Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Rybniku

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 7 grudnia 2021 roku

Sąd Okręgowy w Rybniku Wydział I Cywilny

w składzie:

Przewodniczący: Sędzia Agnieszka Westwal

Protokolant: protokolant sądowy Anna Mrozek

po rozpoznaniu w dniu 16 listopada 2021 roku w Rybniku

sprawy z powództwa T. S., B. S.

przeciwko (...) Bank (...) S.A. z siedzibą w W.

o zapłatę i ustalenie

1.  ustala nieistnienie pomiędzy powodami B. S., T. S. a pozwaną (...) Bank (...) Spółką Akcyjną w W. stosunku prawnego wynikającego z umowy kredytu na cele mieszkaniowe (...) Nr (...) zawartej w dniu 27 czerwca 2008 roku pomiędzy B. B. i T. S. jako kredytobiorcami, a (...) Bank Spółką Akcyjną w W. jako kredytodawcą;

2.  zasądza od pozwanej na rzecz powodów solidarnie odsetki ustawowe za opóźnienie od kwoty:

a)  66 083 zł (sześćdziesiąt sześć tysięcy osiemdziesiąt trzy złote) od dnia 28 listopada 2017 roku do dnia 16 listopada 2021 roku,

b)  2 517,57 zł (dwa tysiące pięćset siedemnaście złotych pięćdziesiąt siedem groszy) od dnia 24 listopada 2020 roku do dnia 16 listopada 2021 roku;

3.  w pozostałym zakresie powództwo oddala;

4.  zasądza od pozwanej na rzecz powodów solidarnie kwotę 500 zł (pięćset złotych) wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się orzeczenia do dnia zapłaty tytułem zwrotu kosztów procesu.

Sygn. akt I C 550/21

UZASADNIENIE

B. S. i T. S. wnieśli o zasądzenie od (...) Bank (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w W. na ich rzecz solidarnie kwoty 68 600,57 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od kwoty 66 083 zł od dnia 28 listopada 2017 roku do dnia zapłaty, a od dalszej kwoty 2 517,57 zł od dnia 24 listopada 2020 roku do dnia zapłaty tytułem zwrotu nienależnych świadczeń spełnionych przez nich na rzecz pozwanej w okresie od 15 lipca 2008 roku do dnia 15 maja 2020 roku w związku z wykonaniem umowy kredytu hipotecznego nominowanego do CHF o nr (...), zawartej 27 czerwca 2008 roku, z uwagi na nieważność umowy. Powodowie wnieśli również o ustalenie nieistnienia pomiędzy stronami stosunku prawnego wynikającego z w/w umowy oraz o zasądzenie od pozwanej na ich rzecz solidarnie zwrotu kosztów procesu według norm przepisanych. W przypadku nieuwzględnienia przez Sąd roszczenia głównego powodowie wnieśli również roszczenie ewentualne.

W uzasadnieniu pozwu w pierwszej kolejności powodowie podnieśli, że mimo, że w zawartej umowie w § 2 ust. 1 zostało zawarte określenie „kredyt denominowany w walucie CHF” to faktycznie należało uznać, że doszło do zawarcia umowy kredytu indeksowanego do CHF. W chwili podpisywania umowy, jak i w okresie późniejszym faktyczna wysokość ich zobowiązania pozostała nieznana, a kwota kredytu oraz wysokość rat spłaty kredytu uzależniona została od mierników wartości im nieznanych, w tym w postaci kursu kupna i kursu sprzedaży dewiz franka szwajcarskiego obowiązującego i ustalanego przez pozwaną w sposób arbitralny. Umowa została zawarta na zasadzie adhezji. Postanowienia umowy nie były indywidualnie uzgadniane z nimi. Postanowienia umowy zostały zaczerpnięte z wzorca, który został jednostronnie ustalony przez pozwaną i nie podlegał jakimkolwiek zmianą czy negocjacjom. Powodowie mogli jedynie zaakceptować zapisy o treści zaproponowanej przez pozwaną. Zawarcie umowy zostało poprzedzone spotkaniem powodów z przedstawicielem pozwanej, podczas którego została przeanalizowana ich zdolność kredytowa oraz ogólnie określono warunki kredytowania. Powodowie otrzymali rekomendację do zawarcia umowy kredytu indeksowanego do CHF, w szczególności ze względu na niższą wysokość raty kapitałowo - odsetkowej oraz zapewnienie o stabilności wysokości kursu dewiz waluty indeksacji, co miało istotny wpływ na decyzję o zaciągnięciu kredytu indeksowanego kursem CHF. Przekazywane informacje obejmowały wysokość rat, które będą uiszczać wybierając kredyt złotowy oraz kredyt indeksowany kursem CHF. Przekazywane informacje wskazywały, że kredyt indeksowany kursem CHF będzie korzystniejszy niż kredyt złotowy. Na podstawie przekazanych im informacji podjęli decyzję o zawarciu umowy kredytu indeksowanego kursem do CHF. Przedstawione im przez pracownika banku informacje zostały jednak przedstawione w sposób zniekształcony. Wyeksponowane bowiem zostały jedynie korzyści zawarcia w/w umowy. Nie została im przedstawiona rzetelna informacja o rzeczywistym ryzyku związanym z indeksacją kredytu kursem CHF – informacja o silnej zmianie wartości waluty krajowej w stosunku do waluty indeksacji i potencjalnych skutków znacznego spadku tej wartości dla sposobu wykonania umowy. Nie zostały im również wyjaśnione kwestie związane z mechanizmami ustalania kursu waluty przez bank, ustalenia przez bank oprocentowania. Nie wskazano im na możliwość ani parametry umożliwiające następczą weryfikację wprowadzonych przez pozwaną wysokości waluty i stawek oprocentowania. Nie mieli zatem wiedzy o rzeczywistym ryzyku związanym z zawarciem w/w umowy.

W odpowiedzi na pozew pozwana (...) Bank Spółka Akcyjna w W. wniosła o oddalenie powództwa w całości oraz o zasądzenie od powodów na jej rzecz zwrotu kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych. Z ostrożności procesowej podniosła w przypadku ewentualnego uznania przez Sąd, że umowa jest nieważna i zasądzenia dochodzonej pozwem przez powodów kwoty na tej podstawie zarzut potrącenia wierzytelności dochodzonej przez powodów w niniejszej sprawie z jej wzajemną wierzytelnością o zwrot kwoty udzielonego powodom kredytu tj. kwoty 80 000 zł do wysokości wierzytelności niższej. Z ostrożności procesowej podniosła również zarzut zatrzymania do koty 80 000 zł. Pozwana podniosła także zarzut przedawnienia roszczeń powodów wymagalnych dawniej niż trzy lata przed podjęciem przez powodów próby przerwania biegu przedawnienia w sprawie. Pozwana podniosła również, że powodowie nie posiadają interesu prawnego w zakresie zgłoszonego w pozwie roszczenia o ustalenie ze względu na możliwość dochodzenia dalej idących roszczeń o zapłatę.

W uzasadnieniu odpowiedzi na pozew pozwana przyznała, że strony w istocie łączyła umowa kredytu indeksowanego kursem franka szwajcarskiego, umowa kredytu walutowego. Umowa została zawarta w sposób ważny, zawierała niezbędne postanowienia umowy kredytu, zgodnie z art. 69 ustawy Prawa Bankowego. Umowa kształtowała prawa i obowiązki stron zgodnie z dobrymi obyczajami, jej postanowienia nie naruszały interesu powodów, tym bardziej w stopniu rażącym. Umowa nie zawierała postanowień abuzywnych.

Dalej pozwana podniosła, że sporne klauzule indeksacyjne zostały z powodami uzgodnione, powodowie zostali w sposób wyczerpujący poinformowani o treści umowy oraz o wszelkich konsekwencjach jej zawarcia, w tym o ryzyku kursowym i związanych z tym konsekwencji. Pracownik Banku nie zapewniał powodów o stabilności kursu CHF. Pracownicy banku mieli obowiązek przedstawiać symulację oraz prezentować historyczne kursy waluty CHF. Nadto podniosła, że istnienie ryzyka kursowego przy zawieraniu produktów powiązanych z walutą obcą oraz świadomość konsumentów w tym zakresie to okoliczność notoryjna. W razie jakichkolwiek wątpliwości powodowie mieli możliwość konsultowania się z jej pracownikami, a także z zewnętrznym doradcą lub prawnikiem. Powodowie sami dokonali wyboru jej oferty na rynku, zdecydowali się na kredyt walutowy, odrzucając możliwość zawarcia umowy kredytu złotowego, wybrali kwotę kredytu CHF oraz okres kredytowania i wysokość kredytu. Powodowie zatem mieli wpływ na postanowienia umowy, postanowienia te zostały z nimi uzgodnione – to powodowie wnioskowali o wpisanie indeksacji kursem CHF do umowy. Powodowie nadto potwierdzili w umowie, że otrzymali informację o ryzyku kursowym. Pozwana podniosła również, że istniała możliwość spłaty kredytu bezpośrednio w walucie obcej z pominięciem przeliczenia raty spłaty kredytu z CHF na PLN, mogli również negocjować kurs zastosowany do uruchomienia kredytu, z którego to rozwiązania nie skorzystali.

Dalej pozwana wyjaśniała, że kurs CHF/PLN ustalony w tabeli kursów banku miał charakter rynkowy, był ustalany w sposób wyłączający możliwość jego dowolnego ustalenia przez bank. Zasady tworzenia tabeli kursów walut były identyczne jak przed wprowadzeniem do jej oferty kredytów indeksowanych, analogiczne do zasad stosowanych przez inne banki komercyjne przy tworzeniu tabeli kursu walut. Nie zarabiała na wzroście kursu CHF. Spread nie był zyskiem Banku. Stosowanie kursu kupna i sprzedaży było oczywistą konsekwencją indeksacji kursem CHF. Ponosiła koszty spreadu na rynku międzybankowym. Żeby udzielić powodom kredytu indeksowanego do CHF musiała wejść w posiadanie odpowiedniej sumy franków szwajcarskich. Wobec powyższego, w związku z umową, pozyskała CHF celem finansowania akcji kredytowej powodów na rynku bankowym, ponosząc koszty kupna i sprzedaży waluty, co z kolei uzasadniało stosowanie kursu kupna i sprzedaży również w relacjach z powodami. Finansowanie kredytu w taki sposób umożliwiło zastosowanie w umowie niższego oprocentowania. Saldo kredytu, harmonogram, raty, zapis księgowy kredytu zostały wyrażone w walucie CHF.

Pozwana podniosła, że zarzuty i roszczenia powodów były niezasadne a rzeczywistą przyczyną powództwa nie były rzekome wady prawne umowy, ale obiektywny i niezależny od niej wzrost kursu franka szwajcarskiego. Powodowie wiedzieli, że umowa wiąże się z ryzykiem kursowym i na to się godzili. Obecnie bezpodstawnie dążyli do eliminacji skutków tego ryzyka. Powodom została przed zawarciem umowy zaoferowana umowa kredytu złotowego, z której nie skorzystali. Żądania pozwu, zdaniem pozwanej były w rażący sposób nieadekwatne do zarzutów powodów wobec niektórych postanowień umowy. W istocie zarzuty te odnosiły się tylko do technicznego fragmentu klauzuli indeksacyjnej, a konkretnie sposobu sprecyzowania zasad ustalenia kursów walut obecnych. Tymczasem zasady te były obiektywne, niezmienne i jednolite dla wszystkich transakcji oraz klientów. Były one stosowane w wykonaniu ustawy prawo bankowe, w ten sam sposób przez wiele lat przez zawarciem umowy, przy pełnej akceptacji państwowych organów nadzoru i kontroli. Pozwana sprzeciwiła się również przekształceniu przez Sąd umowy w sposób zaproponowany przez powoda tj. sprzeciwiała się przekształceniu umowy z mocą wsteczną w umowę kredytu złotowego przy zachowaniu korzyści wynikających z zawarcia kredytu walutowego. Gdyby powodowie zawarli umowę kredytu złotowego, niemożliwe byłoby otrzymanie przez nich takich warunków, w szczególności oprocentowania opartego na stopie(...) dla CHF. Na poparcie swojego stanowiska pozwana przywołała orzecznictwo Sądów Powszechnych w tym zakresie.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

W 2008 roku T. S. i B. B. chcieli zakupić dla założonej rodziny spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu. T. S. w związku z powyższym zapoznawał się z ofertami kredytów oferowanych przez różne banki. W Banku (...) zaoferowano mu kredyt indeksowany oświadczając, że nie ma zdolności kredytowej do zaciągnięcia kredytu złotowego. Ostatecznie T. S. uznał, że najkorzystniejszym kredytem będzie zaoferowany mu kredyt indeksowany do CHF przez (...) Bank Spółkę Akcyjną w W.. Zaoferowany kredyt miał korzystne oprocentowanie, akceptowalną wysokość raty. Pracownik banku oferując w/w kredyt zwracał uwagę na ryzyko zmiany kursu waluty, że kurs franka szwajcarskiego może wzrosnąć. Nie informował jednak jaki to może mieć wpływ na wysokość zobowiązania, wysokość rat, oprocentowanie. Jednocześnie również pracownik banku informował o stabilności kursu franka szwajcarskiego, o korzystnym oprocentowaniu. Pracownik nie poinformował T. S. w jaki sposób tworzona jest w banku tabela kursu walut i jakie to ma znaczenie dla wypłaty kredytu i jego spłaty Mając na uwadze przekazane przez pracownika banku informacje, powodowie podjęli decyzję o zawarciu z (...) Bankiem Spółką Akcyjną w W. umowy kredytu na cele mieszkaniowe (...). Na przygotowanym wzorze złożyli wniosek o udzielenie kredytu na zakup spółdzielczego własnościowego prawa do mieszkania. W dniu podpisania umowy nie mieli informacji, ile faktycznie zostanie im wypłacone kredytu i po jakim kursie.

Dowód: zeznania powodów T. S. i B. S. na rozprawie w dniu 16 listopada 2021 roku.

W dniu 27 czerwca 2008 roku T. S. i B. B. zawarli z (...) Bank Spółką Akcyjną w W. umowę kredytu (...) nr (...) według przedstawionego im przez Bank wzorca, bez jakichkolwiek zmian w treści tego wzorca. Dokonana czynność nie miała związku z działalnością gospodarczą ani zawodową powodów. Zgodnie z zawartą umową Bank udzielił w/w kredytu w wysokości 80 000 zł denominowanego w walucie CHF na okres 360 miesięcy od dnia 27 czerwca 2008 roku do dnia 15 czerwca 2038 roku. Kwota kredytu denominowanego w CHF przy tym miała zostać określona według kursu kupna dewiz dla wyżej wymienionej waluty zgodnie z „tabelą kursów” obowiązującą w Banku w dniu wykorzystania kredytu. Kredyt miał zostać przeznaczony na zakup spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu w R. przy ulicy (...). Uruchomienie kredytu nastąpić miało jednorazowo w terminie do 27 czerwca 2008 roku w formie przelewu na rachunek zbywcy w/w spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu kwoty 80 000 zł. Kredyt miał być wykorzystany w złotych, przy jednoczesnym przeliczeniu kwoty kredytu według kursu kupna dewiz dla CHF zgodnie z „tabelą kursów” obowiązującą w Banku w dniu wykorzystania kredytu. Powodowie zobowiązali się po wykorzystaniu kredytu do jego spłaty w wraz z odsetkami w 359 ratach miesięcznych w dniu 15 – go każdego miesiąca, począwszy od 18 sierpnia 2008 roku. Wysokość rat kapitałowo – odsetkowych określona miała być w CHF. Spłata rat kapitałowo – odsetkowych dokonywana miała być w złotych po uprzednim przeliczeniu rat kapitało – odsetkowych według kursu sprzedaży dewiz dla CHF zgodnie z „Tabelą kursów” obowiązującą w Banku. Oprocentowanie kredytu w całym okresie kredytowania miało być zmienne i stanowiło sumę zmiennej stawki odniesienia oraz stałej marży banku w wysokości 2,45 punktów procentowych, z zastrzeżeniami, o których była mowa w § 8 pkt. 1 umowy. W dniu zawarcia umowy oprocentowanie kredytu wynosiło 5,23 % w stosunku rocznym i było równe stawce odniesienia, którą była stawka rynku pieniężnego LIBOR – miesięczny z zaokrągleniem do dwóch miejsc po przecinku, z ostatniego dnia roboczego miesiąca poprzedzającego miesiąc zawarcia umowy publikowana na stronie serwisu (...) lub też na jakimkolwiek ekranie zastępczym, powiększonej o marżę banku w w/w wysokości. Jako prawne zabezpieczenie kredytu wskazano hipotekę umowną kaucyjną do kwoty 160 000 zł oraz cesję na rzecz banku praw z umowy ubezpieczenia lokalu mieszkalnego od ognia i innych zdarzeń losowych. Powodowie oświadczyli w umowie, że zostali poinformowani przez bank o ryzyku związanym ze zmianą kursów walut oraz rozumieją wynikające z tego konsekwencje, jak również, że akceptują zasady funkcjonowania kredytu denominowanego (waloryzowanego) w walucie wymiennej, w szczególności zasady wskazane w umowie w zakresie sposobu uruchomienia i wykorzystania kredytu oraz warunków jego spłaty (§11 pkt. 4 i 5 umowy).

Dowód: umowa kredytu k. 37-44.

Kredyt został uruchomiony jednorazowo w dniu 08 lipca 2008 roku w kwocie 80 000 zł przeliczonej przez pozwaną na kwotę 40 070,12 CHF po kursie w wysokości 1,9965 zł/CHF.

Dowód: zaświadczenie k. 45.

Na poczet zawartej umowy powodowie uiścili do dnia 03 czerwca 2021 roku kwotę 68 759,40 zł.

Dowód: zaświadczenie k. 45-47.

Pismem z dni 25 września 2017 roku powodowie złożyli do Sądu Rejonowego dla Wrocławia Śródmieścia we Wrocławiu wniosek o zawezwanie Banku (...) Spółki Akcyjnej we W. do próby ugodowej. We wniosku między innymi wnieśli o ustalenie, iż zawarta w/w umowa kredytu była nieważna w całości oraz o dokonanie w związku z powyższym rozliczenia między nimi nienależnie pobranych świadczeń poprzez zapłatę przez bank na ich rzecz kwoty 66 083 zł wraz z dalszymi odsetkami ustawowymi. Na posiedzeniu wyznaczonym 27 listopada 2017 roku przed Sądem Rejonowym dla Wrocławia – Śródmieścia we Wrocławiu nie doszło do zawarcia ugody.

Dowód: wniosek k. 49-53, protokół k. 54.

Pismem, które wpłynęło do pozwanej w dniu 02 listopada 2020 roku powodowie wnieśli do pozwanej reklamację, w której zażądali zwrotu nienależnego świadczenia w kwocie 68 600,57 zł spełnionych na jej rzecz w okresie od 15 lipca 2008 roku do dnia 15 maja 2020 roku z uwagi na nieważność w/w umowy kredytu.

Dowód: reklamacja k. 55-57, odpowiedź na reklamację k. 58-60.

Na mocy uchwały Nadzwyczajnych Walnych Zgromadzeń (...) Banku Spółki Akcyjnej z(...)o połączeniu spółek nastąpiło połączenie (...) Bank Spółki Akcyjnej z Bankiem (...) Spółką Akcyjną, wobec czego Bank (...) Spółka Akcyjna stała się następcą prawnym, wstępując we wszystkie prawa oraz obowiązki (...) Bank Spółki Akcyjnej. Na mocy uchwały Walnego Zgromadzenia Akcjonariuszy Banku (...) Spółki Akcyjnej (...) Bank (...) Spółka Akcyjna zmienił nazwę na (...) Bank (...) Spółka Akcyjna oraz zmienił siedzibę, którą aktualnie jest W..

Bezsporne.

Ustalenia faktyczne w niniejszej sprawie Sąd poczynił głównie w oparciu o zgromadzone w aktach sprawy dokumenty. Sąd ocenił dowody z dokumentów jako wiarygodne. Strony postępowania nie kwestionowały, że oświadczenia w nich zawarte zostały złożone przez osoby, które podpisały te dokumenty. Nie podważały ich prawdziwości i autentyczności. Sąd nie miał podstaw, aby z urzędu powziąć wątpliwości odnośnie ich wiarygodności i mocy dowodowej.

Zeznania powodów Sąd ocenił jako wiarygodne - choć - podobnie jak w innych sprawach tego rodzaju - akcentowali oni zaufanie do banku. Częściowo znalazły one potwierdzenie w dowodach z dokumentów. Dokonując ustaleń faktycznych, Sąd nie znalazł podstaw, aby nie dać wiary zeznaniom powodów dotyczących okoliczności zawarcia umowy kredytu, tym bardziej, że z dowodów przedstawionych przez pozwanego nie wynikają odmienne fakty. Za wiarygodne Sąd uznał zeznania złożone przez świadka A. K. chodź zeznania te nie przyczyniły się do ustalenia stanu faktycznego w sprawie albowiem świadek nie brał udziału w oferowaniu powodom umowy kredytu, nie brał udziału przy podpisywaniu umowy z powodami.

Na podstawie art 235 ² § 1 pkt 2 k.p.c. Sąd pominął wnioski o dopuszczenie dowodów z opinii biegłego sądowego z zakresu finansów i rachunkowości zgłoszony przez stronę powodową i z opinii biegłego z zakresu finansów, bankowości i rachunkowości zgłoszony przez pozwaną. Sąd uznał bowiem, że wymienione dowody nie mają znaczenia dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy, gdyż w sprawie istotna była treść łączącej strony umowy, a nie mechanizmy finansowe dotyczące udzielonego kredytu, stosowane przez pozwaną.

Sąd zważył, co następuje:

Powództwo było zasadne, a jego oddalenie w części pozostawało w związku ze skutecznie dokonanym przez pozwaną potrąceniem przysługującej jej wobec powodów wierzytelności z wierzytelnością dochodzoną przez powodów pozwem, o czym w dalszej części uzasadnienia.

W pierwszej kolejności należało odnieść się do zarzutu strony pozwanej co do braku interesu prawnego powodów w żądaniu ustalenia.

W myśl przepisu art. 189 k.p.c. powód może żądać ustalenia przez sąd istnienia lub nieistnienia stosunku prawnego lub prawa, gdy ma w tym interes prawny. Niewątpliwym jest, co wyraża ugruntowany w orzecznictwie sądów powszechnych i Sądu Najwyższego pogląd, że o występowaniu interesu prawnego w żądaniu ustalenia świadczy możliwość stanowczego zakończenia w tym postępowaniu sporu między stronami, natomiast przeciwko jego istnieniu – możliwość uzyskania przez powoda pełniejszej ochrony w drodze innego powództwa. Wbrew stanowisku strony pozwanej, powodowie nie dysponowali jakimkolwiek innym żądaniem, które chroniłoby ich pełniej niż żądania zawarte w pozwie. Wystąpienie przez powodów jedynie z żądaniem zapłaty oparte na przesłankowym ustaleniu nieistnienia umowy w związku z jej nieważnością, mogłoby obejmować jedynie żądanie zwrotu zapłaconych rat kredytu. Nie rozwiązywałoby natomiast kwestii obowiązku zapłaty przyszłych i jeszcze niewymagalnych rat, możliwości wypowiedzenia umowy przez pozwany Bank i negatywnych skutków dla powodów, związanych z tym wypowiedzeniem. Powodowie byliby narażeni na konieczność wytaczania kolejnych powództw o zapłatę dalszych spłaconych rat, względnie na bycie pozwanymi w sprawie o zapłatę z powództwa Banku, gdyby zaprzestali spłaty kredytu. Tym samym, to powództwo o ustalenie jest jedynym i najdalej idącym środkiem ochrony powodów, zmierzającym do oceny i ostatecznego rozstrzygnięcia w zakresie związania lub braku związania stron postanowieniami zaskarżonej umowy kredytowej. Specyfika sprawy o ustalenie nieistnienia umowy z uwagi na jej nieważności, która miała trwać oraz nakładać na strony obowiązki i prawa jeszcze przez kilkanaście lat, daje przekonanie o istnieniu interesu prawnego powodów w ustaleniu. Uprawomocnienie się wyroku ustalającego zapewnia powodom ochronę ich interesów i definitywnie kończy spór na tle obowiązywania postanowień umowy, umowy kredytu. Czym innym jest natomiast ewentualne rozliczenie pomiędzy stronami, mające swoją podstawę w uznaniu nieistnienia umowy z uwagi na jej nieważność. Wniesienie powództwa o ustalenie w niniejszej sprawie było zatem uzasadnione.

Powodowie wnieśli o ustalenie przez Sąd nieistnienia umowy kredytu na cele mieszkaniowe (...) Nr (...) zawartej w dniu 27 czerwca 2008 roku pomiędzy nimi, jako kredytobiorcami a poprzednikiem prawnym pozwanej, jako kredytodawcą w związku z jej nieważnością. Nieważność umowy natomiast wiązali z zamieszczeniem przez pozwaną w umowie niedozwolonych klauzul umownych. Niedozwolone klauzule umowne przy tym dotyczyły w szczególności zastosowanego w umowie mechanizmu waloryzacji. Nieważność umowy łączyli również z brakiem prawidłowego, rzetelnego poinformowania ich o ryzyku związanym ze zmiennością kursu waluty CHF, wpływu tych zmian na ich obowiązki wynikające z umowy, z brakiem prawidłowego, rzetelnego poinformowania ich o sposobie tworzenia tabeli kursów walut.

Zgodnie z art. 358 ¹ § 1 k.c. postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nieuzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy. Nie dotyczy to postanowień określających główne świadczenia stron, w tym cenę lub wynagrodzenie, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny (§2).

Kwestionowane przez powodów postanowienia umowne zaczerpnięto ze wzorca umowy i nie podlegały one negocjacjom. Możliwa byłaby więc kontrola incydentalna tych postanowień w zakresie, czy wzorzec zawierał niedozwolone postanowienia umowne. Kwestionowane postanowienia wbrew stanowisku pozwanej nie dotyczą głównych świadczeń stron.

Zdaniem Sądu klauzule indeksacyjne zostały sformułowane w sposób niejednoznaczny. Jednoznaczność oznacza, że postanowienie może być rozumiane tylko w jeden sposób, a taki stan rzeczy istnieje, gdy nie zachodzi wątpliwość co do desygnatu pojęć i całokształtu postanowień wzorca. W wypadku kwestionowanych postanowień użyto pojęcia „tabeli kursów obowiązującej w banku”, która nie została w żaden sposób zdefiniowana w umowie oraz w stanowiącą integralną cześć umowy w Ogólnych Warunkach Kredytowania w zakresie udzielania kredytów na cele mieszkaniowe oraz kredytów i pożyczek hipotecznych w (...) Banku Spółce Akcyjnej dalej jako (...). W umowie oraz w (...) nie tylko zatem nie zdefiniowano pojęcia tabeli kursów obowiązującej w banku w danym dniu ale i również nie podano żadnego mechanizmu ustalania tych kursów w tabeli, jak i również, że były one tworzone przez bank. Powodowie zatem nie mieli jakiejkolwiek możliwości zrekonstruowania mechanizmu ustalania kursów przez pozwaną, to zaś czyniło ww. postanowienia niejednoznacznymi.

Z przepisu art. 358 ¹ k.c. wynika, że uznanie konkretnej klauzuli za niedozwolone postanowienie umowne, wymaga łącznego stwierdzenia obu wymienionych tam przesłanek, tj. „sprzeczności z dobrymi obyczajami” oraz „rażącego naruszenia interesów konsumenta” (por. wyrok SN z 27.10.2016 r., I CSK 173/06), przy czym ocena czy zaistniały te przesłanki należało dokonać na chwilę zawierania umowy.

W tym miejscu przywołać należy stanowisko Sądu Najwyższego zawarte w uzasadnieniu wyroku z dnia 15 listopada 2019 roku w sprawie V CSK 347/18, które Sąd Okręgowy w całości podziela. „ Postanowienia umowy lub wzorca, ustalone jednostronnie przez bank, i przyznające mu uprawnienie do jednostronnego, samodzielnego ustalania kursu kupna i sprzedaży CHF w stosunku do PLN bez wskazania reguł kształtowania tego kursu stanowią postanowienia naruszające dobre obyczaje, godzą bowiem w istotę równowagi kontraktowej stron. Polityka kursowa banku i decyzje władz banku nie mogą w sposób nie poddany kontroli kontraktowej wpływać na obowiązki kredytobiorców. Ocena taka jest wystarczająca do podjęcia przez Sąd meriti ustaleń co do tego, czy w konkretnej sprawie doszło w konsekwencji stosowania takiego postanowienia do rażącego naruszenia interesu konsumenta jako strony umowy kredytowej, nawet wówczas, gdy - w ocenie sądu - sam konsument w toku postępowania nie przedstawił dowodów wskazujących na takie naruszenie. Wynika to z nakazu wykładni przepisów prawa konsumenckiego (w niniejszej sprawie Kodeksu cywilnego o niedozwolonych postanowieniach umownych) w sposób zgodny z wymaganiami prawodawstwa europejskiego, w sposób ukształtowany m.in. w orzecznictwie TSUE, a także mając na uwadze zasadniczy cel tych regulacji, jakim jest zapewnienie odpowiedniego poziomu ochrony konsumentów. Ten kierunek wykładni potwierdzał także art. 76 Konstytucji RP, zgodnie z którym ochrona przed nieuczciwymi praktykami rynkowymi jest konstytucyjnym zadaniem władzy publicznej (art. 76 Konstytucji). Nakaz wynikający z tego przepisu jest kierowany przede wszystkim do ustawodawcy, którego obowiązkiem jest zapewnienie odpowiedniego, minimalnego poziomu ochrony słabszego uczestnika rynku. Nie oznacza to jednak, iż art. 76 Konstytucji pozostaje bez wpływu na wykładnię przepisów prawa materialnego i procesowego; w procesie jego stosowania przez sądy. Przeciwnie, także sądy jako organy władzy publicznej, powinny w odniesieniu do przepisów mających na celu ochronę konsumentów stosować ich wykładnię, która umożliwi jak najpełniejsze urzeczywistnienie tej ochrony.”

W doktrynie i orzecznictwie powszechnie już przyjmuje się, że odwołanie się do kursów walut zawartych w tabeli kursów i ogłaszanych w siedzibie banku narusza równorzędność stron umowy przez nierównomierne rozłożenie uprawnień i obowiązków między partnerami stosunku obligacyjnego oraz, że prawo banku do ustalania kursu waluty nieograniczone skonkretyzowanymi, obiektywnymi kryteriami zmian stosowanych kursów walutowych świadczy o braku właściwej przejrzystości i jasności postanowienia umownego, które uniemożliwia konsumentowi przewidzieć, na podstawie transparentnych i zrozumiałych kryteriów, wynikających dla niego z umowy konsekwencji ekonomicznych. Abuzywnego charakteru tych klauzul nie ujmuje twierdzenie pozwanej, że stosowane przez nią kursy walut kalkulowane były w oparciu o czynniki obiektywne, ani ustalenie, że kursy CHF stosowane przez pozwaną nie odbiegały istotnie od kursów stosowanych przez inne Banki komercyjne i od średniego kursu NBP, ani nawet ustalenie, że ogólny koszt kredytu udzielonego na warunkach przewidzianych w umowie nie odbiegał od kosztów kredytu w tożsamej wysokości, który udzielony byłby według warunków przewidzianych dla kredytów złotówkowych. Okoliczności te nie zmieniają bowiem faktu, że kursy walut były kształtowane jednostronnie przez pozwany Bank.

Nie można też zgodzić się z argumentami pozwanej, że zawarte w umowie klauzule indeksacyjne zostały indywidualnie uzgodnione z powodami. Za indywidualnie uzgodnione można uznać bowiem jedynie te postanowienia, które były przedmiotem negocjacji, bądź są wynikiem porozumienia lub świadomej zgody co do ich zastosowania. Te zaś okoliczności nie zostały wykazane. W wyrokach z 29 października 2019r., IV CSK 309/18 i z 27 listopada 2019r., II CSK 438/18 Sąd Najwyższy stwierdził, że wprowadzenie do umowy kredytowej zawieranej na wiele lat, mającej daleko idące konsekwencje dla egzystencji konsumenta, mechanizmu działania kursowego wymaga szczególnej staranności Banku w zakresie wyraźnego wskazania zagrożeń wiążących się z oferowanym kredytem, tak by konsument miał pełne rozeznanie konsekwencji ekonomicznych zawieranej umowy w związku z czym obowiązek informacyjny w zakresie ryzyka kursowego powinien zostać wykonany w sposób jednoznacznie i zrozumiale unaoczniający konsumentowi, który z reguły posiada elementarną znajomość rynku finansowego, że zaciągnięcie tego rodzaju kredytu jest bardzo ryzykowne, a efektem może być obowiązek zwrotu wielokrotnie wyższej od pożyczonej, mimo dokonywanych regularnych spłat. Obowiązek informacyjny określany jest nawet jako "ponadstandardowy", mający dać konsumentowi pełne rozeznanie co do istoty transakcji.

Konstatacje te są równoznaczne ze stwierdzeniem, że ukształtowana przez pozwany Bank treść łączącej strony umowy kredytu i niepełne wypełnienie przez Bank obowiązków informacyjnych o możliwej rażącej dysproporcji świadczeń przemawia za przyjęciem abuzywnego charakteru zawartych w umowie klauzul indeksacyjnych – z uwagi na ich sprzeczność z dobrymi obyczajami i rażące naruszenie interesów powodów.

Zgodnie z art. 385 ¹§1 k.c. konsekwencją uznania za abuzywne klauzul indeksacyjnych zawartych w umowie stron jest, stan niezwiązania powodów (kredytobiorców - konsumentów) zakwestionowanymi postanowieniami.

Stosownie do art. 385 ¹ § 2 k.c., jeżeli postanowienie umowy zgodnie z jego § 1 nie wiąże konsumenta, strony są związane umową w pozostałym zakresie.

Przepis ten wraz z pozostałymi dotyczącymi nieuczciwych postanowień umownych stanowi implementację do krajowego systemu prawnego Dyrektywy Rady 93/13/EWG z 5 kwietnia 1993 r. w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich, z uwzględnieniem jej treści podlegał przeto zastosowaniu w sprawie wobec stwierdzenia w umowie zawartej przez strony niedozwolonych postanowień. Art. 6 ust. 1. Dyrektywy nałożył na Państwa Członkowskie obowiązek zapewnienia, że na mocy prawa krajowego nieuczciwe warunki w umowach zawieranych przez sprzedawców lub dostawców z konsumentami nie będą wiążące dla konsumenta, a umowa w pozostałej części będzie nadal obowiązywała strony, jeżeli jest to możliwe po wyłączeniu z niej nieuczciwych warunków. Jak wskazał Sąd Najwyższy w wyroku z 27 listopada 2019 r., II CSK 483/18, obowiązywanie umowy w dalszym ciągu, po wyłączeniu z niej nieuczciwych postanowień umownych jest pomyślane jako ochrona interesu konsumenta, a nie jego kontrahenta i przywołał wyrok Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z dnia 3 października 2019 r. C-260/18 zapadły na gruncie sprawy bezpośrednio odnoszącej się do polskiego systemu prawnego, według którego, jeżeli sąd krajowy uzna, że zgodnie z odpowiednimi przepisami obowiązującego prawa utrzymanie w mocy umowy bez zawartych w niej nieuczciwych postanowień nie jest możliwe, art. 6 ust. 1 dyrektywy 93/13 nie stoi na przeszkodzie stwierdzeniu, że ta umowa nie może dalej obowiązywać bez takich warunków i wtedy sąd powinien orzec jej unieważnienie, wykluczona jest możliwość uzupełnienia luk w umowie, spowodowanych usunięciem z niej nieuczciwych warunków, które w niej się znajdowały, wyłącznie na podstawie przepisów krajowych o charakterze ogólnym, przewidujących, że treść czynności prawnej jest uzupełniana przez skutki wynikające z zasad słuszności lub ustalonych zwyczajów, które nie są zatem przepisami o charakterze dyspozytywnym lub przepisami mającymi zastosowanie, jeżeli strony umowy wyrażą na to zgodę, art. 6 ust. 1 Dyrektywy nie stoi na przeszkodzie zastąpieniu nieuczciwego postanowienia umownego wspomnianym przepisem dyspozytywnym albo przepisem mającym zastosowanie w razie wyrażenia na to zgody przez strony, jednak możliwość ta jest ograniczona do przypadków, w których usunięcie nieuczciwego postanowienia umownego zobowiązywałoby sąd do unieważnienia umowy jako całości, wbrew woli konsumenta, narażając go tym samym na szczególnie szkodliwe skutki. Podobnie wypowiedział się Sąd Najwyższy w uzasadnieniu uchwały z dnia 07 maja 2021 roku w sprawie III CZP 6/21.

Po usunięciu z umowy zawartej przez strony niedozwolonych postanowień obowiązywanie jej w dalszym ciągu nie jest możliwe. Wyłączenie mechanizmu waloryzacji i pominięcie odesłania do gotówkowego kursu kupna franka czyni niemożliwym określenie w walucie obcej równowartości kwoty kredytu udzielonego w złotych kredytobiorcy, tym samym odpada realizacja funkcji umowy o kredyt w złotych indeksowany kursem franka. Bez zastosowania przewidzianego w umowie narzędzia indeksacji i gotówkowego kursu sprzedaży franka nie da się też określić wysokości zobowiązań kredytobiorcy płatnych w złotych jako równowartość raty w walucie obcej, ani ustalić salda jego zobowiązań wobec banku w przypadku przewalutowania kredytu. Powodowie nie wyrazili chęci, nie wyrazili zgody na zastąpienie niedozwolonych klauzul umownych innymi postanowieniami. Dlatego też Sąd w pkt. 1 wyroku uznając, że bez niedozwolonych postanowień dotyczących sposobu indeksacji kredytu umowa nie może dalej funkcjonować w obrocie prawnym ze względu na brak istotnych elementów, ustalił nieistnienie zawartej pomiędzy stronami umowy z uwagi na jej nieważność, w oparciu o art. 58 § 1 k.c.

Stwierdzenie nieistnienia umowy z uwagi na jej nieważność uprawniało powodów do wystąpienia z roszczeniem o zwrot świadczeń dokonanych w wykonaniu w/w umowy kredytu, jako nienależnych – w oparciu o art. 410 §1 i 2 k.c. Tak też Sąd Najwyższy w uzasadnieniu Uchwały składu siedmiu Sędziów z dnia 07 maja 2021 roku. Stronie, która w wykonaniu umowy kredytu, dotkniętej nieważnością, spłaca kredyt, przysługuje roszczenie o zwrot spełnionych środków pieniężnych jako świadczenia nienależnego niezależnie od tego, czy i w jakim zakresie jest dłużnikiem banku z tytułu zwrotu nienależnie otrzymanej kwoty kredytu. Powodowie domagali się w niniejszej sprawie zasądzenia kwoty 68 600,57, jako zwrotu wpłaconych przez nich środków na rzecz pozwanej w związku z realizacją umowy. Z zaświadczenia pozwanego Banku z dnia 03 czerwca 2020 roku wynikało, że do dnia wydania zaświadczenia powodowie uiścili na poczet w/w umowy kwotę 68 759,40 zł (k. 47). Żądanie powodów o zasądzenie od pozwanej w/w kwot było zatem w pełni zasadne. Nie zasługiwał na uwzględnienie podniesiony przez pozwaną zarzut przedawnienia dochodzonego przez powodów roszczenia. Sąd w pełni podzielił w zakresie liczenia biegu terminu przedawnienia stanowisko wyrażone przez Sąd Najwyższy w uzasadnieniu uchwały z dnia 07 maja 2021 roku w sprawie III Czp 6/21, który stwierdził, że bieg terminu przedawnienia roszczeń restytucyjnych konsumenta nie może się rozpocząć zanim dowiedział się on lub, rozsądnie rzecz ujmując, powinien dowiedzieć się o niedozwolonym charakterze postanowienia. Należy bowiem uznać, że dopiero wówczas mógł wezwać przedsiębiorcę do zwrotu świadczenia (art. 455 k.c.), tj. podjąć czynność, o której mowa w art. 120 § 1 k.c. Kredytobiorca - konsument nie może zakładać, iż roszczenie banku uległo przedawnieniu w terminie liczonym tak, jakby wezwanie do zwrotu udostępnionego kredytu było możliwe już w dniu jego udostępnienia (tak w uzasadnieniu uchwały z dnia 16 lutego 2021 roku w sprawie III CZP 11/20 Sąd Najwyższy). Termin przedawnienia roszczenia powodów o zapłatę wynosił lat 10. Do roszczeń powodów o zapłatę ma bowiem zastosowanie 10 – letni termin przedawnienia, jako roszczeń z tytułu nienależnego świadczenia (art. 118 k.c.). Dodatkowo zmiany okresów przedawnienia nie mogą dotknąć konsumenta, którym są powodowie, na co wskazuje art. 5 ust. 3 ustawy z dnia 13 kwietnia 2018 roku o zmianie ustawy - Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. 2018, poz. 1104) stanowiący, że do przysługujących konsumentowi roszczeń powstałych przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy i w tym dniu jeszcze nieprzedawnionych, których terminy przedawnienia są określone w art. 118 k.c. i art. 125 § 1 k.c., stosuje się przepisy ustawy kodeks cywilny, w brzmieniu dotychczasowym. Mając na uwadze, że powodowie mogli dowiedzieć o niedozwolonych postanowieniach zawartych w umowie kredytu w 2017 roku – wówczas zaczęły pojawiać się doniesienia medialne w tym zakresie – uznać należało podniesiony przez pozwaną zarzut przedawnienia roszczeń powodów o zapłatę za bezzasadny.

Strona pozwana na wypadek ustalenia nieistnienia umowy kredytu zgłosiła również zarzut potrącenia. Jak stanowi art. 498 § 2 k.c. wskutek potrącenia obie wierzytelności umarzają się nawzajem do wysokości wierzytelności niższej. Jednocześnie oświadczenie o potrąceniu ma moc wsteczną od chwili, kiedy potrącenie stało się możliwe. Podniesienie procesowego zarzutu potrącenia w odpowiedzi na pozew było jednoznaczne ze złożeniem oświadczenia o potrąceniu (tak wyrok Sądu Najwyższego z 4 lutego 2004 r., sygn. akt I CK 181/03). W orzecznictwie uznaje się za dopuszczalne dokonanie potrącenia jedynie ewentualnie tj. tylko na wypadek, gdyby objęta żądaniem pozwu wierzytelność, która jest kwestionowana, została uznana przez Sąd za uzasadnioną. Mając na uwadze powyższe, Sąd uznał za skutecznie podniesiony przez pozwaną zarzut potrącenia przysługującej jej wierzytelności z wierzytelnością powodów dochodzoną pozwem. Jak już była o tym mowa we wcześniejszej części uzasadnienia, stronie która w wykonaniu umowy kredytu, dotkniętej nieważnością, spłaca kredyt, przysługuje roszczenie o zwrot spełnionych środków pieniężnych jako świadczenia nienależnego. W tym wypadku zasadnie powodowie wnosili o zwrot wpłaconych na poczet umowy kwot tj. łącznie mogli wnieść o zwrot kwoty 68 759,40 zł, z czego pozwem dochodzili kwoty 68 600,57 zł. Z kolei bank w związku z ustaleniem nieistnienia umowy mógł żądać od powodów kwoty 80 000 zł z tytułu zwrotu nienależnie wypłaconej im kwoty kredytu. W związku ze złożonym przez pozwaną oświadczeniem o potrąceniu obie wierzytelności umarzyły się nawzajem do wysokości wierzytelności niższej, co skutkowało oddaleniem roszczenia powodów o zasądzenie od pozwanej na ich rzecz kwoty 68 600,57 zł w pkt. 3 wyroku. W pkt. 2 wyroku Sąd natomiast zasadził stosownie do art. 481 k.c. od pozwanej na rzecz powodów odsetki ustawowe za opóźnienie zgodnie z żądaniem pozwu tj. od kwoty 66 083 zł od dnia 28 listopada 2017 roku (dzień po bezskutecznej próbie ugodowej przed Sądem Rejonowym dla Wrocławia – Śródmieścia we Wrocławiu k. 49-54) do dnia skutecznie podniesionego zarzutu potracenia tj. do dnia 16 listopada 2021 roku i od kwoty 2 517,57 zł od dnia 24 listopada 2020 roku (dzień po dniu odpowiedzi pozwanej na reklamację powodów k. 55-59) do dnia skutecznie podniesionego zarzutu potrącenia tj. do dnia 16 listopada 2021 roku. Wprawdzie zarzut potrącenia został zgłoszony przez pozwaną w odpowiedzi na pozew to pełnomocnik powodów nie był umocowany do odbioru oświadczeń woli w ich imieniu. Sąd nie miał wątpliwości, że powodowie zostali poinformowani przez swojego pełnomocnika o podniesionym zarzucie w chwili otrzymania przez niego odpowiedzi na pozew, jednakże jako datę pewną Sąd przyjął datę rozprawy w dniu 16 listopada 2021 roku, na której w obecności powodów pełnomocnik pozwanej podtrzymał zgłoszony w odpowiedzi na pozew zarzut potrącenia.

O kosztach procesu Sąd orzekł w pkt. 4 wyroku na podstawie art. 100 k.c. uznając iż strony w równej części wygrały sprawę w związku z uwzględnieniem przez Sąd zarzutu potrącenia sformułowanego przez pozwaną. Mając na uwadze powyższe Sąd zasądził od pozwanej na rzecz powodów tytułem zwrotu kosztów procesu kwotę 500 zł tytułem zwrotu połowy opłaty sądowej od pozwy. Koszty wynagrodzenia pełnomocników stron i poniesionych opłat skarbowych od udzielonych pełnomocnictw wzajemnie się zniosły.

R., dn. 13 stycznia 2022 roku

Sygn. akt I C 550/21

ZARZĄDZENIE

1.  odnotować,

2.  proszę odnotować, że uzasadnienie zostało oddane po terminie ale jest usprawiedliwione, w dniu 20 grudnia 2021 roku oraz w dniach od 22 grudnia do 23 grudnia 2021 roku sędzia referent przebywał na urlopie wypoczynkowym, od dnia 24 grudnia do dnia 26 grudnia przypadały Święta Bożego Narodzenia, a od dnia 02 stycznia 2022 roku do dnia 04 stycznia 2022 roku sędzia referent przebywał na kwarantannie, po czym od dnia 04 stycznia 2022 roku do dnia 12 stycznia 2022 roku na izolacji domowej wywołanej zarażeniem wirusem C.,

3.  odpis wyroku z uzasadnieniem doręczyć pełnomocnikom stron,

4.  kal. 14 dni lub z wpływem.

R., dn. 13 stycznia 2022 roku