Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Rybniku

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 8 marca 2022 roku

Sąd Okręgowy w Rybniku Wydział I Cywilny

w składzie:

Przewodniczący: Sędzia Agnieszka Westwal

Protokolant: protokolant sądowy Anna Mrozek

po rozpoznaniu w dniu 8 marca 2022 roku w Rybniku

sprawy z powództwa Bank (...) S.A. w W.

przeciwko J. W., B. W., E. W., M. T.

o zapłatę

1.  oddala powództwo,

2.  zasądza od powódki na rzecz pozwanych solidarnie kwotę 13 305,89 zł (trzynaście tysięcy trzysta pięć złotych osiemdziesiąt dziewięć groszy) tytułem zwrotu kosztów procesu,

3.  nakazuje pobrać od powódki na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Rybniku kwotę 800 zł (osiemset złotych) tytułem opłaty sądowej od apelacji w zakresie, w jakim od obowiązku jej uiszczenia zostali zwolnieni pozwani.

Sygn. akt I C 527/20

UZASADNIENIE

Bank (...) Spółka Akcyjna w W. wniosła o zasądzenie od pozwanych J. W., B. W., E. W., M. T. solidarnie kwoty 24 308,26 CHF z odsetkami umownymi w wysokości 4-krotności obowiązującej stopy kredytu lombardowego NBP w skali roku, nie wyższych niż odsetki maksymalne za opóźnienie od dnia wytoczenia powództwa do dnia zapłaty oraz o zasądzenie od pozwanych solidarnie na jej rzecz zwrotu kosztów procesu.

Uzasadniając swoje stanowisko powódka wyjaśniała, że jej poprzednik prawny Bank (...) Spółka Akcyjna, która następnie zmieniła firmę na Bank (...) Spółka Akcyjna zawarła z B. W., J. W., E. W. i T. W. umowę kredytu budowlano – hipotecznego o nr (...)- (...). W dniu 22 kwietnia 2009 roku poprzednik prawny powódki zawarł z B. W., J. W. i E. W. umowę kredytu restrukturyzacyjnego. Kredytobiorca T. W. zmarł. W dniu 26 maja 2015 roku do długu wynikającego z w/w umów przystąpiła M. T.. W tym dniu strony podpisały również porozumienie w sprawie spłaty zadłużenia o nr (...). Pismem z dnia 3 lipca 2015 roku wezwała pozwanych do zapłaty zaległych należności pod rygorem wypowiedzenia porozumienia w sprawie spłaty zadłużenia. W związku z brakiem spłaty zadłużenia w wyznaczonym terminie złożyła oświadczenie o wypowiedzeniu porozumienia. Wezwanie pozwanych do zapłaty pozostało bezskuteczne. Powódka dalej wyjaśniała, że na dochodzoną pozwem kwotę złożył się kapitał w wysokości 13 916,30 CHF, odsetki umowne w wysokości 10 117,50 CHF oraz odsetki karne 274,46 CHF. W tych okolicznościach zdaniem powódki wniesienie pozwu w sprawie było konieczne i uzasadnione.

W odpowiedzi na pozew pozwana B. W. wniosła o oddalenie powództwa podnosząc, że Bank nie miał podstaw do rozwiązania porozumienia. Ponadto podniosła, że powódka przelicza raty po kursie wyższym niż średni (k. 122).

Po sprecyzowaniu stanowiska w sprawie pozwana E. W. wniosła o oddalenie powództwa oraz o zasądzenie od powódki na jej rzecz zwrotu kosztów postępowania. Uzasadniając stanowisko pozwana podniosła, że postanowienia łączącej strony umowy kredytu budowlano – hipotecznego z dnia 11 lipca 2022 roku zawierały niedozwolone klauzule umowne. Podniosła, że niedozwolone klauzule umowne dotyczyły klauzuli oprocentowania i klauzuli waloryzacyjnej. Umowa kredytu łącząca strony jednoznacznie stawiała powódkę w uprzywilejowanej pozycji względem pozwanych, gdyż kurs przeliczenia waluty kredytu był stawką obowiązującą w Banku, a nie zgodnie z zasadami wolnorynkowymi obowiązującymi na światowych rynkach finansowych co wypełniało dyspozycję art. 385 ¹ k.c. i czyniło postanowienia umowne klauzulami abuzywnymi. Dla przykładu podała § 10 ust. 9 umowy zgodnie z którym, kwota spłaty podlega przeliczeniu na złote po kursie sprzedaży waluty kredytu obowiązującym w Banku w chwili obciążenia rachunku, po wtóre możliwości zmiany oprocentowania kredytu, jeżeli w umowie nie określono jednocześnie konkretnych okoliczności, od jakich zmiana ta jest uzależniona. Na poparcie swojego stanowiska pozwana przywoływała orzecznictwo Sądów Powszechnych. Pozwana podnosiła również, iż jako konsument nie otrzymała od powódki jako przedsiębiorcy rzetelnej informacji na temat oferowanego produktu. Bank miał obowiązek zapewnienia jej jasnej i rzetelnej informacji o oferowanym produkcie i usłudze oraz o związanych z nim kosztach, ryzyku i możliwych do osiągnięcia korzyściach ułatwiając jej jako klientowi dokonanie wyboru. Powódka zaniechała obowiązku informacyjnego odnośnie kosztów związanych z kredytem nie informując o wysokości oprocentowania i sposobie jego ustalania. (k. 158-163). Dodatkowo na rozprawie w dniu 07 marca 2017 roku pozwana podniosła, że strony podpisywały kolejne umowy po wypowiedzeniu umowy o kredyt budowlano – hipoteczny z dnia 11 lipca 2002 roku uznając wysokość zadłużenia wynikającą z tej umowy ponieważ nie miały świadomości istnienia w tej umowie klauzul abuzywnych.

Pozwana M. T. i pozwany J. W. wnieśli o oddalenie powództwa.

Pozwany J. W. nie kwestionował wysokości dochodzonego roszczenia ani co do kapitału ani wysokości odsetek. Podniósł, że ze względu na trudną sytuację finansową pozwanych powódka powinna zwiększyć okres kredytowania i zmniejszyć wysokość rat np. do 800 zł miesięcznie.

Z kolei pozwana M. W. przyznała, że treść umowy o przystąpieniu do długu była dla niej jasna. Przyznała, że dług nie został dotąd spłacony. Zdaniem pozwanej powódka powinna zwiększyć okres kredytowania i obniżyć wysokość rat. Pozwana podniosła że kredyt został źle przeliczony tj. według złego kursu. Podała że w dacie przystąpienia do długu nie żądała przeliczenia zadłużenia, wówczas się zgadzała w tymi wyliczeniami.

W dniu 16 marca 2017 roku Sąd Okręgowy w Gliwicach Ośrodek (...) w R. ogłosił wyrok w sprawie. Sąd zasądził w wyroku od pozwanych dochodzone przez powódkę roszczenie w całości oraz zasądził solidarnie od pozwanych na jej rzecz zwrot kosztów procesu. W wyniku złożenia przez pozwanych apelacji Sąd Apelacyjny w Katowicach w wyroku z dnia 25 kwietnia 2019 roku uchylił zaskarżony wyrok i sprawę przekazał Sądowi Okręgowemu do ponownego rozpoznania oraz rozstrzygnięcia o kosztach postępowania apelacyjnego (k. 308). W apelacji pozwani podnieśli że umowa o kredyt budowlano – hipoteczny z dnia 11 lipca 2002 roku była nieważna albowiem zawierała niedozwolone klauzule umowne w postaci niedozwolonej klauzuli waloryzacyjnej. W oparciu o powyższe pozwani wnieśli o zmianę wyroku Sądu Okręgowego w Gliwicach Ośrodka (...) w R. i oddalenie powództwa oraz zasądzenie kosztów postępowania za obie instancje.

Sąd ustalił:

B. W. i jej maż J. W. w 2002 roku potrzebowali kredytu na rozbudowę domu, w którym mieszkali. Udali się do Bank (...) Spółki Akcyjnej w W., gdzie posiadali rachunek bankowy. Pracownik Banku poinformował ich wówczas, że posiadają zdolność kredytową jedynie na zaciągnięcie zobowiązania we frankach szwajcarskich. J. W. był wówczas zatrudniony za wynagrodzeniem nieco wyższym niż najniższa krajowa wynosząca wówczas kwotę 760 zł brutto. Właścicielami nieruchomości, na której stał dom, który miał zostać rozbudowany byli rodzice J. W., tj. T. W. i E. W.. Zgodnie z informacją przekazaną przez pracownika Banku kredyt mógł nadto zostać udzielony, gdy kredytobiorcami zostaliby również T. W. i E. W.. Oferta kredytu została przedstawiona przez pracownika powódki B. W., J. W., T. W. i E. W. w ten sposób, że kwota udzielonego kredytu zostanie im wypłacona w złotych, a spłacać raty będą również w złotówkach. Raty miały być potrącane z rachunku bankowego, który mieli na ten cel założyć. Pracownik powódki nie poinformował w/w o możliwości dokonywania spłaty rat bezpośrednio w (...), jak i również na jakiej zasadzie, w oparciu o jaki kurs waluty kredyt zostanie wypłacony, na jakiej zasadzie, w oparciu o jaki kurs będą przeliczane raty. Nie przedstawiono B. W., J. W., T. W. i E. W. symulacji zmiany oprocentowania, symulacji zmiany kursu waluty. Przedstawiając ofertę kredytu indeksowanego do franka szwajcarskiego pracownik Banku przedstawił ten kredyt bardzo korzystnie, z małym ryzykiem. Pracownik zapewniał o stabilności kursu franka szwajcarskiego. Ostatecznie B. W., J. W., T. W. i E. W. uznali, że zaoferowany im kredyt indeksowany do franka szwajcarskiego przez powódkę był korzystny wobec czego podjęli decyzje o zawarciu zaoferowanego im kredytu. Na przygotowanym wzorze złożyli wniosek o udzielenie im kredytu.

Dowód: zeznania pozwanych B. W., J. W. i E. W. na rozprawie w dniu 09 grudnia 2021 roku.

W dniu 11 lipca 2002 roku B. W., J. W., E. W. i T. W. zawarli z Bankiem (...) Spółką Akcyjną w K. umowę kredytu budowlano – hipotecznego Nr (...)- (...). Na podstawie w/w umowy Bank udzielił B. W., J. W., E. W. i T. W. kredytu w wysokości 28 100 CHF z ostatecznym terminem spłaty na 01 września 2020 roku. Kredyt przeznaczony był na sfinansowanie kosztów inwestycji na rozbudowę oraz na dokończenie rozbudowy budynku mieszkalnego położonego w R. przy ul (...). W treści umowy kredytobiorcy oświadczyli, że znane im są wyjaśnione przez Bank ryzyko zmiany kursu waluty, w której zaciągnęli zobowiązanie kredytowe i byli świadomi ponoszenia przez siebie tego ryzyka. Za udzielenie kredytu Bank pobrał prowizję w wysokości 421,50 CHF z kwoty udzielonego kredytu. Prowizja ta naliczona została i pobrana w złotych po kursie sprzedaży obowiązującym w dniu zapłaty prowizji zgodnie z Tabelą Kursów walut (...) S.A. Prowizja była jednorazowa i nie podlegała zwrotowi. Oprocentowanie kredytu w całym okresie kredytowania stanowiło sumę stawki LIBOR dla terminów 6-miesięcznych i marży w wysokości 2,0%, która miała być stała w całym okresie kredytowania z zastrzeżeniami jak w § 14 ust. 6 umowy. Oprocentowanie kredytu ulegać mogło zmianie w zależności od zmiany stopy LIBOR. Wypłata kredytu następowała transzami. Kwota transzy wypłacana była w złotych po przeliczeniu zgodnie z kursem kupna waluty kredytu obowiązującym w Banku w dniu wypłaty zgodnie z Tabelą kursów walut (...) S.A. ogłoszoną w siedzibie Banku. Zabezpieczeniem spłaty kredytu była między innymi hipoteka zwykła w wysokości 28 100 CHF ustanowiona na nieruchomości położonej w R. przy ul (...). Spłata rat kredytu następowała poprzez obciążenie otworzonego na ten cel przez kredytobiorców rachunku bankowego z którego poprzednik prawny pozwanej pobierał środki na spłatę zadłużenia w kwotach i terminach wynikających z umowy. Kredytobiorcy upoważnili Bank do pobierania środków na spłatę kredytu z ich rachunku bankowego. W związku z powyższym kredytobiorcy zobowiązali się do zapewnienia na rachunku w ciągu całego okresu obowiązywania umowy środków pieniężnych w odpowiedniej wysokości umożliwiającej bieżącą i terminową obsługę kredytu. Kwota kredytu podlegała przeliczeniu na złote po kursie sprzedaży waluty kredytu obowiązującym w Banku w chwili obciążenia rachunku kredytobiorców zgodnie z tabelą kursów walut (...) S.A. ogłoszoną w siedzibie Banku. Na pisemny wniosek kredytobiorców Bank mógł dokonać zmiany warunków spłat kredytu, w tym zmiany waluty udzielonego kredytu, jednakże swoją decyzję Bank uzależniał od oceny zdolności kredytowej kredytobiorców. Zmiany wymagały zawarcia aneksu do umowy kredytowej oraz ustanowienia stosowanych zabezpieczeń. W razie nieterminowej spłaty strony ustaliły w umowie, że od kwoty rat kredytu niespłaconych w terminie Bank pobierze odsetki od zadłużenia wyrażonego w walucie wymienialnej – 3,0 x stopa odsetek ustawowych dla środków w walutach wymienialnych w stosunku rocznym. Strony postanowiły, że w przypadku między innymi braku terminowej spłaty zadłużenia Bank mógł wypowiedzieć umowę z zachowaniem 30 - dniowego okresu wypowiedzenia i po upływie tego terminu postawić kredyt w stan natychmiastowej wymagalności.

Dowód: umowa k. 32-36.

W związku z brakiem spłaty zadłużenia w terminie Bank złożył oświadczenie o wypowiedzeniu umowy kredytu budowlano - hipotecznego z dnia 11 lipca 2002 roku. Umowa uległa rozwiązaniu w dniu 27 marca 2008 roku.

Dowód: oświadczenie w umowie restrukturyzacyjnej k. 36.

W dniu 22 kwietnia 2009 roku B. W., J. W., E. W. zawarli z Bankiem (...) Spółką Akcyjną w W. umowę restrukturyzacyjną Nr (...)/AKo. B. W., J. W. i E. W. uznali, iż posiadali wobec Banku zadłużenie w łącznej wysokości 22 865,24 CHF powstałe w tytułu umowy kredytu budowlano – hipotecznego z dnia 11 lipca 2002 roku. Na podstawie zawartej umowy strony postanowiły, że B. W., J. W. i E. W. do 30 dnia każdego miesiąca począwszy od kwietnia 2009 roku do miesiąca maja 2018 roku będą spłacać zadurzenie w 110 ratach, przy czym spłata kapitału miała nastąpić w 72 ratach w następujący sposób: 7 rat miesięcznych w wysokości 150 CHF, 65 rat miesięcznych w wysokości 300 CHF, ostatnia 65 rata miała być ratą wyrównującą spłacającą całość zadłużenia w kapitale w wysokości 203,40 CHF, spłata odsetek z kolei w 38 ratach w następujący sposób: 37 rat miesięcznicy w wysokości 300 CHF, ostatnia 38 rata będąca ratą wyrównującą w wysokości 175,86 CHF. Zadłużenie było rozliczane poprzez nowo otwarty na ten cel rachunek bankowy B. W., J. W. i E. W.. W mocy pozostawały wszystkie zabezpieczenia wynikające z umowy kredytu budowlano – hipotecznego z dnia 11 lipca 2002 roku. W § 7 umowy strony ustaliły, że Bank może wypowiedzieć umowę jeżeli dłużnicy nie dotrzymają jej warunków w szczególności nie dokonają w terminie spłaty dwóch rat w pełnej wysokości tj. w przypadku braku spłaty raty w ogóle lub wpłaty w niepełnej wysokości niż umówiona i uprzednio zostaną wezwani do spłaty zaległych rat. Okres wypowiedzenia strony ustaliły na 30 dni.

Dowód: umowa restrukturyzacyjna k. 36-38.

Umową z dnia 26 maja 2015 roku M. T. przystąpiła do długu wynikającego z umowy kredytu budowlano – hipotecznego z dnia 11 lipca 2002 roku. Strony umowy tj. dłużnicy B. W., J. W., E. W. i przystępująca do długu M. T. oraz Bank (...) Spółka Akcyjna w W. ustaliły w § 1 umowy, że na dzień 7 maja 2015 roku z tytułu wymagalnego długu wynikającego z umowy kredytu budowlano – hipotecznego z dnia 11 lipca 2002 roku dłużnicy winni są Bankowi kwotę 25 517,42 CHF, w tym z tytułu kapitału kwotę 13 916,30 CHF oraz z tytułu odsetek karnych 11 601,12 CHF. W § 3 umowy postanowiono, że przystępująca do długu M. T. odpowiada wobec Banku jak dłużnicy. Dłużnicy i przystępująca do długu M. T. odpowiadać mieli wobec wobec Banku solidarnie.

Dowód: umowa przystąpienia do długu k. 38 verte.

W dniu 26 maja 2015 roku Bank (...) Spółka Akcyjna w W. oraz pozwani zawarli porozumienie w sprawie spłaty zadłużenia Nr (...) z tytułu umowy kredytu budowlano – hipotecznego z dnia 11 lipca 2002 roku. Pozwani złożyli w porozumieniu oświadczenie, że posiadają zadłużenie wobec powódki z tytułu umowy kredytu budowlano – hipotecznego z dnia 11 lipca 2002 roku w łącznej wysokości 25 517,42 CHF, w tym z tytułu kapitału 13 916,30 CHF, z tytułu odsetek karnych 11 601,12 CHF. Spłata w/w zadłużenia następować miała w 74 miesięcznych ratach płatnych do 30 -go dnia każdego miesiąca od maja 2015 roku do maja 2021 roku, raty w kwocie nie mniejszej niż 390 CHF każda. W czerwcu 2021 roku miała nastąpić zapłata rata w wysokości odpowiadającemu aktualnemu zadłużeniu. W przypadku braku spłaty w terminach spłat określonych w porozumieniu powstałe zadłużenie traktowane miało być jako zadłużenie przeterminowane, od którego powódka miała prawo pobierać odsetki w wysokości 4 x stopa kredytu lombardowego NBP w skali roku (odsetki karne) z zastrzeżeniem § 4 pkt 3 umowy który stanowił, że Bank mógł pobierać odsetki w wysokości ustalonej w ust 2 od całości zadłużenia przeterminowanego zgodnie z uzyskanym tytułem wykonawczym w przypadku złożenia w Sądzie wniosku o nadanie klauzuli wykonalności wystawionemu przez Bank bankowemu tytułowi wykonawczemu lub wytoczenia powództwa o zapłatę wierzytelności Banku z tytułu umowy. Strony określiły też warunki wypowiedzenia umowy. Jedną z przyczyn wypowiedzenia umowy przez Bank mogła być sytuacja gdy dłużnicy nie dokonają w terminie spłaty dwóch rat tj. nie spłacą raty w ogóle lub spłacą w wysokości niższej niż umówiona i uprzednio zostaną wezwani do spłaty zaległych rat. Okres wypowiedzenia strony ustaliły na 30 dni. Strony postanowiły również , że zawarte porozumienie nie stanowi odnowienia długu w rozumieniu art. 506 § 1 k.c.

Dowód: porozumienie w sprawie spłaty zadłużenia k. 39-40.

Pismami z dnia 03 lipca 2015 roku powódka poinformowała pozwanych o saldzie zadłużenia przeterminowanego na dzień sporządzenia pisma w wysokości 694,16 CHF oraz saldzie zadłużenia całkowitego 25 219,98 CHF i wezwała ich do zapłaty kwoty 694,16 CHF w terminie 7 dni od daty doręczenia pism pod rygorem wypowiedzenia porozumienia w sprawie spłaty zadłużenia nr (...) z dnia 26 maja 2015 roku, skutkujące obowiązkiem spłaty całej należności pod rygorem wszczęcia postępowania egzekucyjnego. Pisma wzywające do zapłaty odebrali pozwani w dniu 8 lipca 2015 roku.

Dowód: wezwania do zapłaty i potwierdzenia odbioru k. 40-44.

W pismach z dnia 16 lipca 2015 roku adresowanych do pozwanych powódka złożyła oświadczenie o wypowiedzeniu porozumienia w sprawie spłaty zadłużenia z dnia 26 maja 2015 roku. Wypowiedzenia doręczono pozwanym w dniu 22 lipca 2015 roku. W treści złożonego oświadczenia powódka poinformowała ponadto pozwanych, że jeżeli w okresie wypowiedzenia umowy nastąpi spłata całości zadłużenia przeterminowanego to mają wypowiedzenie traktować jako bezskuteczne i porozumienie będzie kontynuowane na dotychczasowych warunkach.

Dowód: wypowiedzenia wraz potwierdzeniem odbioru k. 44-50.

Pismem z dnia 16 grudnia 2015 roku wezwano pozwanych do zapłaty łącznej kwoty zadłużenia w łącznej wysokości 24 064,72 CHF w terminie 7 dni od daty otrzymania pisma pod rygorem skierowania sprawy na drogę sądową.

Dowód: wezwanie, potwierdzenie odbioru k. 50-51.

W odpowiedzi na wezwanie do zapłaty pozwana B. W. zwróciła się do powódki o przeanalizowanie zasadności podstaw wypowiedzenia umowy. Pismem z dnia 14 stycznia 2016 roku powódka wyjaśniła pozwanej B. W. sposób w jaki księgowała dokonywane spłaty przez pozwanych oraz uzasadniła przyczyny dla których złożyła oświadczenie o wypowiedzeniu porozumienia.

Dowód: pismo pozwanej z dnia 22 grudnia 2015 roku k. 52-53, pismo powódki z dnia 14 stycznia 2016 roku k. 53-55.

Ustalenia faktyczne w niniejszej sprawie Sąd poczynił głównie w oparciu o zgromadzone w aktach sprawy dokumenty. Sąd ocenił dowody z dokumentów jako wiarygodne. Strony postępowania nie kwestionowały, że oświadczenia w nich zawarte zostały złożone przez osoby, które podpisały te dokumenty. Nie podważały ich prawdziwości i autentyczności. Sąd nie miał podstaw, aby z urzędu powziąć wątpliwości odnośnie ich wiarygodności i mocy dowodowej.

Zeznania pozwanych Sąd ocenił jako wiarygodne - choć - podobnie jak w innych sprawach tego rodzaju - akcentowali oni zaufanie do banku.

Sąd zważył, co następuje:

Powództwo podlegało oddaleniu.

Powódka wywodziła dochodzone roszczenie z umowy kredytu budowlano – hipotecznego z dnia 11 lipca 2002 roku. Później zawarta umowa restrukturyzacyjna z dnia 22 kwietnia 2009 roku i porozumienie z dnia 26 maja 2015 roku dotyczyło zadłużenia, które powstało w związku z w/w umową z dnia 11 lipca 2002 roku. W treści umowy restrukturyzacyjnej i porozumienia pozwani wprawdzie uznali swoje zadłużenie względem powódki wynikające z umowy z dnia 11 lipca 2002 roku jednakże w orzecznictwie wskazuje się, że uznanie długu nie pozbawia uprawniającego do jego kwestionowania, gdy uznanie to jest nie jest czynnością abstrakcyjną, tytułem zobowiązania pozostaje wierzytelność, którą uznano. Osoba uznająca dług nie traci zatem możliwości zarzutu i wykazywania, że uznany dług nie istnieje w rzeczywistości, bądź istnieje w niższej wysokości (por. wyrok Sądu Najwyższego z 4 lutego 2005 r., I CK 580/04). Z samym potwierdzeniem istnienia długu nie można łączyć zrzeczenia się wszelkich zarzutów, bez uwzględnienia celu złożenia oświadczenia jego okoliczności, rozeznania uznającego co do zarzutów (por. też wyrok Sądu Najwyższego z 16 kwietnia 2014 r., V CSK 311/13). Takie stanowisko wyraził Sąd Apelacyjny w Katowicach rozpoznający apelację pozwanych w niniejszej sprawie w uzasadnieniu wyroku z dnia 25 kwietnia 2019 roku. Stanowisko to Sąd w całości popiera. Po ostatecznym sprecyzowaniu stanowiska pozwani zarzucili nieważność umowy kredytu budowlano – hipotecznego z dnia 11 lipca 2002 roku podnosząc, że umowa ta zawierała niedozwolone klauzule umowne w postaci klauzuli waloryzacyjnej. Pozwani podnieśli, że nie mając świadomości, że w/w umowa zawierała niedozwolone klauzule umowne zawarli z powódką umowę o restrukturyzację z dnia 22 kwietnia 2009 roku, a następnie porozumienie w sprawie spłaty zadłużenia z dnia 26 maja 2015 roku. Z kolei pozwana M. T. w związku z brakiem świadomości co do istnienia w umowie niedowolnych klauzul umownych przystąpiła do długu, nie kwestionowała wysokości zadłużenia wynikającego z umowy z dnia 11 lipca 2002 roku.

Mając na uwadze powyższe Sąd był zobowiązany do zbadania czy postanowienia umowy z dnia 11 lipca 2002 roku zawierały niedozwolone klauzule umowne i w przypadku uznania, że powódka posłużyła się w umowie takimi klauzulami, jaki będzie miało to wpływ na byt umowy z dnia 11 lipca 2002 roku.

Zgodnie z art. 358 ¹ § 1 k.c. postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nieuzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy. Nie dotyczy to postanowień określających główne świadczenia stron, w tym cenę lub wynagrodzenie, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny (§2).

Postanowienia umowne zawarte w umowie z dnia 11 lipca 2002 roku zaczerpnięto ze wzorca umowy i nie podlegały negocjacjom. Kwestionowane przez pozwanych postanowienia tj. postanowienia w zakresie zastosowanej klauzuli waloryzacyjnej/indeksacyjnej dotyczą głównych świadczeń stron, przy czym zdaniem Sądu nie zostały sformułowane w sposób jednoznaczny, stąd możliwa była kontrola tych postanowień przez Sąd. Jednoznaczność oznacza bowiem, że postanowienie może być rozumiane tylko w jeden sposób, a taki stan rzeczy istnieje, gdy nie zachodzi wątpliwość co do desygnatu pojęć i całokształtu postanowień wzorca. Kwota transzy kredytu udzielonego B. W., J. W., T. W. i E. W. wypłacona została w złotych po przeliczeniu zgodnie z kursem kupna waluty kredytu obowiązującym w Banku w dniu wypłaty zgodnie z tabelą kursów walut (...) S.A. ogłoszoną w siedzibie Banku zgodnie z § 5 pkt. 3 umowy. Z kolei kwota spłaty podlegała przeliczeniu na złote po kursie sprzedaży waluty kredytu obowiązującym w Banku w chwili obciążenia rachunku, zgodnie z tabelą kursów walut (...) S.A. ogłoszoną w siedzibie Banku. W umowie nie zostało przy czym zdefiniowane pojęcie tabeli kursów walut (...) S.A. ale i również nie podano żadnego mechanizmu ustalania kursów kupna i sprzedaży w tabeli, nie podano, że tabele kursów tworzone były przez Bank. Kredytobiorcy zatem nie mieli jakiejkolwiek możliwości zrekonstruowania mechanizmu ustalania kursów przez powódkę, to zaś czyniło ww. postanowienia niejednoznacznymi.

Z przepisu art. 358 ¹ k.c. wynika, że uznanie konkretnej klauzuli za niedozwolone postanowienie umowne, wymaga łącznego stwierdzenia obu wymienionych tam przesłanek, tj. „sprzeczności z dobrymi obyczajami” oraz „rażącego naruszenia interesów konsumenta” (por. wyrok SN z 27.10.2016 r., I CSK 173/06), przy czym ocena czy zaistniały te przesłanki należało dokonać na chwilę zawierania umowy.

W tym miejscu przywołać należy stanowisko Sądu Najwyższego zawarte w uzasadnieniu wyroku z dnia 15 listopada 2019 roku w sprawie V CSK 347/18, które Sąd Okręgowy w całości podziela. „ Postanowienia umowy lub wzorca, ustalone jednostronnie przez bank, i przyznające mu uprawnienie do jednostronnego, samodzielnego ustalania kursu kupna i sprzedaży (...) w stosunku do PLN bez wskazania reguł kształtowania tego kursu stanowią postanowienia naruszające dobre obyczaje, godzą bowiem w istotę równowagi kontraktowej stron. Polityka kursowa banku i decyzje władz banku nie mogą w sposób nie poddany kontroli kontraktowej wpływać na obowiązki kredytobiorców. Ocena taka jest wystarczająca do podjęcia przez Sąd meriti ustaleń co do tego, czy w konkretnej sprawie doszło w konsekwencji stosowania takiego postanowienia do rażącego naruszenia interesu konsumenta jako strony umowy kredytowej, nawet wówczas, gdy - w ocenie sądu - sam konsument w toku postępowania nie przedstawił dowodów wskazujących na takie naruszenie. Wynika to z nakazu wykładni przepisów prawa konsumenckiego (w niniejszej sprawie Kodeksu cywilnego o niedozwolonych postanowieniach umownych) w sposób zgodny z wymaganiami prawodawstwa europejskiego, w sposób ukształtowany m.in. w orzecznictwie (...), a także mając na uwadze zasadniczy cel tych regulacji, jakim jest zapewnienie odpowiedniego poziomu ochrony konsumentów. Ten kierunek wykładni potwierdzał także art. 76 Konstytucji RP, zgodnie z którym ochrona przed nieuczciwymi praktykami rynkowymi jest konstytucyjnym zadaniem władzy publicznej (art. 76 Konstytucji). Nakaz wynikający z tego przepisu jest kierowany przede wszystkim do ustawodawcy, którego obowiązkiem jest zapewnienie odpowiedniego, minimalnego poziomu ochrony słabszego uczestnika rynku. Nie oznacza to jednak, iż art. 76 Konstytucji pozostaje bez wpływu na wykładnię przepisów prawa materialnego i procesowego; w procesie jego stosowania przez sądy. Przeciwnie, także sądy jako organy władzy publicznej, powinny w odniesieniu do przepisów mających na celu ochronę konsumentów stosować ich wykładnię, która umożliwi jak najpełniejsze urzeczywistnienie tej ochrony.”

W doktrynie i orzecznictwie powszechnie już przyjmuje się, że odwołanie się do kursów walut zawartych w tabeli kursów i ogłaszanych w siedzibie Banku narusza równorzędność stron umowy przez nierównomierne rozłożenie uprawnień i obowiązków między partnerami stosunku obligacyjnego oraz, że prawo Banku do ustalania kursu waluty nieograniczone skonkretyzowanymi, obiektywnymi kryteriami zmian stosowanych kursów walutowych świadczy o braku właściwej przejrzystości i jasności postanowienia umownego, które uniemożliwia konsumentowi przewidzieć, na podstawie transparentnych i zrozumiałych kryteriów, wynikających dla niego z umowy konsekwencji ekonomicznych. A. charakteru tych klauzul nie ujmuje, że stosowane kursy walut kalkulowane były w oparciu o czynniki obiektywne, ani ustalenie, że kursy (...) stosowane przez powódkę nie odbiegały istotnie od kursów stosowanych przez inne Banki komercyjne i od średniego kursu NBP, ani nawet ustalenie, że ogólny koszt kredytu udzielonego na warunkach przewidzianych w umowie nie odbiegał od kosztów kredytu w tożsamej wysokości, który udzielony byłby według warunków przewidzianych dla kredytów złotówkowych. Okoliczności te nie zmieniają bowiem faktu, że kursy walut były kształtowane jednostronnie przez powodowy Bank.

Nie można też zgodzić się, że zawarte w umowie klauzule indeksacyjne zostały indywidualnie uzgodnione z kredytobiorcami. Za indywidualnie uzgodnione można uznać bowiem jedynie te postanowienia, które były przedmiotem negocjacji, bądź są wynikiem porozumienia lub świadomej zgody co do ich zastosowania. Te zaś okoliczności nie zostały wykazane. W wyrokach z 29 października 2019r., IV CSK 309/18 i z 27 listopada 2019r., II CSK 438/18 Sąd Najwyższy stwierdził, że wprowadzenie do umowy kredytowej zawieranej na wiele lat, mającej daleko idące konsekwencje dla egzystencji konsumenta, mechanizmu działania kursowego wymaga szczególnej staranności Banku w zakresie wyraźnego wskazania zagrożeń wiążących się z oferowanym kredytem, tak by konsument miał pełne rozeznanie konsekwencji ekonomicznych zawieranej umowy w związku z czym obowiązek informacyjny w zakresie ryzyka kursowego powinien zostać wykonany w sposób jednoznacznie i zrozumiale unaoczniający konsumentowi, który z reguły posiada elementarną znajomość rynku finansowego, że zaciągnięcie tego rodzaju kredytu jest bardzo ryzykowne, a efektem może być obowiązek zwrotu wielokrotnie wyższej od pożyczonej, mimo dokonywanych regularnych spłat. Obowiązek informacyjny określany jest nawet jako "ponadstandardowy", mający dać konsumentowi pełne rozeznanie co do istoty transakcji.

Konstatacje te są równoznaczne ze stwierdzeniem, że ukształtowana przez powodowy Bank treść łączącej strony umowy kredytu i niepełne wypełnienie przez Bank obowiązków informacyjnych o możliwej rażącej dysproporcji świadczeń przemawia za przyjęciem abuzywnego charakteru zawartych w umowie klauzul indeksacyjnych – z uwagi na ich sprzeczność z dobrymi obyczajami i rażące naruszenie interesów kredytobiorców.

Zgodnie z art. 385 ¹§1 k.c. konsekwencją uznania za abuzywne klauzul indeksacyjnych zawartych w umowie stron jest, stan niezwiązania B. W., J. W., T. W. i E. W. (kredytobiorców - konsumentów) zakwestionowanymi postanowieniami.

Stosownie do art. 385 ¹ § 2 k.c., jeżeli postanowienie umowy zgodnie z jego § 1 nie wiąże konsumenta, strony są związane umową w pozostałym zakresie.

Przepis ten wraz z pozostałymi dotyczącymi nieuczciwych postanowień umownych stanowi implementację do krajowego systemu prawnego Dyrektywy Rady 93/13/EWG z 5 kwietnia 1993 r. w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich, z uwzględnieniem jej treści podlegał przeto zastosowaniu w sprawie wobec stwierdzenia w umowie zawartej przez strony niedozwolonych postanowień. Art. 6 ust. 1. Dyrektywy nałożył na Państwa Członkowskie obowiązek zapewnienia, że na mocy prawa krajowego nieuczciwe warunki w umowach zawieranych przez sprzedawców lub dostawców z konsumentami nie będą wiążące dla konsumenta, a umowa w pozostałej części będzie nadal obowiązywała strony, jeżeli jest to możliwe po wyłączeniu z niej nieuczciwych warunków. Jak wskazał Sąd Najwyższy w wyroku z 27 listopada 2019 r., II CSK 483/18, obowiązywanie umowy w dalszym ciągu, po wyłączeniu z niej nieuczciwych postanowień umownych jest pomyślane jako ochrona interesu konsumenta, a nie jego kontrahenta i przywołał wyrok Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z dnia 3 października 2019 roku C-260/18 zapadły na gruncie sprawy bezpośrednio odnoszącej się do polskiego systemu prawnego, według którego, jeżeli sąd krajowy uzna, że zgodnie z odpowiednimi przepisami obowiązującego prawa utrzymanie w mocy umowy bez zawartych w niej nieuczciwych postanowień nie jest możliwe, art. 6 ust. 1 dyrektywy 93/13 nie stoi na przeszkodzie stwierdzeniu, że ta umowa nie może dalej obowiązywać bez takich warunków i wtedy sąd powinien orzec jej unieważnienie, wykluczona jest możliwość uzupełnienia luk w umowie, spowodowanych usunięciem z niej nieuczciwych warunków, które w niej się znajdowały, wyłącznie na podstawie przepisów krajowych o charakterze ogólnym, przewidujących, że treść czynności prawnej jest uzupełniana przez skutki wynikające z zasad słuszności lub ustalonych zwyczajów, które nie są zatem przepisami o charakterze dyspozytywnym lub przepisami mającymi zastosowanie, jeżeli strony umowy wyrażą na to zgodę, art. 6 ust. 1 Dyrektywy nie stoi na przeszkodzie zastąpieniu nieuczciwego postanowienia umownego wspomnianym przepisem dyspozytywnym albo przepisem mającym zastosowanie w razie wyrażenia na to zgody przez strony, jednak możliwość ta jest ograniczona do przypadków, w których usunięcie nieuczciwego postanowienia umownego zobowiązywałoby sąd do unieważnienia umowy jako całości, wbrew woli konsumenta, narażając go tym samym na szczególnie szkodliwe skutki. Podobnie wypowiedział się Sąd Najwyższy w uzasadnieniu uchwały z dnia 07 maja 2021 roku w sprawie III CZP 6/21.

Po usunięciu z umowy zawartej przez strony niedozwolonych postanowień obowiązywanie jej w dalszym ciągu nie jest możliwe. Wyłączenie mechanizmu waloryzacji i pominięcie odesłania do gotówkowego kursu kupna franka czyni niemożliwym określenie w walucie obcej równowartości kwoty kredytu udzielonego w złotych kredytobiorcy, tym samym odpada realizacja funkcji umowy o kredyt w złotych indeksowany kursem franka. Bez zastosowania przewidzianego w umowie narzędzia indeksacji i gotówkowego kursu sprzedaży franka nie da się też określić wysokości zobowiązań kredytobiorcy płatnych w złotych jako równowartość raty w walucie obcej, ani ustalić salda jego zobowiązań wobec banku w przypadku przewalutowania kredytu. Pozwani nie wyrazili chęci, nie wyrazili zgody na zastąpienie niedozwolonych klauzul umownych innymi postanowieniami. Dlatego też Sąd uznając, że bez niedozwolonych postanowień dotyczących sposobu indeksacji kredytu umowa nie może dalej funkcjonować w obrocie prawnym ze względu na brak istotnych elementów, ustalił przestankowo nieważność umowy z dnia 11 lipca 2002 roku, w oparciu o art. 58 § 1 k.c. Tym samym Sąd w pkt. 1 wyroku oddalił dochodzone przez powódkę roszczenie, które opierała na umowie z dnia 11 lutego 2002 roku.

O kosztach procesu Sąd orzekł w pkt. 2 wyroku na podstawie art. 98 § 1 k.p.c., obciążając nimi w całości stronę powodową, jako stronę która w całości przegrała sprawę. Na zasądzoną od strony powodowej na rzecz pozwanych solidarnie złożyły się koszty procesu jakie ponieśli pozwani przez Sądem I i II instancji, zgodnie z wyrokiem Sądu w Katowicach z dnia 25 kwietnia 2019 roku. Na poniesione przez pozwanych koszty procesu złożyła kwota 200 zł tytułem opłaty sądowej od apelacji uiszczonej przez pozwanego J. W., kwota 5400 zł tytułem wynagrodzenia pełnomocnika pozwanych w II instancji, kwota 7200 zł tytułem wynagrodzenia pełnomocnika pozwanych w I instancji oraz kwota 505,89 zł tytułem zaliczki uiszczonej przez pozwanego J. W. na poczet wynagrodzenia biegłego.

W pkt. 3 wyroku Sąd nakazał pobrać od powódki, jako strony, która w całości przegrała sprawę na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Rybniku kwotę 800 zł tytułem opłaty sądowej od apelacji, w zakresie w jakim od obowiązku jej uiszczenia zostali zwolnieni pozwani. Postanowieniem Sądu Okręgowego w Gliwicach Ośrodka (...) w R. z dnia 10 maja 2017 roku (k. 246) bowiem pozwana M. T. została zwolniona w całości od obowiązku uiszczenia opłaty sądowej od apelacji. Z kolei postanowieniem Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 07 sierpnia 2017 roku pozwane B. W. i E. W. zostały w całości zwolnione z obowiązku uiszczenia opłaty sądowej od apelacji, a pozwany J. W. ponad kwotę 200 zł (k. 269).

R., dn. 30 marca 2022 roku