowanego do franka szwajcarskiego. Doradca finansowy przedstawił i rekomendował kredytobiorcom oferty kredytu indeksowanego do CHF. Wskazywał przy tym na niższą, w stosunku do kredytu nieindeksowanego do waluty obcej wysokość raty kapitałowo-odsetkowej oraz zapewniał o stabilności kursu CHF, co ostatecznie przekonało powodów do zaciągnięcia kredytu indeksowanego do franka szwajcarskiego.

Przedstawianie stronie powodowej informacji i pouczeń w trakcie rozmów przedkontraktowych zostało zniekształcone przez eksponowanie wyłącznie rzekomych korzyści (niższej wysokości raty i oprocentowania) związanych z rekomendowanym kredytem denominowanym do CHF jako atrakcyjniejszym od kredytu niepowiązanego z tą walutą obcą. Nie przedstawiono bardzo negatywnych scenariuszy kształtowania się kursu franka szwajcarskiego i wpływu tej zmiany na zadłużenie z tytułu kredytu. Powodowie nie wiedzieli, że kwota długu może wzrosnąć w sposób nieograniczony. Omawiano z nimi jedynie niewielkie możliwości wahnięć kursu.

W trakcie czynności poprzedzających zawarcie umowy kredytu, doradca w ogólny sposób omówił z powodem i jego żoną zapisy umowy, skupiając się przede wszystkim na kwestiach związanych ze sposobem uruchomienia kredytu. Nie przedstawiono im w sposób klarowny i zrozumiały o wiążącym się z zawarciem umowy kredytu indeksowanego ryzyku, o możliwych konsekwencjach ekonomicznych wzrostu kursu waluty i jego potencjalnym wpływie na wysokość kapitału kredytu jak i poszczególnych rat oraz o stosowaniu dwóch różnych kursów walut CHF do ustalenia kapitału kredytu i spłaty rat kredytu, których różnica stanowiła de facto dodatkowy zysk pozwanego. Powodom nie zostały w sposób zrozumiały wyjaśnione zasady działania mechanizmu klauzuli zmiennego oprocentowania, klauzuli indeksacyjnej oraz zmienności kursów walut, ani o ryzykach związanych z zastosowaniem przez pozwanego tych instrumentów.

Kredytobiorcy nie mieli możliwości negocjowania z pozwanym warunków umowy, w szczególności w zakresie wyboru sposobu uruchomienia kredytu, jak również sposobu spłaty rat kapitałowo-odsetkowych. Kredytobiorcy mogli jedynie zaakceptować zapisy o treści zaproponowanej przez stronę pozwaną. Ponadto byli zobowiązani do spłaty rat kredytu według wyliczeń pozwanego (harmonogramu), we wskazanym przez niego terminie.

Zarówno w chwili podpisywania umowy jak i w okresie późniejszym faktyczna wysokość zobowiązania powodów pozostała nieznana, a kwota kredytu oraz wysokość rat spłaty kredytu uzależniona została od mierników wartości im nieznanych, w tym w postaci kursu kupna i kursu sprzedaży franka szwajcarskiego obowiązującego i ustalanego przez pozwanego zasadniczo w sposób arbitralny.

Podobnie jak w przypadku innych umów kredytu zawartych w okresie 2004 r. - 2008 r. i indeksowanych kursem CHF, w przypadku powodów okazało się, że kurs CHF wzrósł znacznie w toku wykonywania umowy w stosunku do kursu z chwili uruchomienia kredytu - w połowie 2011 r. kurs CHF osiągnął pułap 4 złotych. Natomiast obecnie oscyluje wokół kwoty 4,70 zł. Ryzyko z tym związane nie było wcześniej prezentowane powodom.

Dnia 9 grudnia 2020 r. strona powodowa skierowała do pozwanego reklamację w trybie art. 3 ustawy z dnia 5.08.2015 r. o rozpatrywaniu reklamacji przez podmioty rynku finansowego i o Rzeczniku Finansowym, w której powołując się na nieważność umowy oraz abuzywność postanowień umowy i regulaminu wezwała pozwanego do zapłaty uiszczonych na podstawie tych postanowień kwot, które są również przedmiotem żądania niniejszego pozwu.

Pismem z 15 grudnia 2020 r. pozwany odmówił uwzględnienia reklamacji, nie znajdując przy tym podstaw do polubownego rozwiązania sporu.

Powodowie złożyli w sprawie pisemne oświadczenia sporządzone 28 kwietnia 2022 r., że wyrażają zgodę na uznanie nieważności umowy z wszelkimi tego konsekwencjami.

Dowód:

1)  informacja z KRS k. 19-22, 105-112, 257-265;

2)  umowa o kredyt hipoteczny indeksowany kursem CHF wraz z aneksami k. 23-35;

3)  regulamin udzielania kredytów hipotecznych k. 153-161;

4)  zaświadczenia wystawione przez pozwanego k. 36-46;

5)  reklamacja powodów skierowana do pozwanego k. 47-48;

6)  odpowiedź banku na reklamację k. 49-50;

7)  dokumentacja okołokredytowa, w tym wniosek o udzielenie kredytu oraz

decyzja kredytowa k. 118-182;

8)  oświadczenia powodów k. 315-316;

9)  zeznania świadka A. S. protokół z 1.12.2022 r. k. 334v-235;

10)  zeznania powodów protokół z 1.12.2022 r. k. 335-337.

Przy ocenie materiału dowodowego zgromadzonego w sprawie Sąd kierował się zasadą swobodnej oceny dowodów wyrażoną w art. 233 § 1 kpc.

Ustalenia faktyczne w niniejszej sprawie Sąd poczynił głównie w oparciu o zgromadzone w aktach sprawy dokumenty. Sąd ocenił dowody z dokumentów jako wiarygodne. Strony postępowania nie kwestionowały, że oświadczenia w nich zawarte zostały złożone przez osoby, które podpisały te dokumenty. Nie podważały ich prawdziwości i autentyczności. Sąd nie miał podstaw, aby z urzędu powziąć wątpliwości odnośnie ich wiarygodności i mocy dowodowej.

Sąd przypisał walor wiarygodności zeznaniom powodów w zakresie w jakim są one zgodne z ustalonym w sprawie stanem faktycznym oraz w jakim korelują one z pozostałym materiałem dowodowym, w szczególności z treścią Umowy i jej częściami ogólnymi i szczególnymi oraz ogólnymi warunki udzielania przez bank kredytu mieszkaniowego. Sąd uznał za wiarygodne wyjaśnienia powoda przede wszystkim w zakresie przyczyn wystąpienia z wnioskiem kredytowym, przebiegu spotkań z doradcą kredytowym, zakresu informacji udzielanych powodowi przed oraz podczas zawarcia Umowy, a także zakresu wiedzy powoda co do mechanizmów zawartych w Umowie. Sąd zauważa, że powodowie - podobnie jak w innych sprawach tego rodzaju - akcentowali zaufanie do Banku i doradcy finansowego.

Dokonując ustaleń faktycznych, Sąd nie znalazł podstaw, aby nie dać wiary zeznaniom powodów dotyczących okoliczności zawarcia umowy kredytu, tym bardziej, że z dowodów przedstawionych przez pozwanego nie wynikają odmienne fakty.

Stosownie do treści z art. 230 kpc w zw. z art. 13 § 2 kpc uznano za bezsporne okoliczności faktyczne przytoczone w pismach procesowych, w części w jakiej nie zostały zakwestionowane przez stronę przeciwną, gdyż nie budziły wątpliwości co do zgodności z prawdziwym stanem rzeczy i znalazły, w odpowiednim zakresie, potwierdzenie w pozostałym materiale procesowym zgromadzonym w sprawie.

Sąd nie dokonał ustaleń w oparciu o zeznania świadka, ponieważ nie znał on powodów, nie był obecny przy oferowaniu im kredytu, czy przy podpisywaniu Umowy kredytu, a jego zeznania miały charakter jedynie czysto teoretyczny.

Ostatecznie Sąd uznał znaczną część zebranych w sprawie dokumentów za nieistotne dla sprawy i pominął je. Takie dowody jak m.in.: z artykułów prasowych i fachowych oraz stanowiska różnych instytucji i urzędów nie są przydatne dla stwierdzenia okoliczności faktycznych istotnych dla niniejszej sprawy, zaś przeprowadzenie prawnej oceny umowy zastrzeżone jest dla Sądu.

Jednocześnie Sąd na zasadzie art. 235 ² § 1 pkt 2 kpc pominął dowód z opinii biegłego za zakresu bankowości, finansów i rachunkowości. Dowód ten okazał się nieprzydatny dla rozstrzygnięcia sprawy, ponieważ nie są w niej wymagane wiadomości specjalne. W sprawie istotna była treść łączącej strony umowy.

Zgromadzone dowody dały podstawę do ustalenia stanu faktycznego istotnego i wystarczającego dla wyrokowania.

Sąd zważył co następuje:

Powództwo zasługiwało na uwzględnienie niemalże w całości.

Z uwagi na konstrukcję żądania, Sąd w pierwszej kolejności rozważył kwestię dotyczącą ważności zawartej umowy. Jednocześnie, nie ustosunkowywał się do wszystkich poglądów prezentowanych przez strony w licznych i obszernych pismach, o ile nie miały one istotnego znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy (wyrok Sądu Najwyższego z 29 października 1998 r. sygn. akt II UKN 282/98).

Ponadto należało odnieść się do zarzutu strony pozwanej co do braku interesu prawnego powodów w żądaniu ustalenia.

W myśl przepisu art. 189 kpc strona powodowa może żądać ustalenia przez sąd istnienia lub nieistnienia stosunku prawnego lub prawa, gdy ma w tym interes prawny. Niewątpliwym jest, co wyraża ugruntowany w orzecznictwie sądów powszechnych i Sądu Najwyższego pogląd, że o występowaniu interesu prawnego w żądaniu ustalenia świadczy możliwość stanowczego zakończenia w tym postępowaniu sporu między stronami, natomiast przeciwko jego istnieniu – możliwość uzyskania przez stronę powodową pełniejszej ochrony w drodze innego powództwa. Wbrew stanowisku strony pozwanej, powodowie nie dysponowali jakimkolwiek innym żądaniem, które chroniłoby ich pełniej niż żądania zawarte w pozwie. Wystąpienie przez powodów jedynie z żądaniem zapłaty oparte na przesłankowym ustaleniu nieistnienia stosunku prawnego z powodu jego nieważności, mogłoby obejmować jedynie zapłaconych rat kredytu. Nie rozwiązywałoby natomiast kwestii obowiązku zapłaty przyszłych i jeszcze niewymagalnych rat, możliwości wypowiedzenia umowy przez pozwany Bank i negatywnych skutków dla powodów, związanych z tym wypowiedzeniem. Powodowie byliby narażeni na konieczność wytaczania kolejnych powództw o zapłatę dalszych nadpłaconych rat czy spłaconych rat, względnie na bycie pozwanymi w sprawie o zapłatę z powództwa Banku, gdyby zaprzestali spłaty kredytu.

Tym samym, to powództwo o ustalenie jest jedynym i najdalej idącym środkiem ochrony powodów, zmierzającym do oceny i ostatecznego rozstrzygnięcia w zakresie związania lub braku związania stron postanowieniami zaskarżonej umowy kredytowej. Specyfika sprawy o ustalenie nieistnienia stosunku prawnego wobec jego nieważności, która miała trwać oraz nakładać na strony obowiązki i prawa jeszcze przez kilkanaście lat, daje przekonanie o istnieniu interesu prawnego powodów w ustaleniu. Uprawomocnienie się wyroku ustalającego zapewnia powodom ochronę ich interesów i definitywnie kończy spór na tle obowiązywania postanowień umowy, umowy kredytu. Czym innym jest natomiast ewentualne rozliczenie pomiędzy stronami, mające swoją podstawę w uznaniu nieistnienia stosunku prawnego wobec jego nieważności.

Stosownie do obowiązującego w dacie zawarcia umowy art. 69 ust. 1 ustawy z 29 sierpnia 1997 r. prawo bankowe, przez umowę kredytu bank zobowiązuje się oddać do dyspozycji kredytobiorcy na czas oznaczony w umowie kwotę środków pieniężnych z przeznaczeniem na ustalony cel, a kredytobiorca zobowiązuje się do korzystania z niej na warunkach określonych w umowie, zwrotu kwoty wykorzystanego kredytu wraz z odsetkami w oznaczonych terminach spłaty oraz zapłaty prowizji od udzielonego kredytu. Przepis art. 69 § 2 w/w ustawy wskazuje, że umowa kredytu powinna być zawarta na piśmie i określać w szczególności: strony umowy, kwotę i walutę kredytu, cel, na który kredyt został udzielony, zasady i termin spłaty kredytu, wysokość oprocentowania kredytu i warunki jego zmiany, sposób zabezpieczenia spłaty kredytu, zakres uprawnień banku związanych z kontrolą wykorzystania i spłaty kredytu, terminy i sposób postawienia do dyspozycji kredytobiorcy środków pieniężnych, wysokość prowizji, jeżeli umowa ją przewiduje oraz warunki dokonywania zmian i rozwiązania umowy.

Z dniem 26 sierpnia 2011 r. do art. 69 ust. 2 został dodany pkt 4a, wskazujący wprost na możliwość zawierania umowy o kredyt denominowany lub indeksowany do waluty innej niż waluta polska, stanowiący, że taka umowa musi wskazywać szczegółowe zasady określania sposobów i terminów ustalania kursu wymiany walut, na podstawie którego wyliczana jest kwota kredytu, jego transz i rat kapitałowo-odsetkowych oraz zasady przeliczania na walutę wypłaty albo spłaty kredytu. Poza tym, obowiązujący od tego dnia przepis art. 69 ust. 3 Prawa bankowego stanowi, że w przypadku umowy o kredyt denominowany lub indeksowany do waluty innej niż waluta polska, kredytobiorca może dokonywać spłaty rat kapitałowo-odsetkowych oraz dokonać przedterminowej spłaty pełnej lub częściowej kwoty kredytu bezpośrednio w tej walucie. Do czasu zmiany prawa bankowego ustawą z 29 lipca 2011 r., zwaną antyspreadową, kredytobiorca nie mógł dokonywać spłat w walucie.

Pozwany, jak i jego poprzednik prawny, ma status przedsiębiorcy natomiast powodowie status konsumenta w rozumieniu art. 22 ¹ kc.

Co do zasady, umowa zrodziła między stronami stosunek obligacyjny, którego nieodłączną cechą jest zgodna wola stron zarówno co do jej zawarcia, jak i postanowień, które muszą być jasne i zrozumiałe dla konsumenta, a zarazem nie mogą być rażąco sprzeczne z jego interesem. Zgodnie z zasadą swobody umów strony mogą dowolnie ukształtować stosunek umowny, przy czym granice swobody umów wyznacza art. 353 ¹ kc, który stanowi, że treść i cel stosunku umownego nie może sprzeciwiać się właściwości stosunku, ustawie ani zasadom współżycia społecznego. Z uwagi na status konsumencki powodów treść umowy nie może naruszać przepisów regulujących ochronę konsumenta, w tym Dyrektywy 93/13/EWG z 5 kwietnia 1993 r. w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich. Wynikający z art. 69 prawa bankowego obowiązek określenia wysokości udzielonego kredytu, waluty kredytu, warunków na jakich został udzielony, zasad jego zwrotu, zasad oprocentowania i terminu spłaty musi być spełniony już w dacie zawarcia umowy. Przy czym suma kredytu, jak i wysokości zobowiązania kredytobiorcy (konsumenta) mogą zostać wyrażone w sposób kwotowy albo też poprzez zastosowanie obiektywnie weryfikowalnego mechanizmu waloryzacji, w tym indeksacji walutą obcą, także kursem CHF. Walutowe klauzule waloryzacyjne powinny się odwoływać do kursu waluty obcej wyznaczanego przez element zewnętrzny, obiektywny wobec stron umowy. Co do zasady zastosowanie indeksacji walutowej nie narusza zasady nominalizmu z art. 358 ¹ kc, ani zasady swobody umów z art. 353 ¹ kc, pod warunkiem, że pozwala na określenie koniecznych przedmiotowo postanowień umowy kredytowej, określonych w art. 69 w/w umowy.

Przepis art. 385 ¹ § 1 kc daje możliwość badania łączącej konsumenta z przedsiębiorcą umowy w celu ustalenia, czy zawarte w niej postanowienia mają charakter niedozwolony (abuzywny) tylko w odniesieniu do tych postanowień, które nie zostały z konsumentem indywidualnie uzgodnione. Zasadniczo kontroli poddawane są postanowienia, które nie określają głównych świadczeń stron. Niemniej kontroli mogą być poddane także postanowienia określające świadczenie główne stron, przy czym przesłanką dopuszczalności kontroli takich postanowień jest (poza brakiem indywidualnego uzgodnienia z konsumentem) stwierdzenie, że świadczenie to nie zostało sformułowane w sposób jednoznaczny.

Oceny ważności umowy, w tym abuzywności jej postanowień dokonuje się na dzień zawierania umowy (uchwała Sądu Najwyższego z 20.06.2018 r. w sprawie o sygn. akt III CZP 29/17).

W uznaniu Sądu zawarta przez powodów z poprzednikiem prawnym pozwanego umowa kredytu jest nieważna w całości ze względu na wynikającą z abuzywności bezskuteczność jej postanowień określających świadczenia główne oraz niedopuszczalność zastąpienia luki powstałej po ich wyeliminowaniu.

Co do zasady stosowanie klauzul waloryzacyjnych w umowach kredytu jest dopuszczalne niemniej jednak miernik służący do dokonania przeliczenia powinien spełniać kryterium stabilności. Zastosowane w umowie klauzule nie określały jednoznacznie świadczeń stron. W szczególności z klauzul przeliczeniowych wynika, że przeliczenie kapitału kredytu miało być dokonywane dwukrotnie raz przy wypłacie transz kredytu przy zastosowaniu kursu kupna CHF, a drugi raz przy spłacie rat kredytu przy zastosowaniu kursu sprzedaży CHF. Jako, że kursy te miały być ustalane według tabel obowiązujących w Banku udzielającym kredytu, to przywołane postanowienia uprawniają Bank kredytodawcę do dowolnego ustalanie wysokości zobowiązania kredytobiorców. Takie ukształtowanie praw i obowiązków stron umowy kredytu w przywołanych postanowieniach stanowi podstawę do uznania ich abuzywności - w oparciu o art. 385 ^{( 1)} § 1 kc, a w konsekwencji - oparciu o art. 385 ^{( 1)} § 2 kc ich bezskuteczności od momentu zawarcia umowy.

Zgodnie z art. 385 ¹ § 3 kc, nieuzgodnione indywidualnie są te postanowienia umowy, na których treść konsument nie miał rzeczywistego wpływu. Dotyczy to w szczególności postanowień umowy przejętych z wzorca umowy zaproponowanego konsumentowi przez kontrahenta.

W realiach tej sprawy nie budzi również wątpliwości, że Bank przy zawieraniu umowy kredytu posłużył się wzorcem umowy. Wobec tego - zgodnie z art. 385 ^{( 1)} § 4 kc - ciężar dowodu, że postanowienie zostało uzgodnione indywidualnie z klientem spoczywał na pozwanym. Postępowanie dowodowe przeprowadzone w sprawie wykazało, że postanowienia klauzul przeliczeniowych zawartych w umowie oraz regulaminie nie były uzgodnione z powodami indywidualnie. Pozwany nie przedłożył na tę okoliczność przekonujących dowodów. Dowodu takiego nie stanowił fakt podpisania oświadczenia, iż mają pełną świadomość, że może nastąpić wzrost kursu waluty w jakiej został udzielony kredyt oraz że oprocentowanie kredytu jest zmienne w okresie obowiązywania umowy kredytu przy czym może ulec podwyższenie w związku ze wzrostem stopy referencyjnej. Oświadczenia to miało bowiem charakter blankietowy. Nadto, Bank zawierając umowę obowiązany był w sposób jasny, przystępny, zrozumiały i wszechstronny wyjaśnić im zasady wykonywania umowy, w tym zasady, na jakich będzie ustalał kurs CHF. Tymczasem za wyjątkiem odesłania do (...) obowiązującej w banku, pozwany nie wyjaśnił w jaki sposób i na jakich zasadach kursy te będą ustalane. Nie pouczył też powodów o skutkach zawarcia kredytu indeksowanego do CHF, ani o zagrożeniach z tego wynikających, ograniczając się do zapewnień, iż jest to kredyt tani i bezpieczny. Umowa nie określała kursu CHF wobec PLN, ani sposobu jego ustalania na potrzeby wyliczenia zobowiązań powodów na dzień jej zawarcia, ani na dzień uruchomienia transz kredytu, jak i przez czas jego zakładanego i faktycznego spłacania. Nawet jeśli w dacie zawierania umowy kurs sprzedaży CHF wobec PLN był znany czy też dostępny powodom, to w kolejnych dniach przypadających na następne miesiące i lata zakładanego przez strony wieloletniego wykonywania umów, powodowie tego kursu znać nie mogli, a jego ustalenie pozostawione zostało wyłącznie bankowi. Powodowie nie mieli zatem żadnego wpływu na ustalanie kursu walut i wysokość rat kapitałowo-odsetkowych.

Natomiast Bank, zgodnie postanowieniami umowy, był jednostronnie upoważniony do określenia zobowiązania powodów. Inaczej mówiąc kredyt był wypłacany po kursie kupna z tabeli banku, który Bank ustalał jednostronnie zaś mechanizm nie był opisany w umowie ani regulaminie. Kredyt był kredytem gdzie kredytobiorca nie wiedział jaką faktycznie otrzyma kwotę, bo to zależało od kursu franka z tabeli wskazanego dnia. Bank zatem przyznał sobie niczym nieograniczone prawo do ustalania kursów kupna waluty zobowiązanie kredytobiorcy uzależnione zostało od arbitralnej decyzji Banku a Bank całym ryzykiem kursowym obciążał kredytobiorcę.

Postanowienia § 2 ust. 1 zd. 2 Umowy, § 7 ust. 4 zd. 1-4 Regulaminu, § 9 ust. 2 regulaminu, § 13 ust. 7 Regulaminu, dotyczące wprowadzenia klauzuli indeksującej świadczenia stron dwoma miernikami wartości określanymi dowolnie przez pozwaną dotyczą głównych świadczeń stron.

Są to postanowienia o charakterze konstytutywnym dla umowy kredytu, określające jej elementy konieczne (essentialia negotii). Głównym świadczeniem Banku było oddanie kredytobiorcy do dyspozycji ustalonej kwoty kredytu na oznaczony w umowie czas i z przeznaczeniem na określony cel. Z kolei głównym świadczeniem kredytobiorcy jest zwrot kwoty wykorzystanego kredytu, zapłata odsetek i prowizji. Zawarte w umowie klauzule waloryzacyjne (indeksacyjne) służą do ustalenia wysokości zobowiązania kredytobiorcy, czyli kwoty, jaką ma on zwrócić bankowi. Aby ujęty w tych klauzulach mechanizm przeliczania PLN na CHF mógł być stosowany, musi być sformułowany jednoznacznie, uzgodniony i zaakceptowany przez obie strony już w dacie zawierania umowy. Niejasny i niepoddający się weryfikacji mechanizm ustalania przez bank kursów waluty, pozostawiający bankowi swobodę, jest w sposób oczywisty sprzeczny z dobrymi obyczajami i rażąco narusza interesy konsumenta, a klauzula, która nie zawiera jednoznacznej treści i przez to pozwala na pełną swobodę decyzyjną przedsiębiorcy w kwestii bardzo istotnej dla konsumenta, dotyczącej kosztów kredytu, jest klauzulą niedozwoloną (wyrok Sądu Najwyższego z 4 kwietnia 2019 r. sygn. akt IV CSK 159/17).

Zgodnie ze stanowiskiem Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej klauzule indeksacyjne zawarte w umowach kredytowych, które dotyczą warunków określania kursu wymiany CHF na PLN, w tym kursu sprzedaży na potrzeby obliczenia raty kapitałowo-odsetkowej albo spłacanej przed terminem pozostałej części kredytu, dotyczą głównych elementów umów indeksowanych do innej waluty niż PLN (wyrok Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z 3 października 2019 r., sprawa C - 260/18). Ich wprowadzenie do umowy przekracza granice swobody umów związane z samą istotą i naturą umowy kredytu (art. 353 ^{( 1)} kc), co nie pozwala na akceptację treści zapisów dotyczących indeksacji kredytu do CHF. Taki sposób ukształtowania zakresu praw i obowiązków stron umowy nie spełnia kryterium transparentności, godzi w równowagę kontraktową stron umowy i stawia powodów w znacznie gorszej niż pozwanego pozycji, co jest sprzeczne z dobrymi obyczajami.

Powodowie występujący z żądaniem ustalenia nieistnienia stosunku prawnego wynikającego z umowy o kredyt hipoteczny z dnia 26 maja 2008 roku zostali pouczeni przez Sąd na piśmie o konsekwencjach stwierdzenia przez Sąd nieistnienia stosunku prawnego wynikającego z w/w umowy i złożyli w dniu 28 kwietnia 2022 roku oświadczenie, że mając na uwadze dokonane przez Sąd pouczenia nadal podtrzymują żądanie ustalenia nieistnienia stosunku prawnego wynikającego z w/w umowy.

Eliminacja abuzywnych postanowień umowy, służących ustaleniu wysokości raty kapitałowo-odsetkowej w oparciu ustalany przez Bank kurs sprzedaży CHF, czyni niemożliwym wykonanie umowy, jak i utrzymanie tej umowy z zachowaniem jej charakteru prawnego, zwłaszcza że klauzule waloryzacyjne stanowią czynnik odróżniający w sposób wyraźny kwestionowaną umowę od umowy „zwykłego” kredytu złotowego, oprocentowanego według stopy WIBOR. Usunięcie mechanizmów dotyczących przeliczania złotych na CHF i odwrotnie prowadzi do powstania luki w umowie, bez możliwości jej zastąpienia.

Wyłączenie mechanizmu waloryzacji i pominięcie odesłania do gotówkowego kursu kupna franka czyni niemożliwym określenie w walucie obcej równowartości kwoty kredytu udzielonego w złotych kredytobiorcy, tym samym odpada realizacja funkcji umowy o kredyt w złotych indeksowany kursem franka. Bez zastosowania przewidzianego w umowie narzędzia indeksacji i gotówkowego kursu sprzedaży franka nie da się też określić wysokości zobowiązań kredytobiorcy płatnych w złotych jako równowartość raty w walucie obcej, ani ustalić salda jego zobowiązań wobec banku w przypadku przewalutowania kredytu.

Wobec powyższego Sąd uznając, że bez niedozwolonych postanowień dotyczących sposobu indeksacji kredytu umowa nie może dalej funkcjonować w obrocie prawnym ze względu na brak istotnych elementów, ustalił w punkcie pierwszym sentencji wyroku nieistnienie stosunku prawnego wynikającego z umowy kredytu hipotecznego nr (...) zawartej w dniu 26 maja 2008 roku ze względu na nieważność tej umowy, w oparciu o art. 58 § 1 kc.

Stwierdzenie nieistnienia stosunku prawnego wynikającego z w/w umowy uprawniało powodów do wystąpienia z roszczeniem o zwrot świadczeń dokonanych w wykonaniu umowy kredytu hipotecznego indeksowanego do CHF, jako nienależnych – w oparciu o art. 410 § 1 i 2 kc.

Zgodnie z uchwałą III CZP 11/20 z 16 lutego 2021 r. Sądu Najwyższego, uznał on teorię dwóch kondycji za prawidłowy sposób, w jaki sądy powinny rozstrzygać o roszczeniach w zakresie rozliczeń stron nieważnej umowy. Zgodnie z nią każda ze stron ma własne roszczenie o zwrot spełnionego świadczenia, tj. bank o zwrot kwoty wypłaconego nominalnie kredytu, a kredytobiorca o zwrot świadczeń spełnionych na rzecz banku. Stwierdzenie, że świadczenie spełnione przez kredytobiorcę jest nienależne oznacza co do zasady tyle, że podlega ono zwrotowi nawet w przypadku, kiedy kredytobiorca jest jednocześnie dłużnikiem banku. Zgodnie z uchwałą Składu Siedmiu Sędziów Sądu Najwyższego - Izba Cywilna - zasada prawna, z 7 maja 2021 r., sygn. akt III CZP 6/21, niedozwolone postanowienie umowne (art. 385 ¹ § 1 kc) jest od początku, z mocy samego prawa, dotknięte bezskutecznością na korzyść konsumenta, który może udzielić następczo świadomej i wolnej zgody na to postanowienie i w ten sposób przywrócić mu skuteczność z mocą wsteczną. Jeżeli bez bezskutecznego postanowienia umowa kredytu nie może wiązać, konsumentowi i kredytodawcy przysługują odrębne roszczenia o zwrot świadczeń pieniężnych spełnionych w wykonaniu tej umowy (art. 410 § 1 w związku z art. 405 kc). Kredytodawca może żądać zwrotu świadczenia od chwili, w której umowa kredytu stała się trwale bezskuteczna.

Z uwagi na nieważność umowy kredytu, dla ostatecznego rozliczenia stron zastosowanie znalazły zatem przepisy art. 405 - 410 kc regulujące zasady rozliczeń z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia i nienależnego świadczenia. Zgodnie bowiem z art. 405 kc, kto bez podstawy prawnej uzyskał korzyść majątkową kosztem innej osoby, obowiązany jest do wydania korzyści w naturze, a gdyby to nie było możliwe, do zwrotu jej wartości. W myśl zaś art. 410 § 1 i 2 kc, przepisy artykułów poprzedzających stosuje się w szczególności do świadczenia nienależnego. Świadczenie jest nienależne, jeżeli ten, kto je spełnił, nie był w ogóle zobowiązany lub nie był zobowiązany względem osoby, której świadczył, albo jeżeli podstawa świadczenia odpadła lub zamierzony cel świadczenia nie został osiągnięty, albo jeżeli czynność prawna zobowiązująca do świadczenia była nieważna i nie stała się ważna po spełnieniu świadczenia.

Powodowie uiścili na rzecz pozwanego w okresie od dnia zawarcia kredytu do dnia 28 października 2020 r. łącznie 139 774,30 zł, w tym 114 109,24 zł od dnia 23 lutego 2011 r. Powyższe wynika z zaświadczenia wystawionego przez pozwany Bank. Wpłacone we wskazanym okresie przez powodów kwoty należy zakwalifikować jako świadczenie nienależne pozwanemu.

W konsekwencji, Sąd zasądził od pozwanego na rzecz powodów żądaną łącznie kwotę 114 109,24 zł, albowiem wobec stron aktualizuje się wzajemnie obowiązek kondykcji na podstawie art. 410 § 1 i 2 w związku z art. 405 kc, a powodowie domagali się zwrotu części kwot pobranych przez pozwanego w toku realizacji nieważnej umowy.

Na uwzględnienie nie zasługiwał podniesiony przez pozwanego zarzut przedawnienia dochodzonego przez powodów roszczenia. Sąd w pełni podzielił w zakresie liczenia biegu terminu przedawnienia stanowisko wyrażone przez Sąd Najwyższy w uzasadnieniu uchwały z dnia 7 maja 2021 roku w sprawie III Czp 6/21, który stwierdził, że bieg terminu przedawnienia roszczeń restytucyjnych konsumenta nie może się rozpocząć zanim dowiedział się on lub, rozsądnie rzecz ujmując, powinien dowiedzieć się o niedozwolonym charakterze postanowienia. Należy bowiem uznać, że dopiero wówczas mógł wezwać przedsiębiorcę do zwrotu świadczenia (art. 455 kc), tj. podjąć czynność, o której mowa w art. 120 § 1 kc. W realiach niniejszej sprawy powodowie mogli dowiedzieć o niedozwolonych postanowieniach zawartych w ich umowie kredytu wraz z pojawieniem się doniesień medialnych w tym zakresie, czyli w latach 2016/2017 roku. Kredytobiorca jako konsument nie może bowiem zakładać, iż roszczenie banku uległo przedawnieniu w terminie liczonym tak, jakby wezwanie do zwrotu udostępnionego kredytu było możliwe już w dniu jego udostępnienia (tak Sąd Najwyższy w uzasadnieniu uchwały z dnia 16 lutego 2021 roku w sprawie III CZP 11/20). Termin przedawnienia roszczenia powodów o zapłatę, wbrew zarzutowi pozwanej wynosił lat 10. Do roszczeń powodów o zapłatę ma bowiem zastosowanie 10-letni termin przedawnienia, jako roszczeń z tytułu nienależnego świadczenia (art. 118 kc). Dodatkowo zmiany okresów przedawnienia nie mogą dotknąć konsumenta, którym są powodowie, na co wskazuje art. 5 ust. 3 ustawy z dnia 13 kwietnia 2018 roku o zmianie ustawy - Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. 2018.1104) stanowiący, że do przysługujących konsumentowi roszczeń powstałych przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy i w tym dniu jeszcze nieprzedawnionych, których terminy przedawnienia są określone w art. 118 kc i art. 125 § 1 kc, stosuje się przepisy ustawy kodeks cywilny, w brzmieniu dotychczasowym.

Sąd w niewielkim zakresie oddalił roszczenie powodów o zapłatę, tj. w zakresie odsetek ustawowych za opóźnienie. Powodowie domagali się odsetek ustawowych za opóźnienie od 29 grudnia 2022 roku, tj. od dnia następującego po wyznaczonym Bankowi terminie do zapłaty kwoty tytułem zwrotu nienależnego świadczenia. Jednakże w ocenie Sądu wymagalność roszczeń przysługującym obu stronom, przedawnienie takich roszczeń, należy wiązać z momentem złożenia przez powodów świadomej, wyraźnej i swobodnej decyzji co do nieistnienia stosunku prawnego wynikającego z umowy kredytu. Powodowie złożyli oświadczenia w tym przedmiocie w dniu 28 kwietnia 2022 roku, a zatem od tego momentu rozpoczął bieg termin przedawnienia. Natomiast w dniu 17 maja 2022 roku oświadczenia powodów odebrała strona pozwana. Dlatego też Sąd uznał, iż odsetki ustawowe za opóźnienie należne powodom powinny zostać zasądzone od dnia następnego od doręczenia pozwanej oświadczeń, tj. w dniu 18 maja 2022 roku, w pozostałym zakresie roszczenie odsetkowe Sąd oddalił, co znalazło wyraz w punkcie 4 sentencji wyroku.

Niezależnie od powyższego pozwany w niniejszej sprawie skutecznie skorzystał z prawa zatrzymania. Zdaniem Sądu Okręgowego podniesiony przez pozwanego zarzut zatrzymania okazał się zasadny. Sąd podziela pogląd wyrażony w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 7 marca 2014 r. IV CSK 440/13, że umowa kredytu jest umową wzajemną. Zobowiązanie kredytodawcy do udostępnienia środków pieniężnych jest odpowiednikiem zobowiązania kredytobiorcy do zapłacenia oprocentowania i prowizji. Z tych względów znajdują do niej zastosowanie przepisy Kodeksu cywilnego o skutkach wykonania i niewykonania zobowiązań z umów wzajemnych (art. 487 kc i nast.).

Po myśli art. 496 kc, jeżeli wskutek odstąpienia od umowy strony mają dokonać zwrotu świadczeń wzajemnych, każdej z nich przysługuje prawo zatrzymania, dopóki druga strona nie zaofiaruje zwrotu otrzymanego świadczenia albo nie zabezpieczy roszczenia o zwrot. Przepis ten stosuje się odpowiednio do nieważności umowy (art. 497 kc), a z takim skutkiem umowy kredytu zawartej przez strony mamy do czynienia w rozpoznawanej sprawie. W piśmiennictwie wskazuje się, że skorzystać z prawa zatrzymania wynikającego z art. 496 kc można nie wcześniej, niż momencie, w którym druga strona wezwie do zwrotu spełnionego świadczenia.

Za dopuszczalnością stosowania prawa zatrzymania (art. 496 kc w zw. z art. 497 kc) w relacjach między stronami umowy kredytu do waluty obcej po stwierdzeniu jej nieważności, czy trwałej bezskuteczności opowiedział się również Sąd Najwyższy w uzasadnieniu uchwały z dnia 16 lutego 2021 r. III CZP 6/20). Sąd Najwyższy wskazał, że stanowi ono instrument, który może zapobiec zagrożeniom związanym z niewypłacalnością jednego z obustronnie wzbogaconych. Wyjaśnił, że wbrew pozorom możliwość skorzystania z tego prawa (co wymaga złożenia oświadczenia woli) nie przekreśla stwierdzenia, że w zakresie, w jakim spłaty kredytu stanowią jedynie zwrot kapitału (bez odsetek), nie mogą być traktowane jako świadczenie wzajemne względem oddania przez bank tego kapitału do dyspozycji kredytobiorcy (jest nim zobowiązanie kredytobiorcy do zapłacenia oprocentowania i prowizji - por. wyroki Sądu Najwyższego z 7 marca 2014 r., IV CSK 440/13, z 7 marca 2017 r., II CSK 281/16).

Z punktu widzenia art. 497 kc w związku z art. 496 kc obowiązek zwrotu wykorzystanego kapitału jest - w relacji do obowiązku oddania środków pieniężnych do dyspozycji kredytobiorcy - czymś więcej niż zobowiązaniem do świadczenia wzajemnego (ma charakter bardziej podstawowy niż obowiązek zapłaty oprocentowania czy wynagrodzenia), a nie czymś mniej, co uzasadnia zastosowanie tego przepisu także w tym przypadku (w celu zabezpieczenia roszczenia restytucyjnego banku) z odwołaniem do rozumowania a minori ad maius.

Co istotne, w doktrynie wyrażany jest pogląd o możliwości stosowania art. 497 kc w zw. z art. 496 kc w drodze analogii do umów, które nie mają charakteru umów wzajemnych (por. T. Wiśniewski w „Prawo zatrzymania w kodeksie cywilnym” str. 122 -123, Warszawa 1999).

W ocenie Sądu należy też zaaprobować stanowisko Sądu Najwyższego wyrażone w wyroku z 7 stycznia 2005 r. (IV CK 204/04), że wymagalność zobowiązania nie zachodzi, gdy dłużnik dysponuje zarzutem hamującym roszczenie wierzyciela, a takim zarzutem jest niewątpliwie zarzut zatrzymania. Skuteczne skorzystanie przez stronę z prawa zatrzymania wzajemnego świadczenia pieniężnego wyłącza opóźnienie w spełnieniu tego świadczenia (tak też: Sąd Najwyższy w wyroku z 31 stycznia 2002 r., IV CKN 651/00).

O kosztach postępowania Sąd orzekł na podstawie art. 100 zd. 2 kpc, obciążając nimi w całości przegrywającą sprawę stronę pozwaną. Na zasądzoną od strony pozwanej na rzecz każdego z powodów kwoty po 3217 złe składają się: opłata sądowa od pozwu w wysokości 1000 zł, wynagrodzenie pełnomocnika zgodnie z rozporządzeniem Ministra Sprawiedliwości w sprawie opłat za czynności radców prawnych z 22 października 2015 r. (Dz.U.2018.265 t.j.) w wysokości 5 400 zł oraz opłaty skarbowe od pełnomocnictw w łącznej wysokości 34 zł.

R., dn. 11 stycznia 2023 rok