Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Rybniku

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 19 listopada 2024 roku

Sąd Okręgowy w Rybniku Wydział I Cywilny

w składzie:

Przewodniczący: Sędzia Agnieszka Westwal

Protokolant: sekretarz sądowy Anna Mrozek

po rozpoznaniu w dniu 19 listopada 2024 roku w Rybniku

sprawy z powództwa T. P., D. P.

przeciwko (...) Bank (...) Spółce Akcyjnej w W.

o zapłatę i ustalenie

1.  ustala nieważność całej umowy kredytu Własny K. hipoteczny nr 203- (...) (spłacanego w ratach annuitetowych, udzielonego w walucie wymienialnej) zawartej dnia 31 października 2005 roku;

2.  zasądza od pozwanej na rzecz powodów łącznie kwotę 115 860,27 zł (sto piętnaście tysięcy osiemset sześćdziesiąt złotych dwadzieścia groszy) z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 9 grudnia 2022 roku do dnia zapłaty;

3.  w pozostałym zakresie powództwo oddala;

4.  zasądza od pozwanej na rzecz powodów kwotę po 3 217 zł (trzy tysiące dwieście siedemnaście złotych) wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się orzeczenia do dnia zapłaty tytułem zwrotu kosztów procesu.

Sygn. akt I C 1814/22

UZASADNIENIE

Powodowie T. P. i D. P. wnieśli o ustalenie nieważności całej umowy Kredytu Własny K. Hipoteczny nr 203- (...) (spłacanego w ratach annuitetowych, udzielonego w walucie wymienialnej) z dnia 31 października 2005 roku, wnieśli o zasądzenie od pozwanej na ich rzecz solidarnie kwoty 115 860,27 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od dnia następnego po dniu doręczenia odpisu pozwu stronie pozwanej do dnia zapłaty oraz wnieśli o zasądzenie od pozwanej na ich rzecz solidarnie na ich rzecz kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się orzeczenia do dnia zapłaty.

W uzasadnieniu odpowiedzi na pozew powodowie wyjaśniali, że w/w umowa była nieważna z kilku powodów tj. z powodu jej sprzeczności z art. 69 ustawy Prawa Bankowego, z powodu jej sprzeczności z zasadami współżycia społecznego oraz z powodu zamieszenia przez pozwaną w jej treści niedozwolonych postanowień umownych, bez których dalsze wykonywanie umowy nie było możliwe. Zdaniem powodów niedozwolone postanowienia umowne zostały zamieszczone w § 4 ust. 4 umowy i w § 13 ust. 7 umowy. Na skutek nieważności przedmiotowej umowy całość środków pobranych od nich przez pozwaną stanowiła świadczenia nienależne, którego zwrotu domagali się na podstawie art. 405 k.c. w związku z treścią art. 410 k.c. w wysokości jak w pkt. 2 pozwu, tj. w wysokości 115 860,27 zł. Kwota dochodzona pozwem przez powodów przy tym stanowiła sumę wszystkich dokonanych przez nich wpłat z tytułu rat odsetkowo – kapitałowych w wysokości 111 408,14 zł, z tytułu uiszczonej przez nich prowizji za udzielenie kredytu w wysokości 1 160,09 zł, z tytułu uiszczonej przez nich opłaty za wydanie zaświadczenia w wysokości 50 zł, z tytułu uiszczonych przez nich składek z tytułu ubezpieczenia do czasu ustanowienia hipoteki w wysokości 122,04 zł oraz z tytułu uiszczonych przez nich składek z tytułu ubezpieczenia mienia w wysokości 3 120 zł.

W odpowiedzi na pozew (...) Bank (...) Spółka Akcyjna w W. wniosła o oddalenie powództwa w całości i wniosła o zasądzenie od powodów na jej rzecz zwrotu kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się orzeczenia do dnia zapłaty wraz z opłatą skarbową od pełnomocnictwa.

W uzasadnieniu odpowiedzi na pozew pozwana zaprzeczyła aby była obowiązana do zapłaty na rzecz powodów kwoty dochodzonej pozwem, na którejkolwiek z podstaw prawnych wskazanych w pozwie, aby umowa była sprzeczna z jakimikolwiek przepisami prawa polskiego lub wspólnotowego, czy też z zasadami współżycia społecznego i dobrymi obyczajami, aby kredyt denominowany był w rzeczywistości kredytem złotówkowym, jak również temu aby polskie prawo nie dopuszczało zawierania umów o kredyt denominowany, aby powodowie udowodnili roszczenie o zapłatę co do zasady i wysokości, aby zachodziły przesłanki do uznania umowy kredytu za nieważną, bądź bezskuteczną względem powodów, aby umowa zawierała niedozwolone klauzule umowne, aby warunku umowy nie zostały indywidualnie ustalone z powodami, aby kursy walut stosowane przez nią były ustalane swobodnie, jednostronnie, w oderwaniu od realiów rynkowych, aby nie udzieliła powodom rzetelnej i wyczerpującej informacji dotyczącej umowy kredytu, w tym w szczególności ryzyka kursowego. Pozwana podniosła także zarzut przedawnienia roszczenia powodów o zapłatę.

Sąd ustalił, następujący stan faktyczny:

W 2005 roku powodowie potrzebowali pieniędzy dokończenie budowy domu. Porównywali oferty różnych Banków i oferta kredytu zaproponowana przez pozwaną wydawała im się najbardziej korzystna i bezpieczna. Powodowie w tym czasie pozostawali w związku małżeńskim, w którym obowiązywał ustrój wspólności ustawowej majątkowej małżeńskiej. Bank przedstawił powodom przy tym ofertę kredytu denominowanego w (...). Powodowie mieli świadomość, że kursy walut się zmieniają, i że będzie miło to wpływ na wysokość raty, którą będą zobowiązani uiszczać w złotych (...). Uważali jednak, że wzrost kursu (...) jeśli będzie to jedynie o parę groszy. Powodowie nie zdawali sobie sprawy z ryzyka jakie będą ponosić w związku z możliwością wzrostu kursu (...) w trakcie trwania umowy oraz, że pozwana przed własnym ryzykiem kursowym się zabezpieczyła poprzez realizowanie transakcji na rynku międzybankowym, nie wiedzieli, że Bank będzie do przeliczeń związanych z wykonywaniem umowy stosował dwa różne kursy – kurs kupna i kurs sprzedaży, nie wiedzieli w jaki sposób Bank będzie tworzył tabele kursów, w oparciu o które będzie dokonywał przeliczeń w wykonaniu umowy. Nie przedstawiono powodom symulacji obrazującej jak wzrośnie rata kredytu w przypadku wzrostu kursu franka szwajcarskiego. Po tak przedstawionej ofercie powodowie podjęli decyzję o zawarciu umowy kredytu denominowanego u pozwanej. Powodowie działali w zaufaniu do Banku.

Dowód: zeznania powodów na rozprawie w dniu 19 listopada 2024 roku.

W dniu 19 października 2005 powodowie na przygotowanym przez pozwaną wzorze złożyli pozwanej wniosek o udzielenie kredytu mieszkaniowego Własny K. Hipoteczny w kwocie 91 000 zł. We wniosku wskazali jako walutę kredytu frank szwajcarski, zakreślając okres kredytowania na 25 pełnych lat oraz formę spłaty w ratach annunitetowych (równych), wypłatę kredytu w sposób jednorazowy. Podpisując wniosek o udzielenie kredytu podpisali jednocześnie znajdujące się w tym wniosku oświadczenie, że poniosą ryzyko zmiany kursów walut.

Dowód: wnioski k. 93-91.

W dniu 31 października 2005 roku powodowie zawarli z pozwaną umowę Kredytu Mieszkaniowego Własny K. Hipoteczny nr 203- (...) (spłacanego w ratach annuitetowych udzielonego w walucie wymienialnej) według przedstawionego im przez Bank wzorca, bez jakichkolwiek zmian w treści tego wzorca. Dokonana czynność nie miała związku z działalnością gospodarczą ani zawodową powodów. Powodowie zawierając umowę działali w charakterze konsumentów.

Na podstawie zawartej umowy Bank zobowiązał się pozostawić do dyspozycji powodów kredyt w kwocie 36 630 CHF (§ 2 ust. 1 umowy) z przeznaczeniem na sfinansowanie całkowitej spłaty kredytu mieszkaniowego W. (...) nr 203- (...) udzielonego na budowę budynku mieszkalno – usługowego (część mieszkalna) w zabudowie szeregowej wraz z przyłączem wodno – kanalizacyjnym oraz z przeinaczeniem na wykonanie remontu (modernizacji) w/w budynku mieszkalnego z przeznaczeniem na potrzeby własne położonego na nieruchomości, dla której Sąd Rejonowy w J. (...) prowadzi księgę wieczystą o nr Kw Nr (...).

Wypłata kredytu miała zostać dokonana jednorazowo na wskazany przez powodów rachunek bankowy zgodnie z ich dyspozycją. Kredyt mógł być wypłacony w walucie wymienialnej lub w walucie polskiej. W przypadku wypłaty kredytu w walucie polskiej zastosowany miał być kurs kupna dla dewiz (aktualna Tabela Kursów) obowiązujący w (...) S.A. w dniu realizacji zlecenia płatniczego. W przypadku wypłaty kredytu w walucie wymienialnej zastosowany miał być kurs kupna dla dewiz (aktualna Tabela kursów), obowiązujące w (...) SA w dniu zlecenia płatniczego (§ 5 ust. 4-6 umowy). Zgodnie z § 1 pkt. 8 umowy przy tym aktualna Tabela kursów oznaczać miała Tabelę kursów (...) S.A. obowiązującą w chwili dokonywania przez (...) S.A. określonych w umowie przeliczeń kursowych.

Pozwana miała pobierać odsetki od kredytu w walucie kredytu według zmiennej stopy procentowej, w stosunku rocznym, której wysokość miała być ustalana w dniu rozpoczynającym pierwszy i kolejne trzymiesięczne okresy obowiązywania stawki referencyjnej, jako suma stawki referencyjnej i marży. Dla celów ustalenia stawki referencyjnej pozwana miała posługiwać się stawką L.lub (...) publikowaną odpowiednio o godz. 11.00 (...) lub 11.00 na stronie informacyjnej R. w drugim dniu poprzedzającym dzień rozpoczynający pierwszy i kolejne trzymiesięczne okresy obowiązywania stawki referencyjnej, zaokrąglona według matematycznych zasad do czterech miejsc po przecinku (§ 6 umowy).

Za czynności związane z obsługą kredytu oraz zmianę postanowień umowy pozwana pobierać miała od powodów prowizje i opłaty bankowe określone w Taryfie. W dniu zawarcia umowy miały obowiązywać prowizje i opłaty bankowe oraz ich wysokość określone w Taryfie, z której wyciąg miał stanowić załącznik do umowy (§ 8 umowy).

Należna pozwanej prowizja od udzielonego kredytu w wysokości 1,2% kwoty kredytu tj. 439,56 CHF miała zostać zapłacona przez powodów w dniu zawarcia umowy, w walucie polskiej przy zastosowaniu obowiązującego w dniu zawarcia umowy (aktualna Tabela kursów) kursu sprzedaży dla dewiz – w przypadku wpłaty w formie przelewu środków lub sprzedaży dla pieniędzy – w przypadku wpłaty w formie gotówkowej. Prowizja od udzielonego kredytu miała nie podlegać zwrotowi - § 10 umowy.

Zabezpieczeniem spłaty kredytu miało być ustanowienie hipoteki zwykłej w kwocie 36 630 CHF oraz hipoteki kaucyjnej do kwoty 9 523,80 CHF na nieruchomości, dla której prowadzona jest księga wieczysta o nr KW Nr (...) przez Sąd Rejonowy w J. (...), umowa przelewu wierzytelności pieniężnych z umowy ubezpieczenia wraz z polis ubezpieczeniową nieruchomości, weksel własny in blanco powodów wraz z deklaracją wystawcy weksla, oświadczenie o poddaniu się egzekucji powodów. Do czasu ustanowienia zabezpieczenia kredytu jw. Powodowie mieli obowiązek dokonania zabezpieczenia przejściowego w formie ubezpieczenia kwoty kredytu w (...) S.A, poprzez zapłacenie miesięcznej składki w wysokości 0,066% kwoty udzielonego kredytu tj. kwoty 61,02 zł oraz złożenia zlecenia stałego do pobierania miesięcznych składek ubezpieczenia kwoty kredytu - § 11 umowy.

Spłata kredytu miała następować w miesięcznych ratach annunitetowych do 1 października 2030 roku. Spłata zadłużenia z tytułu kredytu i odsetek następować miała w drodze potrącania przez pozwaną swoich wierzytelności z tytułu udzielonego kredytu z wierzytelnościami pieniężnymi powodów z tytułu środków pieniężnych zgromadzonych na ich rachunku oszczędnościowo - rozliczeniowego prowadzonym u pozwanej. Powodowie wyrazili zgodę na potrącanie wierzytelności pozwanej z ich wierzytelnościami, o których mowa powyżej (§ 13 umowy). Potrącanie środków z rachunku oszczędnościowo – rozliczeniowego w walucie polskiej następować miało w wysokości stanowiącej równowartość kwoty kredytu lub raty w walucie wymienialnej, w której udzielony został kredyt, według obowiązującego w (...) SA w dniu wymagalności, kursu sprzedaży dla dewiz (aktualna Tabela kursów) (§ 13 ust. 7 umowy).

Niespłacenie przez powodów części albo całości raty spłaty kredytu w terminie umownym miało powodować, że należność z tytułu zaległej spłaty stawała się zadłużeniem przeterminowanym i miała zostać przez pozwaną przeliczona na walutę polską według kursu sprzedaży dewiz (aktualna Tabela kursów) obowiązującego u pozwanej w dniu, w którym środki na zapłatę raty miały być pobrane z rachunku bankowego powodów (§ 18 umowy).

Jeżeli spłata zadłużenia przeterminowanego i odsetek nastąpiła by w walucie innej niż waluta polska w formie bezgotówkowej, to kwota wpłaty miała zostać przeliczona na kwotę stanowiącą równowartość w walucie polskiej – według kursu kupna dla dewiz, (aktualna Tabela kursów Banku), obowiązującego u (...) S.A. w dniu wpływu środków, w formie gotówkowej to kwota wpłaty miała zostać przeliczona na kwotę stanowiącą równowartość w walucie polskiej według kursu kupna dla pieniędzy ( aktualna Tabela kursów Banku), obowiązującego w (...) SA w dniu wpływu środków (§ 19 umowy).

Zgodnie z § 22 umowy, kredyt należało uważać za spłacony, jeżeli zadłużenie po spłacie ostatniej raty kredytu i odsetek wynosiło „zero” albo jeżeli w wyniku ostatecznego rozliczenia, wystąpi nadpłata lub niedopłata, wyrażona w walucie polskie przy zastosowaniu kursu średniego NBP (aktualna Tabela kursów), obowiązującego w dniu spłaty z rachunku, w wysokości nie wyższej niż dwukrotność poleconej przesyłki pocztowej. W przypadku nadpłaty, wypłata kwoty nadpłaty dokonywana w formie przelewu na wskazany rachunek bankowy miała nastąpić w walucie polskiej, przy zastosowaniu kursu kupna dla dewiz (aktualna Tabela kursów), obowiązującego w (...) S.A. w dniu wypłaty albo na wskazany rachunek walutowy.

Dowód: umowa k. 36-40, zeznania powodów na rozprawie w dniu 19 listopada 2024 roku.

Środki z udzielonego kredytu zostały wypłacone przez pozwaną w dniu 31 października 2005 roku na rzecz powodów w wysokości 92 882,69 zł. Zgodnie z umową pozwana pobrała z kwoty udzielonego kredytu prowizję za udzielenie kredytu w wysokości 1 160,09 zł.

Dowód: zaświadczenie k. 42 i k. 47 verte.

Powodowie w trakcie wykonywania umowy pozostawali w związku małżeńskim, w którym obowiązywał ustrój wspólności ustawowej majątkowej małżeńskiej. W okresie od dnia 1 grudnia 2005 roku do dnia 1 sierpnia 2022 roku powodowie uiścili łącznie w wykonaniu umowy kredytu z dnia 31 października 2005 roku z tytułu rat odsetkowo – kapitałowych kwotę 111 408,14 zł, z tytułu uiszczonej prowizji za udzielenie kredytu kwotę 1 160,09 zł, z tytułu uiszczonej opłaty za wydanie zaświadczenia kwotę 50 zł, z tytułu uiszczonych składek z tytułu ubezpieczenia do czasu ustanowienia hipoteki kwotę 122,04 zł oraz z tytułu uiszczonych składek z tytułu ubezpieczenia mienia kwotę 3 120 zł tj. łącznie kwotę 115 860,27 zł.

Dowód: zaświadczenie k. 42-48, zeznania powodów na rozprawie w dniu 19 listopada 2024 roku.

W toku procesu powodowie zostali poinformowani przez Sąd o ewentualnych skutkach uznania przez Sąd nieważności umowy kredytu z dnia 31 października 2005 roku. Pismem z dnia 7 grudnia 2022 roku powodowie oświadczyli, że akceptują te skutki. Oświadczenie powodów zostało odebrane przez pozwaną w dniu 27 lutego 2023 roku.

Dowód: oświadczenie k. 71, potwierdzenie otrzymania oświadczenia k.105.

Ustalenia faktyczne w niniejszej sprawie Sąd poczynił głównie w oparciu o zgromadzone w aktach sprawy dokumenty wymienione w stanie faktycznym. Sąd ocenił dowody z dokumentów jako wiarygodne. Strony postępowania nie kwestionowały, że oświadczenia w nich zawarte zostały złożone przez osoby, które podpisały te dokumenty. Nie podważały ich prawdziwości i autentyczności. Sąd nie miał podstaw, aby z urzędu powziąć wątpliwości odnośnie ich wiarygodności i mocy dowodowej.

Zeznania powodów Sąd ocenił jako wiarygodne – choć – podobnie jak w innych sprawach tego rodzaju – akcentowali oni zaufanie do Banku. Częściowo znalazły one potwierdzenie w dowodach z dokumentów. Dokonując ustaleń faktycznych, Sąd nie znalazł podstaw, aby nie dać wiary zeznaniom powodów dotyczących okoliczności zawarcia umowy kredytu, tym bardziej, że z dowodów przedstawionych przez pozwany Bank nie wynikały odmienne fakty. Wprawdzie powodowie podpisali oświadczenie znajdujące się w treści wniosku o udzielnie kredytu o ponoszeniu ryzyka zmiany kursu walutowego nie oznaczało to jednak że powodowie zostali o tym ryzyku w sposób prawidłowy poinformowani czy tylko złożyli pod tym oświadczeniem podpis, co było konieczne dla przyjęcia i rozpatrzenia ich wniosku o udzielenie kredytu. Treść tego oświadczenia została przygotowana przez pozwaną. Powodowie podpisując umowę działali jako konsumenci byli zatem stroną słabszą niż Bank, zarówno pod względem siły negocjacyjnej, jak i ze względu na stopień poinformowania, i w związku z tym godzili się na postanowienia sformułowane wcześniej przez Bank, nie mając wpływu na ich treść. W praktyce oświadczenie takie jak podpisali powodowie we wniosku o udzielenie kredytu stanowiły dla Banku formę zabezpieczenia przed zarzutem nienależnego wywiązywania się z obowiązków informacyjnych, ale zdaniem Sądu nie można z tych oświadczeń wnioskować, że podpisując to oświadczenie powodowie zdawali sobie sprawę z ryzyka, które ponoszą zawierając umowę na tak długi okres czasu oraz tego, że Bank przed własnym ryzykiem skutecznie się zabezpieczył.

Nie przyczyniły się do ustalenia stanu faktycznego w sprawie dokumenty przedłożone przez pozwaną i zabezpieczone na płycie CD k. 94 w postaci opinii, informacji o ryzyku kursowym, regulaminu i uchwał albowiem z powyższych dokumentów nie wynikało, aby strona pozwana w sposób należyty poinformowała powodów o wiążących się z zawartą umową ryzykach, w jaki sposób tworzone były kursy walut u pozwanej. Przedmiotem sprawy były przede wszystkim zapisy łączącej strony umowy pod kątem jej ważności, a te podlegały ocenie z dnia zawarcia umowy.

Zeznania świadków E. P. i M. J. Sąd uznał za wiarygodne. Mimo to nie przyczyniły się one do ustalenia stanu faktycznego albowiem w/w świadkowie nie pamiętali powodów, nie pamiętali czy brali udział w oferowaniu powodom umowy kretu z dnia 31 października 2005 roku, czy brali udział w podpisywaniu w/w umowy z upoważnienia Banku. Ogólne wiadomości na temat funkcjonowania kredytów i procedury ich zawierania nie miały natomiast znaczenia dla rozpoznania sprawy.

Sąd pominął dowód z opinii biegłych wnioskowany przez powodów. W związku bowiem z uznaniem przez Sąd nieważności umowy łączącej strony wszelkie rozliczenia pomiędzy stronami zgodnie z powszechną linią orzeczniczą opierają się o teorię dwóch kondykcji. A zatem strony mają obowiązek zwrócić wzajemne świadczenia. Ustalenie wysokości tych świadczeń nie wymagało wiadomości specjalnych. Wysokość świadczenia jakie pozwana miała obowiązek zwrócić powodom wynikało z zaświadczenia wydanego przez samą pozwaną w dniu 10 sierpnia 2022 roku na k. 42-48. Z w/w powodów Sąd nie ustalił stanu faktycznego w oparciu o dokonane przez powodów wyliczenia na k. 49-55.

Sąd zważył:

Powództwo zasługiwało na uwzględnienie niemalże w całości.

Powodowie dopatrywali się nieważności umowy kordytu z dnia 31 października 2005 roku z różnych przyczyn, jednakże zdaniem Sądu nieważność w/w umowy należało wiązać z istnieniem w treści umowy niedozwolonych postanowień umownych, bez których dalsze wykonywanie umowy nie było możliwe, na którą to przyczynę również powoływała się strona powodowa w uzasadnieniu pozwu. Powodowie wnieśli o ustalenie nieważności w/w umowy zatem między innymi w związku z zastosowaniem w umowie przygotowanej przez pozwaną na wzorcu umownym niedozwolonych klauzul umownych i braku możliwości dalszego trwania umowy pomiędzy stronami po eliminacji tychże postanowień. Niedozwolone klauzule umowne przy tym dotyczyły w szczególności zastosowanego w umowie mechanizmu waloryzacji w § 5 ust. 4 umowy i w § 13 ust. 7 umowy. Zdaniem Sądu niedozwolone postanowienia umowne znalazły się w § 5 ust. 4 i 5 umowy, w § 10 ust. 1 umowy, w § 13 ust. 7 umowy, w § 18 ust. 1 umowy, w § 19 umowy i w § 22 ust. 1 i 2 umowy.

Strony podpisały umowę kredytu denominowanego. Kwota kredytu została wyrażona w walucie obcej ( (...)). Powodowie nie wiedzieli, jaka kwota kredytu w złotówkach zostanie im wypłacona z uwagi na różnicę kursu waluty pomiędzy datą zawarcia umowy, a datą wypłaty kredytu. Oprocentowanie kredytu było zależne od stóp procentowych franka szwajcarskiego. Wysokość rat była uzależniona od kursu franka szwajcarskiego. Należy podkreślić, że brak możliwości zrozumienia umowy kredytowej nie może obciążać konsumenta. Kredyty i pożyczki są powszechnymi i ogólnie dostępnymi usługami dla konsumentów. Na Banku jako profesjonaliście, spoczywał obowiązek przygotowania takiej treści umowy, aby była ona zrozumiała dla danego Klienta. Działanie Banku z odpowiednią, podwyższoną starannością profesjonalisty, wymagało, aby jego pracownik potrafił konsumentowi jasno, ale szczegółowo, przedstawić warunki umowy. Wskazać mu nie tylko na korzystności kredytu denominowanego w chwili zawarcia umowy, ale również uświadomić wszystkie ryzyka z tym związane. I nie powinno to ograniczać się do ogólnych formułek o możliwości zmiany kursu waluty, bo to jest wiedza powszechna. Zachęcając konsumenta do zawarcia umowy kredytu denominowanego, pozwana powinna wyjaśnić mu konkretnie na gruncie proponowanych postanowień umowy, wpływ zmiany kursu na wysokość nie tylko rat, ale również pozostałego do spłaty zadłużenia czy sposobu ustalenia wysokości zadłużenia przeterminowanego.

Zgodnie z art. 358 ¹ § 1 k.c. postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nieuzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy. Nie dotyczy to postanowień określających główne świadczenia stron, w tym cenę lub wynagrodzenie, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny (§ 2).

Sąd nie miał wątpliwości, że powodowie podpisując umowę kredytu działali jako konsumenci. Zawarta przez strony umowa miała na celu sfinansowanie ich celów mieszkaniowych. Okoliczności te wynikają z treści samej umowy.

Postanowienia umowne w § 5 ust. 4 i 5 umowy, w § 10 ust. 1 umowy, w § 13 ust. 7 umowy, w § 18 ust. 1 umowy, w § 19 umowy i w § 22 ust. 1 i 2 umowy kredytu zaczerpnięto ze wzorca umowy i nie podlegały one negocjacjom. Możliwa była więc kontrola incydentalna tych postanowień w zakresie, czy wzorzec zawierał niedozwolone postanowienia umowne. W/w postanowienia dotyczyły głównych świadczeń stron, ale zostały zdaniem Sądu sformułowane w sposób niejednoznaczny. Jednoznaczność oznacza, że postanowienie może być rozumiane tylko w jeden sposób, a taki stan rzeczy istnieje, gdy nie zachodzi wątpliwość co do desygnatu pojęć i całokształtu postanowień wzorca. W wypadku w/w postanowień użyto pojęcia „stosuje się kurs kupna dla dewiz obowiązujący”, bądź „kursy kupna/sprzedaży dla dewiz obowiązujące” u pozwanej – aktualna tabela kursów. Aktualna tabela kursów wprawdzie została zdefiniowana w umowie w § 1 pkt. 8 ale na jej podstawie powodowie nie mieli jakiejkolwiek możliwości zrekonstruowania mechanizmu ustalania kursów przez pozwaną, to zaś czyniło w/w postanowienia niejednoznacznymi.

Orzekający w niniejszej sprawie Sąd podziela stanowisko powodów, poparte poglądami wyrażonymi w orzecznictwie Sądów Powszechnych, Sądu Najwyższego i Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej, iż wszelkie postanowienia w umowach kredytów denominowanych i indeksowanych do waluty obcej, stosujące zasady spreadu walutowego, ustalające kurs walut tylko na podstawie kursów i tabel opracowywanych przez bank, co do których konsument nie miał dostępu lub nie miał możliwości negocjacji, czy wpływu na ich treść są niedozwolonymi postanowieniami umownymi i nie mogą one wywoływać co do konsumenta jakichkolwiek skutków. Nie budzi wątpliwości fakt, że w niniejszej sprawie powodowie nie mieli wpływu na treść postanowień umowy. Pozwana arbitralnie ustaliła sposób przeliczania walut, który był jednostronnie korzystny dla Banku. Wykorzystanie spreadu walutowego w każdej sytuacji działało na korzyść Banku, podnosiło zadłużenie powodów i podwyższało należne od nich raty.

Okoliczności zawarcia umowy kredytowej z powodami oraz postanowienia tej umowy odnoszące się do Tabeli kursów Banku, naruszały równorzędność stron umowy. Odwołanie się do Tabeli kursów Banku pozwalało pozwanej na jednostronne kształtowanie tego kursu, a tym samym zadłużenia powodów. Brak wskazania przez pozwaną mechanizmu ustalania kursu franka szwajcarskiego uniemożliwił powódce przewidzenie ryzyka umowy i ich skali. Sposób kształtowania Tabeli kursów Banku w oparciu o czynniki obiektywne oraz fakt, że nie odbiegały one od średniego kursu Narodowego Banku Polskiego, nie miał znaczenia dla oceny postanowień umowy jako abuzywnych. Kursy franka szwajcarskiego były nadal jednostronnie kształtowane przez pozwaną (tak: Sąd Apelacyjny w Katowicach w wyroku z 19 sierpnia 2020 r., I ACa 1002/19, LEX 3102498 i w wyroku z 12 kwietnia 2021 r., I ACa 1026/18, LEX 3191468).

W ocenie Sądu, umowa kredytowa podpisana przez strony jest w całości nieważna. Usunięcie z niej tylko postanowień zawierających klauzule odnoszące się do Tabeli kursów Banku – kurs kupna dla dewiz i kurs sprzedaży dla dewiz obowiązujący u pozwanej, i spreadu walutowego skutkowałoby umową, w której nie zostały określone: kwota kredytu w walucie polskiej do wypłaty dla powodów, kwota zadłużenia i poszczególnych rat, zasady ustalania i spłaty zadłużenia przeterminowanego. Umowa określałaby jedynie kwotę udzielonego kredytu we frankach szwajcarskich oraz przewidywałaby możliwość spłaty rat kredytu we frankach szwajcarskich.

W tym miejscu zauważyć należało dodatkowo, że powodowie nie byli zainteresowani dokonywaniem spłaty kredytu w (...) i wykonywali umowę od samego jej początku płacąc raty w złotych polskich. Zachowanie postanowień umowy bez w/w, które zostały uznane za niedozwolone tj. w § 5 ust. 4 i 5 umowy, w § 10 ust. 1 umowy, w § 13 ust. 7 umowy, w § 18 ust. 1 umowy, w § 19 umowy i w § 22 ust. 1 i 2 umowy kredytu, nie czyni możliwym jej kontynuowanie. Po pierwsze, powodowie nie otrzymali od Banku kwoty 36 630 CHF, ani jej równowartości ustalonej według obiektywnych kryteriów. Przy wypłacie kredytu pozwana ustaliła kurs waluty jednostronnie w oparciu o swoją Tabelę kursów – kurs kupna dla dewiz, przy zastosowaniu mechanizmu spreadu walutowego. Wpłacane raty były przeliczane przez pozwaną w oparciu o jej Tabelę kursów – kurs sprzedaży dla dewiz, przy zastosowaniu mechanizmu spreadu walutowego. W tych okolicznościach, przy ustaleniu abuzywności klauzul odwołujących się do Tabeli kursów Banku – kursów kupna i sprzedaży dla dewiz obowiązujących u pozwanej i spreadu walutowego, nie sposób ustalić kwoty pozostałego do spłaty zadłużenia powodów, skoro zarówno wypłacona im kwota kredytu, jak i sposób rozliczania wpłacanych przez nich rat był oparty o niedozwolone klauzule umowne.

Zasady współżycia społecznego i dobre obyczaje sprzeciwiają się kontynuowaniu umowy przy przyjęciu, że dług powodów wynosił 36 630 CHF, a obecnie do spłaty pozostaje im kwota kredytu wyrażona we frankach szwajcarskich. Zobowiązanie powodów do spłaty kwoty kredytu ustalonej we frankach szwajcarskich w sytuacji, w której na podstawie postanowień tej umowy nie wypłacono im uczciwie przeliczonej na walutę polską kwoty kredytu, rażąco naruszałoby ich interes jako konsumentów oraz zasady współżycia społecznego. Ponadto, powstaje pytanie w jaki sposób miałaby zostać obliczona kwota pozostałego im do spłaty kredytu we frankach szwajcarskich, skoro regularnie powodowie spłacali kredyt w walucie polskiej. Z całą pewnością nie mogłaby to być kwota obliczona przez Bank według niedozwolonych postanowień umowy, co do tej pory miało miejsce. Poza tym, utrzymanie w mocy umowy wymagałoby nowego ustalenia wysokości rat i terminów zapłaty, albowiem dotychczas przewidziany harmonogram spłaty nie odpowiadałby przecież prawidłowo ustalonemu aktualnemu zadłużeniu powodów z tytułu umowy kredytu.

Możliwość spłaty kredytu we frankach szwajcarskich nawet jeśli taka istniała od samego początku nie miała znaczenia dla ustalenia nieważności całej umowy. Nie mogła sama w sobie zdecydować o ważności umowy, skoro postanowienia umowy dotyczące ustalenia kwoty kredytu do wypłaty, kwoty zadłużenia przeterminowanego i jego spłaty nie przewidywały wariantu tylko dla franka szwajcarskiego, a w każdej sytuacji opierały się na przeliczeniu kursu waluty według Tabeli kursów Banku – kursów kupna i sprzedaży dewiz obowiązujących u pozwanej i w oparciu o mechanizm spreadu walutowego.

W realiach niniejszej sprawy, choć pozornie wydaje się, że umowa określa zobowiązanie powodów wobec Banku z tytułu zaciągniętego kredytu, nie sposób obliczyć sumy, jaką powodowie są zobowiązani zwrócić pozwanej. Po wyeliminowaniu z umowy zakwestionowanych postanowień, umowa ta nie spełniałaby wymogów przewidzianych w art. 69 ustawy z 29 sierpnia 1997 roku Prawo bankowe (Dz.U.2020.1896 t.j.). Usunięcie z umowy zakwestionowanych klauzul czyni ją dotkniętą nie dającymi się usunąć brakami, skutkującymi jej nieważnością na podstawie art. 58 § 1 i 2 k.c.

Dlatego też Sąd w pkt. 1 wyroku uznając, że bez niedozwolonych postanowień kredytu umowa nie może dalej funkcjonować w obrocie prawnym ze względu na brak istotnych elementów, ustalił nieważność umowy kredytu mieszkaniowego Własny K. Hipoteczny nr 203- (...) z dnia 31 października 2005 roku.

Stwierdzenie nieważności w/w umowy uprawniało powodów do wystąpienia z roszczeniem o zwrot świadczeń dokonanych w wykonaniu w/w umowy jako nienależnych - w oparciu o art. 410 §1 i 2 k.c. Tak też Sąd Najwyższy w uzasadnieniu Uchwały składu siedmiu Sędziów z dnia 7 maja 2021 roku. Stronie, która w wykonaniu umowy kredytu, dotkniętej nieważnością, spłaca kredyt, przysługuje roszczenie o zwrot spełnionych środków pieniężnych jako świadczenia nienależnego niezależnie od tego, czy i w jakim zakresie jest dłużnikiem banku z tytułu zwrotu nienależnie otrzymanej kwoty kredytu.

Powodowie domagali się w niniejszej sprawie zasądzenia na ich rzecz od pozwanej kwoty 115 860,27 zł jako zwrotu wpłaconych przez nich środków w związku z realizacją w/w umowy. Z zaświadczeń wystawionych przez pozwaną w dniu 10 sierpnia 2022 roku k. 42-48 wynikało, że powodowie uiścili z tytułu rat odsetkowo – kapitałowych kwotę 111 408,14 zł, z tytułu prowizji za udzielenie kredytu kwotę 1 160,09 zł, z tytułu opłaty za wydanie zaświadczenia kwotę 50 zł, z tytułu składek z tytułu ubezpieczenia do czasu ustanowienia hipoteki kwotę 122,04 zł oraz z tytułu składek z tytułu ubezpieczenia mienia kwotę 3 120 zł. Dlatego też Sąd w pkt. 2 wyroku zasądził od pozwanej na rzecz powodów w/w kwotę. Sąd zasądził od pozwanej na rzecz powodów w/w kwotę przy tym łącznie albowiem przez cały okres wykonywania umowy powodowie pozostawali w związku małżeńskiemu w którym obowiązywał ustrój wspólności ustawowej majątkowej małżeńskiej. Brak było podstaw prawnych w związku z treścią art. 368 k.c. do zasądzenia od pozwanej na rzecz powodów zasądzonej na ich rzecz w/w kwoty solidarnie. Dlatego też Sąd w pkt. 3 wyroku oddalił powództwo w zakresie żądania przez powodów zasądzenia na ich rzecz dochodzonej kwoty w sposób solidarny.

O odsetkach za opóźnienie Sąd orzekł na podstawie art. 481 § 1 i 2 k.c. Wymagalność roszczeń wynikających ze zobowiązań bezterminowych, a do takich należy świadczenie nienależne z tytułu wypłaconego kredytu na skutek ustalenia nieważności umowy należało określać przy uwzględnieniu art. 455 k.c. Strona powodowa przed wytoczeniem powództwa nie wzywała pozwanej do zapłaty żądanej w pozwie kwot. W konsekwencji, Sąd zasądził odsetki ustawowe za opóźnienie od kwoty żądanej przez powodów w pozwie od dnia następnego po dniu doręczenia stronie pozwanej odpisu pozwu tj. od dnia 9 grudnia 2022 roku, zgodnie z żądaniem powodów.

Za bezzasadny Sąd uznał podniesiony przez pozwaną zarzut przedawnienia. Sąd w pełni podziela w zakresie liczenia biegu terminu przedawnienia stanowisko wyrażone w uzasadnieniu uchwały z dnia 07 maja 2021 roku w sprawie III Czp 6/21 przez Sąd Najwyższy, który stwierdził, że bieg terminu przedawnienia roszczeń restytucyjnych konsumenta nie może się rozpocząć zanim dowiedział się on lub, rozsądnie rzecz ujmując, powinien dowiedzieć się o niedozwolonym charakterze postanowienia. Należy bowiem uznać, że dopiero wówczas mógł wezwać przedsiębiorcę do zwrotu świadczenia (art. 455 k.c.), tj. podjąć czynność, o której mowa w art. 120 § 1 k.c. Kredytobiorca - konsument nie może zakładać, iż roszczenie Banku uległo przedawnieniu w terminie liczonym tak, jakby wezwanie do zwrotu udostępnionego kredytu było możliwe już w dniu jego udostępnienia (tak w uzasadnieniu uchwały z dnia 16 lutego 2021 roku w sprawie III CZP 11/20 Sąd Najwyższy). Termin przedawnienia roszczenia powodów o zapłatę wynosił lat 10. Do roszczeń powodów o zapłatę miał bowiem zastosowanie 10 – letni termin przedawnienia, jako roszczeń z tytułu nienależnego świadczenia (art. 118 k.c.). Dodatkowo zmiany okresów przedawnienia nie mogą dotknąć konsumenta, którym są powodowie, na co wskazuje art. 5 ust. 3 ustawy z dnia 13 kwietnia 2018 roku o zmianie ustawy - Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. 2018, poz. 1104) stanowiący, że do przysługujących konsumentowi roszczeń powstałych przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy i w tym dniu jeszcze nieprzedawnionych, których terminy przedawnienia są określone w art. 118 k.c. i art. 125 § 1 k.c., stosuje się przepisy ustawy kodeks cywilny, w brzmieniu dotychczasowym. Przy tym zdaniem Sądu termin przedawnienia w stosunku do powodów rozpoczął bieg od 2017 roku albowiem w tej dacie pojawiły się doniesienia medialne w zakresie niedozwolonych klauzul umownych znajdujących się w umowach kredytów indeksowanych do (...) i denominowanych w (...).

O kosztach procesu Sąd orzekł w pkt. 4 wyroku na podstawie art. 100 zdanie drugie k.p.c. Sąd zasądził od pozwanej na rzecz powodów całość poniesionych przez nich kosztów procesu albowiem powodowie w niewielkim zakresie przegrali proces. Na zasądzoną od strony pozwanej na rzecz każdego z powodów kwotę złożyły się: ½ opłaty sądowej od pozwu w wysokość 1 000 zł, ½ wynagrodzenie ich pełnomocnika w wysokości 5 400 zł oraz opłata skarbowa od udzielonego pełnomocnictwa w wysokości po 17 zł.

R., dn. 11 grudnia 2024 roku