Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Rybniku

UZASADNIENIE

Powódka (...) Bank Spółka Akcyjna w W. wniosła o zasądzenie od pozwanej K. W. kwoty 1 379 574,85 zł z dalszymi odsetkami liczonymi w sposób szczegółowy określony w pozwie oraz o zasądzenie od pozwanej na jej rzecz zwrotu kosztów procesu według norm przepisanych.

W uzasadnieniu pozwu powódka wyjaśniała, że dochodzi roszczeń w umowy kredytu hipotecznego nr (...) z dnia 25 września 2008 roku zawartej z pozwaną przez jej poprzednika prawnego (...) Bank Spółkę Akcyjną w K.. Na podstawie w/w umowy pozwanej został udzielony kredyt w wysokości 723 784,36 zł indeksowany do waluty obcej - (...). W czasie trwania stosunku zobowiązaniowego, strony wielokrotnie zmieniały treść łączącego je stosunku umownego w drodze aneksów do umowy. W związku z zaleganiem przez pozwaną z realizacją obowiązku terminowego uiszczania rat, pismem z dnia 11 lipca 2018 roku wezwała pozwaną do zapłaty zaległości w terminie 14 dni z równoczesnym pouczeniem o możliwości restrukturyzacji kredytu. Termin wskazany w wezwaniu upłynął bezskutecznie i zaległość nie została spłacona, wobec czego pismem z dnia 04 października wypowiedziała pozwanej w/w umowę. Na dzień sporządzenia wypowiedzenia pozwana zalegała w spłacie części kapitałowej na kwotę 6 013,41 CHF, a w części odsetkowej na kwotę 5 015,79 CHF. Zaległość w spłacie wynosiła przeszło osiem rat. Powódka dalej wyjaśniała, że na dzień sporządzenia pozwu, tj. na dzień 16 lipca 2019 roku, zadłużenie pozwanej wynosiło łącznie 1 379 574,85 zł, w tym z tytułu należności głównej w wysokości 1 275 720,92 zł, z tytułu odsetek umownych w wysokości 22 832,06 zł, z tytułu odsetek za opóźnienie (karnych) naliczanych do dnia 15 lipca 2019 roku w wysokości 79 896,53 zł, z tytułu opłat i prowizji w wysokości 1 125,34 zł wraz z dalszymi odsetkami.

W odpowiedzi na pozew pozwana K. W. wniosła o oddalenie powództwa w całości z uwagi na nieważność umowy kredytu hipotecznego nr (...) indeksowanego do (...) zawartego w Ł. w dniu 25 września 2008 roku pomiędzy nią a poprzednikiem prawnym powódki z uwagi na jej sprzeczność z bezwzględnie wiążącymi przepisami prawa oraz zasadami współżycia społecznego oraz o zasądzenie od powódki na jej rzecz zwrotu kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego w wysokości trzykrotności stawki minimalnej wynikającej z Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 roku w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz zwrotu opłaty skarbowej od złożonego pełnomocnictwa w wysokości 17,00 zł.

Powódka wniosła również o zasądzenie od powódki na jej rzecz kwoty stanowiącej całość wpłat pozwanej tytułem wykonywania umowy od dnia jej zawarcia do dnia wytoczenia powództwa. Ewentualnie, w przypadku nie podzielenia przez Sąd argumentów co do roszczenia wynikającego z nieważności umowy kredytu, wniosła o zasądzenie od powódki na jej rzecz kwoty stanowiącej różnicę pomiędzy tym, co w istocie świadczyła w wykonaniu umowy, a tym, co świadczyłaby ona, gdyby powódka w swoim wzorcu umownym nie posłużyła się mechanizmem indeksacji, tj. z pominięciem klauzul indeksacyjnych wyrażonych w § 9 ust. 2; § 10 ust. 3; § 6 ust 4 umowy - wraz z ustawowymi odsetkami od dnia wniesienia przez nią powództwa do dnia zapłaty z tytułu nienależnego świadczenia wynikającego z zawarcia w umowie klauzul niedozwolonych. Jednakże pismem z dnia 11 marca 2020 roku oświadczyła, że w/w żądanie nie stanowi pozwu wzajemnego (k. 280).

W uzasadnieniu odpowiedzi na pozew pozwana przyznała, że zawarła z poprzednikiem prawnym powódki umowę kredytu hipotecznego nr (...) z dnia 25 września 2008 roku oraz że umowa była kilkukrotnie aneksowana. Podniosła bezskuteczność wypowiedzenia w/w umowy przez powódkę, z uwagi na jej ogólnikowość, ze względu na brak wyczerpania trybu wskazanego w art. 75c ustawy - Prawo bankowe oraz ze względu na brak wykazania, że osoby które podpisały wezwanie do zapłaty z dnia 11 lipca 2018 roku (A. S.) oraz oświadczenie o wypowiedzeniu umowy z dnia 4 października 2018 roku (M. J.) były umocowane do działania w imieniu powódki. Przede wszystkim jednak pozwana podniosła, że w/w umowa obarczona jest nieważnością z uwagi na zastosowany mechanizm przeliczania rat kredytu na obcą walutę. Ponadto pozwana twierdziła, że przed zawarciem umowy pracownik powódki zapewniał ją o stabilności franka szwajcarskiego, atrakcyjności zawarcia umowy indeksowanej do (...). Przy zawieraniu umowy nie miała możliwości negocjowania jej warunków. Zapisy umowy nie zostały jej wyjaśniane. Działała pod presją czasu wywołaną atmosferą w trakcie podpisywania umowy. Pracownik powódki przedłożył jej jedynie egzemplarz do podpisu, zapewniając przy tym, że wiele osób wcześniej analizowało treść umowy i nikt nie zgłaszał jakichkolwiek zastrzeżeń. W ocenie pozwanej, powódka nie dołożyła jakiejkolwiek staranności, aby informacje co do ryzyka jakie wiązało się z zawarciem umowy zostały jej przedstawione w sposób pełny i kompletny. Kwota zobowiązania kredytowego została wyrażona w umowie w złotych polskich. Także środki finansowe, które powódka jej wypłaciła zostały wypłacone w złotych polskich. Ponadto, wszystkie dodatkowe opłaty związane z kredytem na moment zawarcia umowy także wskazane były w złotych polskich. Co więcej, wykorzystała oraz spłacała raty kredytu także w złotych polskich. Z powyższego jednoznacznie wynika, że nigdy nie otrzymała od powódki franków szwajcarskich.

W piśmie procesowym z dnia 17 listopada 2020 roku powódka wniosła żądanie ewentualne na wypadek uznania przez Sąd nieważności zawartej przez strony umowy, w ten sposób, że wniosła o zasądzenie od pozwanej na swoją kwoty 723 784,36 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od dnia wniesienia pisma do dnia zapłaty (k. 369).

Uzasadniając żądanie ewentualne powódka podniosła, że jej zdaniem w zawartej przez strony umowie nie znajdowały się postanowienia abuzywne. Powódka przytoczyła definicję niedozwolonych klauzul umownych po czym stwierdziła, że sposób indeksacji w zawartej przez strony umowie był czytelny i weryfikowalny, a Bank ustalał kurs na podstawie kursów obowiązujących na rynku międzybankowym, a zatem na podstawie kursów rynkowych oraz niezależnych od niego. Zawarta umowa wskazywała konkretnie mechanizm indeksacji. W § 2 regulaminu zdefiniowano bankową tabelę kursów walut i poprzez tę definicję czytać należało postanowienia indeksacyjne zawarte w umowie i regulaminie. Podniosła również, że nawet jeżeli sposób przeliczeń zastosowany w umowie byłby niejasny (czemu zaprzeczała), to z chwilą dokonania spłat przez pozwaną został on (sposób przeliczeń) skonkretyzowany. W rezultacie niedozwolony (abuzywny) charakter spornych postanowień został wyeliminowany. W ocenie powódki zawarcie umowy kredytu indeksowanego do waluty obcej było dopuszczalne w świetle obowiązujących w dacie zawartej przez strony umowy przepisów, w tym również stosowanie klauzul indeksacyjnych, dlatego nie można mówić o nieważności zawartej przez strony umowy. Na potwierdzenie swojego stanowiska przywołała orzecznictwo Sądu Najwyższego w tym zakresie. W ocenie powódki w przypadku uznania postanowień indeksacyjnych za niedozwolone, istnieje możliwość ich zastąpienia np. w miejsce kursu waluty ustalanego przez kredytodawcę, kursu średniego NBP. W takim przypadku, zdaniem powódki nie dojdzie do unieważnienia umowy. Gdyby jednak doszło do unieważnienia umowy łączącej strony zgłosiła żądanie ewentualne z daleko posuniętej ostrożności procesowej, które zostało oparte na teorii dwóch kondykcji. Zgodnie z umową pozwanej udzielono kredytu w wysokości 723 784,36 zł. Wobec tego pozwana była zobowiązana na podstawie przepisów o bezpodstawnym wzbogaceniu zwrócić uzyskany kapitał kredytu tj. kwotę 723.784,36 zł oraz zapłatę wartości otrzymanej usługi w postaci zaoszczędzonych wydatków, które konsument musiałby ponieść, gdyby usługę tę nabywał na podstawie umowy.

Sąd ustalił:

W 2008 roku K. W. była (...)w P. (...) O. (...)w G.. Posiadała wykształcenie wyższe. Oprócz wynagrodzenia otrzymywanego w związku z zajmowaniem w/w stanowiska wynajmowała mieszkanie, które stanowiło jej dodatkowy dochód. W tym czasie miała w (...) Spółce Akcyjnej kredyt na samochód na kwotę 100 000 zł, przy czym do spłaty pozostała jej kwota około 85 000 zł oraz w (...) Spółce Akcyjnej kredyt hipoteczny w wysokości 550 000 zł, przy czym do spłaty pozostała jej kwota około 500 000 zł. Pozwana chciała wziąć kredyt na zakup domu od dewelopera (dom w budowie), na jego wykończenie, na prowizję kredytową oraz na ubezpieczenie, w łącznej wysokości 750 000 zł oraz na inny cel w wysokości 100 000 zł. W tym czasie była w złym stanie psychicznym. Rozstawała się z mężem. Na targach budowlanych spotkała pracownika powódki, który zaoferował jej pomoc we wzięciu kredytu. Pracownik powódki wówczas zaproponował K. W. kredyt hipoteczny indeksowany kursem (...). Nie został jej zaproponowany kredyt w innej walucie ponieważ pracownik (...) Banku Spółki Akcyjnej oferując zawarcie w/w kredytu poinformował ją, że ten kredyt był najkorzystniejszym kredytem, najtańszym. Informował pozwaną, że zaciągnięcie kredytu jest bezpieczne, że kurs (...) jest stabilny ale oczywiście mogą mieć miejsce wahania tego kursu, co wpłynie na wysokość raty. K. W. nie została poinformowana, że kurs (...) ustala (...) Bank Spółka Akcyjna oraz w oparciu o jaką procedurę ta tabela jest tworzona.

Pozwana była przekonana o stabilności kursu franka szwajcarskiego i korzystności tego typu kredytu. Dlatego też w dniu 08 sierpnia 2008 roku złożyła wniosek z 07 sierpnia 2008 roku do (...) Bank Spółki Akcyjnej z siedzibą w K. o udzielenie jej kredytu hipotecznego w kwocie 850 000 zł indeksowanego kursem waluty (...) z przeznaczeniem na zakup, budowę domu, jego wykończenie, zapłatę składek ubezpieczeniowych oraz na inne cele. Złożyła również oświadczenie o wyborze waluty obcej, gdzie przedstawiony został wykaz zmian oprocentowania i kursu waluty kredytu na wysokość miesięcznych rat, i gdzie wnioskowała o udzielenie jej kredytu indeksowanego do waluty obcej. W oświadczeniu tym również potwierdziła, że zapoznała się z występującym ryzykiem walutowym oraz ryzykiem wynikającym ze zmiennej stopy procentowej.

W dniu 25 września 2008 roku K. W. zawarła z (...) Bank Spółką Akcyjną w K. umowę kredytu hipotecznego nr (...) indeksowanego do (...) według przedstawionego jej przez Bank wzorca, bez jakichkolwiek zmian w treści tego wzorca. Zgodnie z zawartą umową Bank udzielił pozwanej kredytu w wysokości 723 784,36 zł indeksowanego kursem (...), a K. W. zobowiązała się zwrócić kwotę kredytu wraz z odsetkami w 360 miesięcznych rat równych kapitałowo – odsetkowych. Pozwana oświadczyła w umowie, że była świadoma ryzyka kursowego, związanego ze zmianą kursu waluty indeksowanej w stosunku do złotego, w całym okresie kredytowania i że ryzyko to akceptowała. Wypłata kredytu K. W. miała nastąpić bezgotówkowo w transzach na rachunki podmiotów wskazanych we wniosku o wypłatę, w terminach i wysokościach określonych w umowie kredytowej. Kredyt miał zostać przeznaczony w wysokości 220 000 zł na pokrycie części kosztów remontu prac wykończeniowych, w wysokości 450 000 zł na pokrycie części kosztów budowy domu mieszkalnego, w wysokości 14 475,69 zł na pokrycie składki z tytułu ubezpieczenia od ryzyka utraty wartości nieruchomości, w wysokości 32 570,29 zł na pokrycie innych składek ubezpieczeniowych, w wysokości 224,32 zł na pokrycie kosztów związanych z ustanowieniem hipoteki zabezpieczającej spłatę kredytu oraz w wysokości 6 514,06 zł na uiszczenie składki z tytułu Pakietowego (...) na wypadek odmowy ustanowienia hipoteki. Zgodnie z § 9 pkt. 2 umowy w dniu wypłaty kredytu powódce kwota wypłaconych środków miała zostać przeliczona do (...) według kursu kupna walut określonego w Tabeli Kursów – obowiązującej w dniu uruchomienia środków. Przy czym, definicja Tabeli Kursów została zawarta w § 6 pkt 1 umowy gdzie stwierdzono, że Bankowa Tabela Kursów walut dla kredytów dewizowych oraz indeksowanych kursem walut, zwana Tabelą Kursów to tabela sporządzona przez merytoryczną komórkę Banku na podstawie kursów obowiązujących na rynku międzybankowym w chwili sporządzania tabeli i po ogłoszeniu kursów średnich przez NBP, tabela sporządzana o godzinie 16:00 każdego dnia roboczego i obowiązująca przez cały następny dzień roboczy. Oprocentowanie kredytu miało być zmienne. Na oprocentowanie składała się suma obowiązującej stawki (...) i stałej marży Banku, która wynosiła 3,05 % (§ 1 pkt. 3 umowy). K. W. oświadczyła, że była świadoma ryzyka wynikającego ze zmiennego oprocentowania w całym okresie kredytowania i akceptowała to ryzyko. Indeks (...) dla każdego miesiąca miał być obliczany jako średnia arytmetyczna stawek LIBOR 3m obowiązujących w dniach roboczych w okresie liczonym od 26 dnia każdego miesiąca poprzedzającego miesiąc ostatni do 25 –go dnia miesiąca poprzedzającego zmianę (§13 pkt 2 umowy). Przy czym LIBOR 3 m zgodnie z przyjętą w umowie definicją stanowił LIBOR 3 miesięczny dla (...) tj. oprocentowanie na jakie banki skłonne są udzielać pożyczek w (...) innym bankom na rynku międzybankowym w L. na okres trzech miesięcy – dane te publikował miedzy innymi Dziennik Rzeczypospolita. W związku z udzieleniem kredytu Bank nie pobrał prowizji. Zgodnie z § 10 umowy spłata zadłużenia z tytułu kredytu i odsetek następowała na wskazany w harmonogramie spłat rachunek Banku. Wysokość zobowiązania miała być ustalana jako równowartość wymaganej spłaty wyrażonej w (...) po jej przeliczeniu według kursy sprzedaży walut określonej w Tabeli Kursów do (...) obowiązującego w dniu spłaty. Istniała możliwość przewalutowania kredytu na wniosek pozwanej według kursów z Tabeli Kursów i po spełnieniu dodatkowych wymogów, szczegółowo określonych w § 20 umowy, w tym możliwe to było po wypłacie przez Bank całości udzielonego kredytu. W § 22 umowy strony uregulowały kwestię wypowiedzenia zawartej umowy tj. uznały, że w przypadku stwierdzenia przez powódkę że warunki udzielenia kredytu nie zostały dotrzymane, lub w razie zagrożenia terminowej spłaty kredytu z powodu złego stanu majątkowego pozwanej, a w szczególności w przypadku niespłacenia dwóch rat odsetkowych lub odsetkowo – kapitałowych lub skierowania egzekucji do nieruchomości stanowiącej zabezpieczenie spłaty kredytu, Bank miała prawo wypowiedzieć umowę kredytu w całości lub w części, zażądać dodatkowego zabezpieczenia spłaty kredytu bądź przedstawienia w określonym terminie programu naprawczego i jego realizacji po zatwierdzeniu przez niego. Okres wypowiedzenia wynosił 30 dni a w razie zagrożenia upadłością K. W. 7 dni. Po upływie okresu wypowiedzenia umowy kredytu pozwana była zobowiązana do niezwłocznego zwrotu wykorzystanego kredytu wraz z odsetkami należnymi powódce za okres korzystania z kredytu.

W 2008 roku obowiązująca w pozwanym Banku procedura zawierania umów kredytu wymagała poinformowania klienta o ryzyku walutowym. Decydując się na zawarcie umowy klienci już we wniosku o kredyt składali oświadczenie o wiedzy o tym ryzyku jak i o ryzyku wynikającym ze zmiany oprocentowania. (...) oświadczenia, który został sporządzony przez Bank zawierał również symulację wpływu zmian oprocentowania i kursu waluty na wysokość miesięcznych rat. Umowy zawierano według ustalonych przez Bank wzorów, bez możliwości wpływu Klientów na ich treść. W wykonaniu umowy (...) Bank Spółka Akcyjna w K. przelała na wskazane przez pozwaną cele łącznie kwotę 723 784,36 zł.

W późniejszym okresie strony wprowadzały zmiany do w/w umowy w formie aneksów.

Pismem z dnia 11 lipca 2018 roku powódka wezwała pozwaną do zapłaty zaległości w płatności rat w terminie 14 dni pod rygorem złożenia oświadczenia o wypowiedzeniu umowy. Jednocześnie powódka poinformowała pozwaną o możliwości złożenia wniosku o restrukturyzację zadłużenia w terminie 14 dni roboczych od dnia otrzymania niniejszego pisma.

Pismem z dnia 04 października 2018 roku powódka złożyła pozwanej oświadczenie o wypowiedzeniu zawartej z nią umowy kredytu o numerze (...) z zachowaniem 30-dniowego okresu wypowiedzenia liczonego od dnia doręczenia niniejszego pisma w związku z nieuregulowaniem zaległości.

Dowód: umowa wraz z regulaminem k. 28-43, aneksy k. 44-85, wezwanie do zapłaty wraz z potwierdzeniem nadania k. 86-87, wypowiedzenie wraz z potwierdzeniem odbioru k. 88-91, wniosek o wypłatę kredytu k. 211, 221, 224, 227, 230, 233, 236, 239, 242, 246, wniosek o kredyt hipoteczny k. 208-210, dyspozycja uruchomienia kredytu k. 212, 222, 225, 228, 231,234, 237, 240, 243, 245, potwierdzenia przelewów k. 213-220, 223, 226, 229, 232, 235, 238, 241, 244, 247, oświadczenie k. 405, zeznania pozwanej na rozprawie w dniu 10 grudnia 2020 roku.

Oceniając przedstawiony w sprawie materiał dowodowy Sąd uznał go w zakresie ustalonego stanu faktycznego za wiarygodny i niebudzący wątpliwości.

Sąd pominął dowód z opinii biegłego z zakresu rachunkowości zgłoszony przez stronę pozwaną oraz dowód z opinii biegłego z zakresu bankowości oraz finansów i bankowości zgłoszony przez stronę powodową na podstawie przepisu art 235 ² § 1 pkt 2 k.p.c., jako mający dotyczyć okoliczności nieistotnych dla rozstrzygnięcia w sprawie. W związku bowiem z uznaniem przez Sąd nieważności umowy kredytu hipotecznego nr (...) indeksowanego do (...) wszelkie rozliczenia pomiędzy stronami zgodnie z powszechną linią orzeczniczą opierają się o teorię dwu kondykcji. A zatem strony mają obowiązek zwrócić wzajemne świadczenia. Ustalenie wysokości tych świadczeń nie wymagało wiadomości specjalnych.

Sąd zważył:

Powództwo w zakresie zapłaty jak w pkt. 1 pozwu nie zasługiwało na uwzględnienie. Sąd uwzględnił natomiast roszczenie ewentualne zgłoszone przez powódkę.

Sąd uznał, że zawarta przez strony umowa była nieważna w całości, co zostanie w dalszej części uzasadnione. Uznając, że zawarta przez strony umowa była nieważna jej wykonywanie przez strony, wypowiedzenie było nie skuteczne. Dlatego też Sąd w pkt. 1 wyroku oddalił roszczenie powódki, które swe źródło miało w nieważnej umowie.

Pozwana twierdziła, że umowa była nieważna z uwagi na zawarte w umowie klauzule niedozwolone. Zwłaszcza dotyczyło to klauzul indeksacyjnych. Powódka nie zgadzała się z tym stanowiskiem, twierdząc, że umowa nie zawiera w/w klauzul, a jeśli tak czemu zaprzeczała, istniała możliwość ich zastąpienia np. kursem NBP. W przypadku uznania przez Sąd nieważności umowy wniosła o zasądzenie od pozwanej kwoty jaką jej wypłaciła w wykonaniu nieważnej umowy tj. kwoty 723 784,36 zł.

Zgodnie z art. 358 ¹ § 1 k.c. postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nieuzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy. Nie dotyczy to postanowień określających główne świadczenia stron, w tym cenę lub wynagrodzenie, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny (§2).

Kwestionowany mechanizm indeksacji zaczerpnięto ze wzorca umowy i nie podlegał on negocjacjom. Możliwa byłaby więc kontrola incydentalna tych postanowień, które zawierały w/w mechanizm w zakresie, czy wzorzec zawierał niedozwolone postanowienia umowne. Kwestionowane postanowienia nie dotyczą głównych świadczeń stron.

Zdaniem Sądu klauzule indeksacyjne zostały sformułowane w sposób niejednoznaczny. Jednoznaczność oznacza, że postanowienie może być rozumiane tylko w jeden sposób, a taki stan rzeczy istnieje, gdy nie zachodzi wątpliwość co do desygnatu pojęć i całokształtu postanowień wzorca. W wypadku kwestionowanych postanowień użyto pojęcia tabeli kursów, które zdefiniowano w sposób nieostry w § 6 ust. 1 umowy. Nie podano bowiem żadnego mechanizmu ustalania kursów w tabeli. Pozwana zatem nie miała jakiejkolwiek możliwości zrekonstruowania mechanizmu ustalania kursów przez powódkę, to zaś czyniło ww. postanowienia niejednoznacznymi.

Z przepisu art. 358 ¹ k.c. wynika, że uznanie konkretnej klauzuli za niedozwolone postanowienie umowne, wymaga łącznego stwierdzenia obu wymienionych tam przesłanek, tj. „sprzeczności z dobrymi obyczajami” oraz „rażącego naruszenia interesów konsumenta” (por. wyrok SN z 27.10.2016 r., I CSK 173/06), przy czym ocena czy zaistniały te przesłanki należało dokonać na chwilę zawierania umowy.

W tym miejscu przywołać należy stanowisko Sądu Najwyższego zawarte w uzasadnieniu wyroku z dnia 15 listopada 2019 roku w sprawie V CSK 347/18, które Sąd w całości podziela. „Postanowienia umowy lub wzorca, ustalone jednostronnie przez bank, i przyznające mu uprawnienie do jednostronnego, samodzielnego ustalania kursu kupna i sprzedaży (...) w stosunku do PLN bez wskazania reguł kształtowania tego kursu stanowią postanowienia naruszające dobre obyczaje, godzą bowiem w istotę równowagi kontraktowej stron. Polityka kursowa banku i decyzje władz banku nie mogą w sposób nie poddany kontroli kontraktowej wpływać na obowiązki kredytobiorców. Ocena taka jest wystarczająca do podjęcia przez Sąd meriti ustaleń co do tego, czy w konkretnej sprawie doszło w konsekwencji stosowania takiego postanowienia do rażącego naruszenia interesu konsumenta jako strony umowy kredytowej, nawet wówczas, gdy - w ocenie sądu - sam konsument w toku postępowania nie przedstawił dowodów wskazujących na takie naruszenie. Wynika to z nakazu wykładni przepisów prawa konsumenckiego (w niniejszej sprawie Kodeksu cywilnego o niedozwolonych postanowieniach umownych) w sposób zgodny z wymaganiami prawodawstwa europejskiego, w sposób ukształtowany m.in. w orzecznictwie (...), a także mając na uwadze zasadniczy cel tych regulacji, jakim jest zapewnienie odpowiedniego poziomu ochrony konsumentów. Ten kierunek wykładni potwierdzał także art. 76 Konstytucji RP, zgodnie z którym ochrona przed nieuczciwymi praktykami rynkowymi jest konstytucyjnym zadaniem władzy publicznej (art. 76 Konstytucji). Nakaz wynikający z tego przepisu jest kierowany przede wszystkim do ustawodawcy, którego obowiązkiem jest zapewnienie odpowiedniego, minimalnego poziomu ochrony słabszego uczestnika rynku. Nie oznacza to jednak, iż art. 76 Konstytucji pozostaje bez wpływu na wykładnię przepisów prawa materialnego i procesowego; w procesie jego stosowania przez sądy. Przeciwnie, także Sądy jako organy władzy publicznej, powinny w odniesieniu do przepisów mających na celu ochronę konsumentów stosować ich wykładnię, która umożliwi jak najpełniejsze urzeczywistnienie tej ochrony.”

W doktrynie i orzecznictwie powszechnie już przyjmuje się, że odwołanie się do kursów walut zawartych w tabeli kursów i ogłaszanych w siedzibie Banku narusza równorzędność stron umowy przez nierównomierne rozłożenie uprawnień i obowiązków między partnerami stosunku obligacyjnego oraz, że prawo banku do ustalania kursu waluty nieograniczone skonkretyzowanymi, obiektywnymi kryteriami zmian stosowanych kursów walutowych świadczy o braku właściwej przejrzystości i jasności postanowienia umownego, które uniemożliwia konsumentowi przewidzieć, na podstawie transparentnych i zrozumiałych kryteriów, wynikających dla niego z umowy konsekwencji ekonomicznych. Abuzywnego charakteru tych klauzul nie ujmuje twierdzenie powódki, że stosowane przez nią kursy walut kalkulowane były w oparciu o czynniki obiektywne, ani ustalenie, że kursy CHF stosowane przez nią nie odbiegały istotnie od kursów stosowanych przez inne Banki komercyjne i od średniego kursu NBP, ani nawet ustalenie, że ogólny koszt kredytu udzielonego na warunkach przewidzianych w umowie nie odbiegał od kosztów kredytu w tożsamej wysokości, który udzielony byłby według warunków przewidzianych dla kredytów złotówkowych. Okoliczności te nie zmieniają bowiem faktu, że kursy walut były kształtowane jednostronnie przez powodowy Bank.

Zawarte w umowie klauzule indeksacyjne nie zostały indywidualnie uzgodnione z pozwaną. Za indywidualnie uzgodnione można uznać bowiem jedynie te postanowienia, które były przedmiotem negocjacji, bądź są wynikiem porozumienia lub świadomej zgody co do ich zastosowania. Te zaś okoliczności nie zostały wykazane. W wyrokach z 29 października 2019r., IV CSK 309/18 i z 27 listopada 2019r., II CSK 438/18 Sąd Najwyższy stwierdził, że wprowadzenie do umowy kredytowej zawieranej na wiele lat, mającej daleko idące konsekwencje dla egzystencji konsumenta, mechanizmu działania kursowego wymaga szczególnej staranności Banku w zakresie wyraźnego wskazania zagrożeń wiążących się z oferowanym kredytem, tak by konsument miał pełne rozeznanie konsekwencji ekonomicznych zawieranej umowy w związku z czym obowiązek informacyjny w zakresie ryzyka kursowego powinien zostać wykonany w sposób jednoznacznie i zrozumiale unaoczniający konsumentowi, który z reguły posiada elementarną znajomość rynku finansowego, że zaciągnięcie tego rodzaju kredytu jest bardzo ryzykowne, a efektem może być obowiązek zwrotu wielokrotnie wyższej od pożyczonej, mimo dokonywanych regularnych spłat. Obowiązek informacyjny określany jest nawet jako "ponadstandardowy", mający dać konsumentowi pełne rozeznanie co do istoty transakcji.

Konstatacje te są równoznaczne ze stwierdzeniem, że ukształtowana przez powodowy Bank treść łączącej strony umowy kredytu i niepełne wypełnienie przez Bank obowiązków informacyjnych o możliwej rażącej dysproporcji świadczeń przemawia za przyjęciem abuzywnego charakteru zawartych w umowie klauzul indeksacyjnych – z uwagi na ich sprzeczność z dobrymi obyczajami i rażące naruszenie interesów powodów.

Zgodnie z art. 385 ¹§1 k.c. konsekwencją uznania za abuzywne klauzul indeksacyjnych zawartych w umowie stron jest, stan niezwiązania pozwanej (kredytobiorca - konsument) zakwestionowanymi postanowieniami.

Stosownie do art. 385 ¹ § 2 k.c., jeżeli postanowienie umowy zgodnie z jego § 1 nie wiąże konsumenta, strony są związane umową w pozostałym zakresie.

Przepis ten wraz z pozostałymi dotyczącymi nieuczciwych postanowień umownych stanowi implementację do krajowego systemu prawnego Dyrektywy Rady 93/13/EWG z 5 kwietnia 1993 r. w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich, z uwzględnieniem jej treści podlegał przeto zastosowaniu w sprawie wobec stwierdzenia w umowie zawartej przez strony niedozwolonych postanowień. Art. 6 ust. 1. Dyrektywy nałożył na Państwa Członkowskie obowiązek zapewnienia, że na mocy prawa krajowego nieuczciwe warunki w umowach zawieranych przez sprzedawców lub dostawców z konsumentami nie będą wiążące dla konsumenta, a umowa w pozostałej części będzie nadal obowiązywała strony, jeżeli jest to możliwe po wyłączeniu z niej nieuczciwych warunków. Jak wskazał Sąd Najwyższy w wyroku z 27 listopada 2019 r., II CSK 483/18, obowiązywanie umowy w dalszym ciągu, po wyłączeniu z niej nieuczciwych postanowień umownych jest pomyślane jako ochrona interesu konsumenta, a nie jego kontrahenta i przywołał wyrok Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z dnia 3 października 2019 r. C-260/18 zapadły na gruncie sprawy bezpośrednio odnoszącej się do polskiego systemu prawnego, według którego, jeżeli Sąd krajowy uzna, że zgodnie z odpowiednimi przepisami obowiązującego prawa utrzymanie w mocy umowy bez zawartych w niej nieuczciwych postanowień nie jest możliwe, art. 6 ust. 1 dyrektywy 93/13 nie stoi na przeszkodzie stwierdzeniu, że ta umowa nie może dalej obowiązywać bez takich warunków i wtedy Sąd powinien orzec jej unieważnienie, wykluczona jest możliwość uzupełnienia luk w umowie, spowodowanych usunięciem z niej nieuczciwych warunków, które w niej się znajdowały, wyłącznie na podstawie przepisów krajowych o charakterze ogólnym, przewidujących, że treść czynności prawnej jest uzupełniana przez skutki wynikające z zasad słuszności lub ustalonych zwyczajów, które nie są zatem przepisami o charakterze dyspozytywnym lub przepisami mającymi zastosowanie, jeżeli strony umowy wyrażą na to zgodę, art. 6 ust. 1 Dyrektywy nie stoi na przeszkodzie zastąpieniu nieuczciwego postanowienia umownego wspomnianym przepisem dyspozytywnym albo przepisem mającym zastosowanie w razie wyrażenia na to zgody przez strony, jednak możliwość ta jest ograniczona do przypadków, w których usunięcie nieuczciwego postanowienia umownego zobowiązywałoby Sąd do unieważnienia umowy jako całości, wbrew woli konsumenta, narażając go tym samym na szczególnie szkodliwe skutki. Podobnie wypowiedział się Sąd Najwyższy w uzasadnieniu uchwały z dnia 07 maja 2021 roku w sprawie III CZP 6/21.

Po usunięciu z umowy zawartej przez strony niedozwolonych postanowień obowiązywanie jej w dalszym ciągu nie jest możliwe, tak jak twierdziła powódka. Wyłączenie mechanizmu waloryzacji i pominięcie odesłania do gotówkowego kursu kupna franka czyni niemożliwym określenie w walucie obcej równowartości kwoty kredytu udzielonego w złotych kredytobiorcy, tym samym odpada realizacja funkcji umowy o kredyt w złotych indeksowany kursem franka. Bez zastosowania przewidzianego w umowie narzędzia indeksacji i gotówkowego kursu sprzedaży franka nie da się też określić wysokości zobowiązań kredytobiorcy płatnych w złotych jako równowartość raty w walucie obcej, ani ustalić salda jego zobowiązań wobec banku w przypadku przewalutowania kredytu. Pozwana nie wyraziła chęci, nie wyraziła nadto zgody na zastąpienie niedozwolonych klauzul umownych innymi postanowieniami. Dlatego też Sąd uznał przesłankowo, że bez niedozwolonych postanowień dotyczących sposobu indeksacji kredytu umowa nie może dalej funkcjonować w obrocie prawnym ze względu na brak istotnych elementów i stwierdził jej nieważność w oparciu o art. 58 § 1 k.c.

Stwierdzenie nieważności umowy uprawniało powódkę do wystąpienia z roszczeniem o zwrot świadczeń dokonanych w wykonaniu umowy kredytu hipotecznego nr (...) indeksowanego do (...), jako nienależnych – w oparciu o art. 410§1 i 2 k.c.

Powódka domagała się w niniejszej sprawie zasądzenia od pozwanej kwoty 723 784,36 zł z tytułu zwrotu nienależnie otrzymanej przez nią kwoty kredytu. Żądanie zasądzenie w/w kwoty było w pełni zasadne i znalazło potwierdzenie w dyspozycjach uruchomienia kredytu, potwierdzeniach przelewu (dyspozycja uruchomienia kredytu k. 212, 222, 225, 228, 231,234, 237, 240, 243, 245, potwierdzenia przelewów k. 213-220, 223, 226, 229, 232, 235, 238, 241, 244, 247). Sąd w niewielkim zakresie oddalił roszczenie powódki o zapłatę, tj. w zakresie odsetek ustawowych za opóźnienie od zasądzonej kwoty za okres dnia 17 listopada 2020 roku do dnia 07 grudnia 2020 roku (pkt. 3 wyroku). Sąd uznał, iż odsetki należne powódce powinny zostać zasądzone od dnia doręczenia odpisu pisma z dnia 17 listopada 2020 roku zawierającego roszczenie ewentualne pozwanej tj. w dniu 08 grudnia 2020 roku.

W pkt. 4 wyroku Sąd zniósł pomiędzy stronami koszty procesu albowiem oddalił żądanie główne i uwzględnił żądanie ewentualne.

W związku z oddaleniem żądania głównego powstał obowiązek uiszczenia opłaty sądowej od żądania ewentualnego w wysokości 36 190 zł. Ponieważ żądanie ewentualne Sąd uwzględnił niemalże w całości, pozwaną należało uznać za stronę, która w całości przegrała sprawę po myśli art. 100 zdanie 2 k.p.c. Dlatego też Sąd w pkt. 5 wyroku nakazał pobrać od pozwanej w/w opłatę sądową na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Rybniku. Wysokość opłaty sądowej przy tym została ustalona w oparciu o art. 13 pkt. 2 ustawy z dnia 28 lipca 2005 roku o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (t.j. Dz.U. z 2020 roku, poz. 755 ze zm.).

R., dn. 02 listopada 2021 roku

Sygn. akt I C 575/20

ZARZĄDZENIE

1.  odnotować,

2.  odpis wyroku z uzasadnieniem doręczyć pełnomocnikowi powódki D. D. na adres do korespondencji z k. 428 oraz pełnomocnikowi pozwanej,

3.  kal. 14 dni lub z wpływem.

R., dn. 02 listopada 2021 roku