Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Rybniku

WYROK CZĘŚCIOWY

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 15 grudnia 2023 roku

Sąd Okręgowy w Rybniku I Wydział Cywilny

w składzie:

Przewodniczący:	Sędzia Agnieszka Westwal
Protokolant:	sekretarz sądowy Anna Mrozek

po rozpoznaniu w dniu 15 grudnia 2023 roku w Rybniku

sprawy z powództwa T. Ż.

przeciwko Syndykowi Masy Upadłości dłużnika (...) Bank Spółki Akcyjnej w upadłości w W.

o ustalenie

ustala, że umowa kredytu hipotecznego nr (...) indeksowanego do (...) zawarta w dniu 30 maja 2007 roku przez powoda z (...) Bank Spółkę Akcyjną jest nieważna w całości.

Sygn. akt I C 1951/23

UZASADNIENIE

wyroku częściowego z dnia 15 grudnia 2023 roku.

Powód T. Ż. wniósł o ustalenie, że umowa kredytu hipotecznego nr (...) indeksowanego do (...) zawarta w dniu 30 maja 2007 roku przez niego z (...) Bank Spółka Akcyjną w K., jest nieważna w całości, wniósł o zasadzenie na jego rzecz od strony pozwanej na jego rzecz kwoty 75 903,93 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od dnia 13 sierpnia 2020 roku do dnia zapłaty oraz wniósł o zasadzenie od pozwanej na jego rzecz zwrotu kosztów procesu.

W uzasadnieniu pozwu powód wyjaśniał, że w/w umowa kredytu była nieważna z kilku przyczyn tj. miała na celu obejście ustawy, gdyż zawierała w sobie konstrukcję instrumentu finansowanego ( (...)), co nie wynikało z literalnego brzmienia umowy, rażąco naruszała Prawo Bankowe, była sprzeczna z zasadami współżycia społecznego, ponieważ Bank przedstawiając mu konkretny produkt bankowy w postaci kredytu waloryzowanego (...) zachował się w sposób nielojalny wobec niego, nie informując go o ryzyku walutowym związanym z umową, w związku z sprzecznością umowy z naturą tego stosunku prawnego oraz zasadami współżycia społecznego albowiem na pozwanym Banku jako instytucji zaufania publicznego spoczywał szczególny obowiązek, nie tylko informacyjny ale i również lojalności wobec swoich klientów, oraz z uwagi na zamieszczenie w treści umowy niedozwolonych postanowień umownych, bez których dalsze wykonywanie umowy nie było możliwe, a zawartych w § 1 ust. 1 umowy, w § 1 ust. 4 umowy, w § 6 ust. 1 umowy, w § 7 ust. 1 umowy, w 9 ust. 2 umowy, w § 10 ust. 3 umowy, w § 13 ust. 1 i 5 umowy oraz w § 14 ust. 3 umowy.

W odpowiedzi na pozew (...) Bank Spółka Akcyjna w W. wniosła o oddalenie powództwa w całości i wniosła o zasądzenie od powoda na jej rzecz zwrotu kosztów postępowania według norm przepisanych.

W uzasadnieniu odpowiedzi na pozew pozwana zakwestionowała dochodzone przez powoda roszczenia co do zasady oraz wysokości. Pozwana przyznała, że jest następcą prawnym (...) Banku Spółki Akcyjnej w K., że strony zawarły umowę w oraz, że umowa była wykonywana. Zaprzeczyła aby powód z tytułu zawartej umowy zapłacił na jej rzecz jakiekolwiek kwoty bezpodstawnie czy też nienależnie, aby umowa kredytu była nieważna z jakiejkolwiek przyczyny, w tym w szczególności z przyczyn wskazanych w pozwie, aby była zobowiązana do zapłaty na rzecz powoda kwoty dochodzonej pozwem na jakiejkolwiek podstawie prawnej, aby powód udowodnił okoliczności faktyczne, z których wywodzi roszczenia dochodzone pozwem, aby powód nie został poinformowany czy wręcz wprowadzony w błąd w zakresie ryzyka kursowego, ekonomicznych konsekwencji zawarcia umowy kredytu i zasadach indeksacji kredytu, aby umowa nie zawierała szczegółowych postanowień dotyczących zasad określenia kursu wymiany walut, aby przyznała sobie w umowie kredytu prawo dowolnego kształtowania treści tabeli kursowej, aby ryzyko kursowe wynikające z umowy kredytu zostało nierównomiernie rozłożone, aby kwestionowane przez powoda postanowienia umowy były sprzeczne z dobrymi obyczajami, aby naruszały jego interes, aby dowolnie ustalała kwoty należne tytułem spłaty kredytu i kurs (...), aby kwestionowane przez powoda postanowienia umowy kredytu miały taką samą treść normatywną co jakiekolwiek klauzule wpisane do Rejestru klauzul niedozwolonych.

Postanowieniem z dnia 20 lipca 2023 roku Sąd Rejonowy dla m.st. Warszawy w W., w sprawie pod sygn. akt WA1M/GU/188/2023 ogłosił upadłość pozwanej (...) Bank Spółki Akcyjnej z siedzibą w W..

Postanowieniem z dnia 31 sierpnia 2023 roku Sąd na podstawie art. 174 § 1 pkt. 4 k.p.c. zawiesił postępowanie w sprawie, wezwał Syndyka masy upadłości dłużnika (...) Bank Spółki Akcyjnej w upadłości w W. do udziału w sprawie oraz podjął zawieszone postępowanie w zakresie roszczenia o ustalenie z udziałem Syndyka masy upadłości (...) Bank Spółce Akcyjnej w upadłości z siedzibą w W. (k. 371).

Sąd ustalił:

W 2007 roku T. Ż. potrzebował pieniędzy na zakup mieszkania. Udał się po ofertę kredytu do (...) Banku Spółki Akcyjnej w K., gdzie przedstawiono mu ofertę zaciągnięcia kredytu indeksowanego do (...) wobec stwierdzenia, że nie posiada on zdolności kredytowej do zaciągania zobowiązań w złotych polskich. Było to dla niego zaskoczeniem albowiem w tym czasie pozostawał w zatrudnieniu na umowę o pracę na czas nieokreślony, w jego mniemaniu dobrze również zarabiał. Mimo to, zaoferowano mu jedynie kredyt indeksowany do waluty (...), na który ostatecznie powód się zgodził, po uzyskaniu od pracownika Banku informacji, że zaoferowany mu kredyt jest bezpieczny z uwagi na stabilny kurs franka szwajcarskiego i opłacalny. Powód nie wiedział, że Bank będzie stosował dwa różne kursy, inny przy wypłacie kredytu i inny przy jego spłacie, że Bank sam ustala kursy walut, w oparciu o które będzie dokonywał przeliczeń w umowie, że ponoszone przez niego ryzyku kursowe ma charakter nieograniczany oraz, że Bank przed własnym ryzykiem skutecznie się zabezpieczył.

Dowód: wniosek o kredyt hipoteczny k. 160-163, zeznania powoda na rozprawie w dniu 23 listopada 2023 roku.

W dniu 10 maja 2007 roku powód podpisał wniosek kredytowy do (...) Bank Spółki Akcyjnej w K., na wzorze tego Banku. We wniosku powód zawnioskował o udzielnie mu kredytu w wysokości 97 000 zł indeksowanego do (...) na okres 360 miesięcy na sfinansowanie zakupu nieruchomości. Tego samego dnia powód podpisał również druk z (...) Bank Spółki Akcyjnej w K. zatytułowany „Oświadczenie kredytobiorcy o wyborze waluty obcej”. W oświadczeniu znajdowały się przykładowe symulacje obrazujące zmianę wysokości raty kapitałowo – odsetkowej dla kredytu o wysokości 150 000 zł na okres spłaty 15 lat przy aktualnym poziomie kursu (...) i aktualnym poziomie stopy procentowej dla kredytu w PLN i kredytu indeksowanego do (...), obrazujące zmianę wysokości raty kapitałowo – odsetkowej przy założeniu, że stopa procentowa kredytu w (...) będzie równa stopie procentowej kredytu w PLN, a kapitał będzie większy o 20%, obrazujące zmianę wysokości raty kapitałowo – odsetkowej przy założeniu, że kurs (...) wzrośnie o wartość stanowiąca różnicę między maksymalnym i minimalnym kursem (...) z okresu ostatnich 12 miesięcy tj. o 0, (...) punktu procentowego, co daje wzrost o 15%, obrazujące zmianę wysokości raty kapitałowo – odsetkowej przy założeniu, że stopa procentowa wzrośnie o 4 punkty procentowe oraz obrazujące zmianę wysokości raty kapitałowo – odsetkowej przy założeniu, że stopa procentowa wzrośnie o wartość stanowiącą różnicę między maksymalną i minimalną wartość stanowiącą różnicę między maksymalną i minimalną wartością stopy procentowej z okresu ostatnich 12 miesięcy tj. o 1,83 punktu procentowego w przypadku kredytów w PLN i o 0,518 punktu procentowego w przypadku kredytów indeksowanych kursem (...). Jednocześnie powód poprzez podpisanie druku złożył oświadczenie, że został poinformowany, że w/w symulacja miała wyłącznie charakter przykładowy i nie będzie na jej podstawie wywodzić żadnych roszczeń wobec Banku oraz, że po zapoznaniu się z występującym ryzykiem kursowym i ryzykiem wynikających ze zmiennej stopy procentowej wnosi o udzielenie kredytu indeksowanego do waluty obcej.

W dniu 15 maja 2007 roku została podjęta przez (...) Bank Spółkę Akcyjną w K. decyzja pozytywna w zakresie udzielenia powodowi kredytu zgodnie z jego wnioskiem z dnia 10 maja 2007 roku.

Dowód: wniosek o kredyt hipoteczny k. 160-163, oświadczenie k. 165, decyzja k. 167-169.

W dniu 30 maja 2007 roku T. Ż. zawarł z (...) Bank Spółką Akcyjną w K. umowę kredytu hipotecznego nr (...) indeksowanego do (...) według przedstawionego mu przez Bank wzorca, bez jakichkolwiek zmian w treści tego wzorca. Podpisując umowę powód działał jako konsument. Zgodnie z zawartą umową Bank udzielił powodowi kredytu w wysokości 90 265,06 zł indeksowanego kursem (...), a powód zobowiązał się zwrócić kwotę kredytu wraz z odsetkami w 360 miesięcznych ratach równych kapitałowo – odsetkowych. Powód oświadczył w umowie, że był świadomy ryzyka kursowego, związanego ze zmianą kursu waluty indeksowanej w stosunku do złotego, w całym okresie kredytowania i że akceptował to ryzyko (§ 1 i 2 umowy).

Kredyt miały być przeznaczony na pokrycie części kosztów nabycia nieruchomości położonej w R. na ulicy (...), na uiszczenie opłaty z tytułu ubezpieczenia niskiego wkładu własnego, na uiszczenie składki z tytułu ubezpieczenia od ryzyka utraty wartości nieruchomości, na pokrycie składek ubezpieczeniowych, na pokrycie opłaty notarialnej, oraz na uiszczenie kosztów związanych z ustanowieniem hipoteki zabezpieczającej spłatę kredytu (§ 2 umowy).

Integralną częścią umowy miał być Regulamin do umowy kredytu hipotecznego - § 25 ust. 1.

Zgodnie z definicją zawartą w § 6 ust.1 umowy Bankowa Tabela kursów walut dla kredytów dewizowych oraz indeksowanych kursem walut, zwana Tabelą Kursów miała być sporządzana przez merytoryczną komórkę Banku na podstawie kursów obowiązujących na rynku międzybankowym w chwili sporządzania tabeli i po ogłoszeniu kursów średnich przez NBP, tabela sporządzana miała być o godz. 16.00 każdego dnia roboczego i miała obowiązywać przez cały następny dzień roboczy.

Oprocentowanie kredytu było zmienne i na dzień sporządzenia Umowy wynosiło 3,90% w skali roku, na które składać się miała suma obowiązującej stawki (...) i stałej marży Banku, która wynosiła 1,65%. Powód oświadczył, że byli świadomy ryzyka wynikającego ze zmiennego oprocentowania, w całym okresie kredytowania oraz że akceptował to ryzyko (§ 1 ust. 3 umowy).

Zabezpieczeniem kredytu miało być miedzy innymi ustanowienie hipoteki kaucyjnej na rzecz Banku w złotych polskich do kwoty stanowiącej 170% kwoty kredytu, na zakupywanej przez powoda nieruchomości położonej w R., cesja na rzecz Banku wierzytelności z tytułu umowy ubezpieczenia, ubezpieczenie kredytu z tytułu niskiego wkładu własnego (§ 3 umowy).

Kredyt miał zostać wypłacony przez Bank bezgotówkowo jednorazowo na rachunki podmiotów wskazanych we wniosku o wypłatę, w terminach wysokościach określonych w umowie (§ 1 ust. 10 umowy).

W dniu wypłaty kredytu kwota wypłaconych środków miała być przeliczana do (...) według kursu kupna walut określonego w Tabeli Kursów - obowiązującego w dniu uruchomienia środków (§ 9 ust. 2 umowy).

Powód zobowiązał się dokonywać w okresie objętym umową spłaty rat kapitałowo – odsetkowych i odsetkowych w terminach, kwotach i na rachunek wskazany w aktualnym harmonogramie spłat. Wysokość zobowiązania miała być ustalana jako równowartość wymaganej spłaty wyrażonej w (...) po jej przeliczeniu według kursu sprzedaży walut określonego w „Bankowej tabeli kursów walut dla kredytów dewizowych oraz indeksowanych kursem walut obcych” do (...) obowiązującego w dniu spłaty (§ 10 ust. 1 i 3 umowy).

W przypadku nie spłacenia przez powoda w terminie całości lub części raty spłaty wynikającej z umowy kredytu, niespłacona kwota miała stawać się zadłużeniem przeterminowanym. Bank miał prawo naliczać od wymagalnego kapitału odsetki karne w wysokości podwójnego oprocentowania umownego z tym zastrzeżeniem, że jeżeli kredytobiorca, mimo upływu okresu wypowiedzenia, nie uregulowaliby należności, Bank w następnym dniu po upływie terminu wypowiedzenia, miał dokonać przewalutowania całego wymagalnego zadłużenia na PLN, z zastosowaniem aktualnego kursu sprzedaży dewiz, określonego przez Bank w Tabeli Kursów. Poczynając od dnia przewalutowania Bank miał pobierać od wymagalnego kapitału karne odsetki w wysokości 2 - krotności oprocentowania kredytów udzielanych w PLN (nie indeksowanych do waluty obcej) przy zastosowaniu aktualnego z dnia przewalutowania wskaźnika (...) oraz marży obowiązującej w dniu wypłaty kredytu lub jego pierwszej transzy (§ 14 ust. 1 - 3 umowy).

Powód był uprawniony do wcześniejszej spłaty kredytu - § 11 umowy. W przypadku kredytu indeksowanego do waluty obcej prowizja za wcześniejszą spłatę przeliczona miała być według kursu sprzedaży dewiz na podstawie obowiązującej w Banku (...) z dnia realizacji wcześniejszej spłaty - § 21 ust. 5 regulaminu.

Kredyt mógł zostać przewalutowany na wniosek powoda pod warunkiem, iż saldo kredytu po przewalutowaniu spełniało warunki określone dla maksymalnej kwoty kredytu, w zakresie wartości rynkowej nieruchomości stanowiącej przedmiot zabezpieczeń, pozytywnej weryfikacji zdolności kredytowej powoda. Przewalutowanie miało następować według kursów kupna dewiz z dnia złożenia wniosku o przewalutowanie na podstawie obowiązującej w Banku (...) w przypadku zmiany waluty z PLN na walutę obcą, sprzedaży dewiz z dnia złożenia wniosku o przewalutowanie na podstawie obowiązującej w Banku (...) w przypadku zmiany waluty z obcej na PLN. W przypadku zmiany waluty obcej na inną walutę obcą saldo kredytu miało zostać obliczone na podstawie obowiązujących w Banku w dniu złożenia wniosku o przewalutowanie kursów walut dewiz. Za zmianę waluty kredytu Bank miał pobrać prowizję w wysokości określonej w Tabeli Prowizji i Opłat obowiązującej w dniu złożenia wniosku o przewalutowanie. Prowizja za przewalutowanie przeliczana miała być według kursu sprzedaży waluty indeksacyjnej na podstawie obowiązującej w Banku (...) z dnia dokonania przewalutowania - § 20 umowy oraz § 30 regulaminu.

W razie stwierdzenia przez Bank, że warunki udzielenia kredytu nie zostały dotrzymane lub w razie zagrożenia terminowej spłaty kredytu z powodu złego stanu majątkowego powodów, a w szczególności w przypadku niespłacenia dwóch rat odsetkowych lub odsetkowo – kapitałowych lub skierowania egzekucji do nieruchomości stanowiącej zabezpieczenie spłaty kredytu, Bank miał prawo wypowiedzieć umowę kredytu w całości lub w części, bądź zażądać dodatkowego zabezpieczenia spłaty kredytu, lub przedstawienia w określonym terminie programu naprawczego i jego realizacji po zatwierdzeniu przez Bank (§ 22 umowy).

Dowód: umowa k. 173-178, regulamin k. 180-188, zeznania powoda na rozprawie w dniu 23 listopada 2023 roku.

W dniu 4 czerwca 2007 roku (...) Bank Spółka Akcyjna w K. uruchomiła kredyt i dokonała jego wypłaty w wysokości 90 265,06 zł.

Dowód: zaświadczenie k. 42, wniosek o wypłatę kredytu k. 195, dyspozycja k. 196.

W dniu 3 kwietnia 2008 roku, na wniosek powoda, strony podpisały aneks nr (...) do umowy kredytu hipotecznego nr (...) z dnia 30 maja 2007 roku, w wyniku którego kwota kredytu została zwiększona o kwotę 10 547,50 zł. Tego samego dnia powód podpisał również oświadczenie przygotowane na wzorze Banku, że został poinformowany, iż w okresie obowiązywania Aneksu może nastąpić w zależności od wahań kursu polskiego złotego oraz (...)/USD/EURO podwyższenie kwoty kredytu hipotecznego, a w konsekwencji całkowitego kosztu kredytu hipotecznego. Oświadczył nadto, że był świadomy ryzyka wynikającego ze zmiennego oprocentowania w całym okresie kredytowania i akceptował to ryzyko oraz, że złożonym oświadczeniem potwierdza otrzymanie rzetelnej i pełnej informacji o kosztach obsługi kredytu hipotecznego w przypadku zmiany kursu waluty.

Dowód: aneks k. 37-38, wniosek o podwyższenie kwoty kredytu k. 190, decyzja k. 191, oświadczenie k. 193.

W dniu 11 kwietnia 2008 roku (...) Bank Spółka Akcyjna w K. uruchomiła kwotę zwiększonego kredytu i dokonała jego wypłaty w wysokości 10 547 zł.

Dowód: zaświadczenie k. 42, wniosek o wypłatę kredytu k. 197, dyspozycja k. 198.

W dniu 17 sierpnia 2010 roku strony podpisały aneks nr (...) do umowy kredytu hipotecznego nr (...) z dnia 30 maja 2007 roku, w wyniku którego Bank wyraził zgodę na odroczenie płatności przez powoda części rat. W dniu 30 kwietnia 2014 roku strony podpisały aneks nr (...) do umowy kredytu hipotecznego nr (...) z dnia 30 maja 2007 roku, w wyniku którego między innymi powód miał prawo uiszczać raty kredytu w walucie indeksacji.

Dowód: aneksy k. 39-41, wniosek o zmianę waluty spłaty k. 203.

W dniu 18 czerwca 2009 roku nadzwyczajne zgromadzenia akcjonariuszy podjęło uchwałę o połączeniu (...) Banku Spółki Akcyjnej w K. z (...) Bankiem Spółką Akcyjną w W. i powstaniu (...) Bank Spółki Akcyjnej w W..

Bezsporne.

Pismem z dnia 13 lipca 2020 roku powód za pośrednictwem pełnomocnika wezwał (...) Bank Spółkę Akcyjną w W. do zapłaty kwoty 48 065,55 zł z uwagi na nieważność umowy kredytu hipotecznego z dnia 30 maja 2007 roku.

W odpowiedzi na pismo powoda, (...) Bank Spółka Akcyjna w W. w piśmie z dnia 10 sierpnia 2020 roku odmówiła uwzględnienie żądań powoda.

Dowód: pismo z dnia 13 lipca 2020 roku k. 58-61, pismo z dnia 10 sierpnia 2020 roku k. 62-63.

W piśmie procesowym z dnia 14 listopada 2022 powód złożył oświadczenie, że został poinformowani przez Sąd o skutkach uznania umowy za nieważną i jest świadomy konsekwencji stwierdzenia przez Sąd nieważności umowy. Oświadczenie powoda zostało doręczone pozwanej w dniu 22 marca 2023 roku.

Dowód: oświadczenia powoda k. 299, elektroniczne potwierdzenie odbioru k. 356.

Ustalenia faktyczne w niniejszej sprawie Sąd poczynił w oparciu o zgromadzone w aktach sprawy dokumenty, wymienione w stanie faktycznym oraz zeznania powodów.

Sąd ocenił dowody z dokumentów jako wiarygodne. Strony postępowania nie kwestionowały, że oświadczenia w nich zawarte zostały złożone przez osoby, które podpisały te dokumenty. Nie podważały ich prawdziwości i autentyczności. Sąd nie miał podstaw, aby z urzędu powziąć wątpliwości odnośnie ich wiarygodności i mocy dowodowej.

Zeznania powoda Sąd ocenił jako wiarygodne - choć - podobnie jak w innych sprawach tego rodzaju - akcentował on zaufanie do banku. Częściowo jego zeznania znalazły potwierdzenie w dowodach z dokumentów. Wprawdzie w dniu podpisania wniosku o udzielenie kredytu hipotecznego powód podpisał również druk z (...) Bank Spółki Akcyjnej w K. zatytułowany „Oświadczenie kredytobiorcy o wyborze waluty obcej”, w którym poprzez jego podpisanie złożył oświadczenie, że został zapoznany z ryzykiem kursowym i, że wnioskuje o udzielenie mu kredytu indeksowanego do waluty obcej k. 165, nie oznaczało to jednak, że został o tym ryzyku w sposób prawidłowy poinformowany czy tylko złożył pod tym oświadczeniem podpis, co było konieczne dla przyjęcia i rozpatrzenia jego wniosku o udzielenie kredytu. Treść oświadczenia została przygotowana przez pozwaną. Oświadczenie podobnej treści znalazło się również w treści umowy w § 1 ust. 1 umowy. Powód podpisując umowę działał jako konsument, był zatem stroną słabszą niż Bank, zarówno pod względem siły negocjacyjnej, jak i ze względu na stopień poinformowania, i w związku z tym godził się na postanowienia sformułowane wcześniej przez Bank, nie mając wpływu na ich treść. W praktyce informacje takie jak podpisał powód stanowiły dla Banku formę zabezpieczenia przed zarzutem nienależnego wywiązywania się z obowiązków informacyjnych, ale zdaniem Sądu nie można z tych informacji wnioskować, że podpisując je powód zdawał sobie sprawę z ryzyka, które poniesie zawierając umowę na tak długi okres czasu oraz tego, że Bank przed własnym ryzykiem skutecznie się zabezpieczył, poprzez dokonywanie transakcji na rynku międzybankowym. Symulacja przedstawiona powodowi nie mogła również odnieść prawidłowego skutku informacyjnego albowiem była symulacją modelową, jak z resztą zaznaczono w jej treści. A zatem przedstawiała abstrakcyjną sytuację całkowicie odmienną od rzeczywistej. Symulacja bowiem opierała się na założeniu, że kwota kredytu wynosić miała kwotę 150 000 zł, okres spłaty 15 lat, przewidywała niewielki wzrost kursu (...) i stóp procentowych. Te założenia następnie odnosiły się do wysokość spłaty rat kredytu, nie odnosiły się natomiast do salda kredytu. A zatem powód mógł uważać, że zmiana wysokości kursu (...) mogąca mieć wpływ na wysokość raty kredytu była stosunkowo niewielka, a tym samym kredyt bezpieczny i w porównaniu z kredytem złotówkowym opłacalny.

Sąd pominął dowód z zeznań świadka G. M. na podstawie art. 235 ² § 1 pkt 4 k.p.c. z uwagi na niemożność jego przeprowadzenia z uwagi na nie wskazanie przez pozwanego adresu miejsca zamieszkania lub pobytu świadka (k. 394, pkt. 1 postanowienia z dnia 23 listopada 2023 roku k. 385).

Sąd pominął z kolei dowód z zeznań świadka R. D. na podstawie przepisu art 235 ² § 1 pkt 2 k.p.c. W/w świadek bowiem nie brał udziału w zawarciu umowy pomiędzy stronami, nie miał zatem wiedzy jakie informacje zostały udzielone powodowi przy zawieraniu z nim umowy, czy przy jej oferowaniu. Z kolei sam model procedury kredytowej obowiązującej w tym czasie w (...) Banku Spółce Akcyjnej w K., w tym zakres informacji jaki miał być udzielany potencjalnym kredytobiorcom, wynikał z dokumentów włączonych w poczet materiału dowodowego - wynikał z wniosku o kredyt, z treści umowy oraz będącego jej integralną częścią regulaminu.

Sąd nie ustalił stanu faktycznego w oparciu o przedłożone przez stronę pozwaną dokument w postaci informacji k. 171, uchwały zarządu Narodowego Banku Polskiego z dnia 23 września 2002 roku w sprawie sposobu wyliczania i ogłaszania bieżących kursów walut obcych k. 205-206 gdyż nie wynikało z nich, aby Bank w sposób należyty poinformował powoda o wiążących się z zawartą umową ryzykach, w jaki sposób tworzone były w Banku kursy walut. Nie mogło mieć znaczenia również to, że kursy stosowane w (...) Banku Spółce Akcyjnej w K., a później (...) Bank Spółce Akcyjnej w W., o czym będzie mowa w późniejszej części uzasadnienia nie odbiegały znacząco od kursów stosowanych w innych Bankach czy w NBP. Okoliczności te nie zmieniają bowiem faktu, że kursy walut były kształtowane jednostronnie przez w/w Banki. Przedmiotem sprawy były przede wszystkim zapisy łączącej strony umowy pod kątem jej ważności, a te ocenia się w dniu zawarcia umowy.

Sąd zważył co następuje:

Postanowieniem z dnia 31 sierpnia 2023 roku w związku z ogłoszeniem upadłości (...) Bank Spółki Akcyjnej w W. Sąd na podstawie art. 174 § 1 pkt. 4 k.p.c. zawiesił postępowanie w sprawie, wezwał Syndyka masy upadłości dłużnika (...) Bank Spółki Akcyjnej w upadłości w W. do udziału w sprawie oraz podjął zawieszone postępowanie w zakresie roszczenia o ustalenie z udziałem Syndyka masy upadłości (...) Bank Spółce Akcyjnej w upadłości z siedzibą w W. (k. 371). Bez wątpienia roszczenia powoda o zapłatę oraz o ustalenie nieważności umowy z dnia 30 maja 2007 roku dotyczyły masy upadłości (...) Bank Spółki Akcyjnej w W. dlatego też Sąd w oparciu o w/w przepis zawiesił postępowanie w sprawie. Zgodnie z art. 174 § 3 k.p.c. Sąd wezwał Syndyka masy upadłości dłużnika (...) Bank Spółki Akcyjnej w upadłości w W. do udziału w sprawie, a następnie podjął zawieszone postępowanie w zakresie roszczenia o ustalenie z udziałem Syndyka masy upadłości (...) Bank Spółce Akcyjnej w upadłości z siedzibą w W.. Proces w zakresie roszczenia o ustalenie bowiem mógł być dalej prowadzony, gdyż roszczenie o ustalenie mimo, że dotyczy masy upadłości, zdaniem Sądu nie stanowiło ani wierzytelności ani innego roszczenia, które podlegałoby zgłoszeniu do masy upadłości. Dlatego też Sąd oddalił wniosek pozwanego o zawieszenie postępowania również w zakresie roszczenia o ustalenie postanowieniem na rozprawie w dniu 23 listopada 2023 roku (k. 384 verte).

Powództwo o ustalenie zasługiwało na uwzględnienie w całości.

W pierwszej kolejności należało się odnieść do zarzutu strony pozwanej, co do braku interesu prawnego powoda w żądaniu ustalenia. Pozwany bowiem zakwestionował powództwo o ustalenie również co do zasady.

W myśl przepisu art. 189 k.p.c. powód może żądać ustalenia przez Sąd istnienia lub nieistnienia stosunku prawnego lub prawa, gdy ma w tym interes prawny. Niewątpliwym jest, co wyraża ugruntowany w orzecznictwie sądów powszechnych i Sądu Najwyższego pogląd, że o występowaniu interesu prawnego w żądaniu ustalenia świadczy możliwość stanowczego zakończenia w tym postępowaniu sporu między stronami, natomiast przeciwko jego istnieniu – możliwość uzyskania przez powoda pełniejszej ochrony w drodze innego powództwa. Powód nie dysponował zatem jakimkolwiek innym żądaniem, które chroniłoby go pełniej niż żądania zawarte w pozwie. Wystąpienie przez powoda jedynie z żądaniem zapłaty oparte na przesłankowym ustaleniu nieważności umowy, mogłoby obejmować jedynie żądanie zwrotu zapłaconych rat kredytu. Nie rozwiązywałoby natomiast kwestii obowiązku zapłaty przyszłych i jeszcze niewymagalnych rat, możliwości wypowiedzenia umowy przez pozwany Bank i negatywnych skutków dla powoda, związanych z tym wypowiedzeniem. Powód byliby narażony na konieczność wytaczania kolejnych powództw o zapłatę dalszych nadpłaconych rat czy spłaconych rat, względnie na bycie pozwanym w sprawie o zapłatę z powództwa Banku, gdyby zaprzestał spłaty kredytu. Tym samym, to powództwo o ustalenie jest jedynym i najdalej idącym środkiem ochrony powoda, zmierzającym do oceny i ostatecznego rozstrzygnięcia w zakresie związania lub braku związania stron postanowieniami zaskarżonej umowy kredytowej. Specyfika sprawy o ustalenie nieważności umowy, która miała trwać oraz nakładać na strony obowiązki i prawa jeszcze przez kilkanaście lat, daje przekonanie o istnieniu interesu prawnego powoda w ustaleniu. Uprawomocnienie się wyroku ustalającego zapewnia powodowi ochronę jego interesów i definitywnie kończy spór na tle obowiązywania postanowień umowy, umowy kredytu.

Powód wniósł o ustalenie nieważności umowy kredytu hipotecznego nr (...) indeksowanego do (...) z dnia 12 czerwca 2007 roku zawartej pomiędzy nimi a (...) Bank Spółką Akcyjną w K., której następcą prawnym była (...) Bank Spółka Akcyjna w W.. Nieważność w/w umowy łączył z istnieniem kilku przyczyn szczegółowo wyjaśnionych w uzasadnieniu pozwu, przy czym Sąd podzielił stanowisko powoda w zakresie nieważności umowy w związku z istnieniem w treści umowy niedozwolonych postanowień umownych bez których dalsze wykonywanie umowy nie jest możliwe. Zdaniem Sądu niedozwolone postanowienia umowne znajdują się w § 9 ust. 2 umowy, w § 10 ust. 3 umowy, w § 14 ust. 3 umowy, w § 20 ust. 3, 4, 8 umowy oraz w § 21 ust. 5 regulaminu i w § 30 ust. 3, 4 i 9 regulaminu.

Zgodnie z art. 358 ¹ § 1 k.c. postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nieuzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy. Nie dotyczy to postanowień określających główne świadczenia stron, w tym cenę lub wynagrodzenie, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny (§2).

W/w postanowienia umowne zaczerpnięto ze wzorca umowy i nie podlegały one negocjacjom. Możliwa byłaby więc kontrola incydentalna tych postanowień w zakresie, czy wzorzec zawierał niedozwolone postanowienia umowne. Kwestionowane postanowienia wprawdzie dotyczyły głównych świadczeń stron ale zdaniem Sądu nie zostały sformułowane w sposób jednoznaczny. Jednoznaczność oznacza, że postanowienie może być rozumiane tylko w jeden sposób, a taki stan rzeczy istnieje, gdy nie zachodzi wątpliwość co do desygnatu pojęć i całokształtu postanowień wzorca. W wypadku kwestionowanych postanowień użyto pojęcia tabeli kursów, które zdefiniowano w sposób nieostry w § 6 ust. 1 umowy i w § 2 regulaminu. Nie podano bowiem żadnego mechanizmu ustalania kursów w tabeli. Powód zatem nie miał jakiejkolwiek możliwości zrekonstruowania mechanizmu ustalania kursów przez Bank, to zaś czyniło w/w postanowienia niejednoznacznymi.

Z przepisu art. 358 ¹ k.c. wynika, że uznanie konkretnej klauzuli za niedozwolone postanowienie umowne, wymaga łącznego stwierdzenia obu wymienionych tam przesłanek, tj. „sprzeczności z dobrymi obyczajami” oraz „rażącego naruszenia interesów konsumenta” (por. wyrok SN z 27.10.2016 r., I CSK 173/06), przy czym ocena czy zaistniały te przesłanki należało dokonać na chwilę zawierania umowy.

W tym miejscu przywołać należy stanowisko Sądu Najwyższego zawarte w uzasadnieniu wyroku z dnia 15 listopada 2019 roku w sprawie V CSK 347/18, które Sąd Okręgowy w całości podziela. „Postanowienia umowy lub wzorca, ustalone jednostronnie przez bank, i przyznające mu uprawnienie do jednostronnego, samodzielnego ustalania kursu kupna i sprzedaży (...) w stosunku do PLN bez wskazania reguł kształtowania tego kursu stanowią postanowienia naruszające dobre obyczaje, godzą bowiem w istotę równowagi kontraktowej stron. Polityka kursowa banku i decyzje władz banku nie mogą w sposób nie poddany kontroli kontraktowej wpływać na obowiązki kredytobiorców. Ocena taka jest wystarczająca do podjęcia przez sąd meriti ustaleń co do tego, czy w konkretnej sprawie doszło w konsekwencji stosowania takiego postanowienia do rażącego naruszenia interesu konsumenta jako strony umowy kredytowej, nawet wówczas, gdy - w ocenie sądu - sam konsument w toku postępowania nie przedstawił dowodów wskazujących na takie naruszenie. Wynika to z nakazu wykładni przepisów prawa konsumenckiego (w niniejszej sprawie Kodeksu cywilnego o niedozwolonych postanowieniach umownych) w sposób zgodny z wymaganiami prawodawstwa europejskiego, w sposób ukształtowany m.in. w orzecznictwie (...), a także mając na uwadze zasadniczy cel tych regulacji, jakim jest zapewnienie odpowiedniego poziomu ochrony konsumentów. Ten kierunek wykładni potwierdzał także art. 76 Konstytucji RP, zgodnie z którym ochrona przed nieuczciwymi praktykami rynkowymi jest konstytucyjnym zadaniem władzy publicznej (art. 76 Konstytucji). Nakaz wynikający z tego przepisu jest kierowany przede wszystkim do ustawodawcy, którego obowiązkiem jest zapewnienie odpowiedniego, minimalnego poziomu ochrony słabszego uczestnika rynku. Nie oznacza to jednak, iż art. 76 Konstytucji pozostaje bez wpływu na wykładnię przepisów prawa materialnego i procesowego; w procesie jego stosowania przez sądy. Przeciwnie, także sądy jako organy władzy publicznej, powinny w odniesieniu do przepisów mających na celu ochronę konsumentów stosować ich wykładnię, która umożliwi jak najpełniejsze urzeczywistnienie tej ochrony.”

W doktrynie i orzecznictwie powszechnie już przyjmuje się, że odwołanie się do kursów walut zawartych w tabeli kursów i ogłaszanych w siedzibie banku narusza równorzędność stron umowy przez nierównomierne rozłożenie uprawnień i obowiązków między partnerami stosunku obligacyjnego oraz, że prawo banku do ustalania kursu waluty nieograniczone skonkretyzowanymi, obiektywnymi kryteriami zmian stosowanych kursów walutowych świadczy o braku właściwej przejrzystości i jasności postanowienia umownego, które uniemożliwia konsumentowi przewidzieć, na podstawie transparentnych i zrozumiałych kryteriów, wynikających dla niego z umowy konsekwencji ekonomicznych. A. charakteru tych klauzul nie ujmuje twierdzenie Banku, że stosowane przez nią kursy walut kalkulowane były w oparciu o czynniki obiektywne, ani ustalenie, że kursy (...) stosowane przez Bank nie odbiegały istotnie od kursów stosowanych przez inne Banki komercyjne i od średniego kursu NBP, ani nawet ustalenie, że ogólny koszt kredytu udzielonego na warunkach przewidzianych w umowie nie odbiegał od kosztów kredytu w tożsamej wysokości, który udzielony byłby według warunków przewidzianych dla kredytów złotówkowych. Okoliczności te nie zmieniają bowiem faktu, że kursy walut były kształtowane jednostronnie przez Bank.

Nie można też zgodzić się z argumentami strony pozwanej, że zawarte w umowie klauzule indeksacyjne zostały indywidualnie uzgodnione z powodem. Za indywidualnie uzgodnione można uznać bowiem jedynie te postanowienia, które były przedmiotem negocjacji, bądź są wynikiem porozumienia lub świadomej zgody co do ich zastosowania. Te zaś okoliczności nie zostały wykazane. W wyrokach z 29 października 2019r., IV CSK 309/18 i z 27 listopada 2019r., II CSK 438/18 Sąd Najwyższy stwierdził, że wprowadzenie do umowy kredytowej zawieranej na wiele lat, mającej daleko idące konsekwencje dla egzystencji konsumenta, mechanizmu działania kursowego wymaga szczególnej staranności Banku w zakresie wyraźnego wskazania zagrożeń wiążących się z oferowanym kredytem, tak by konsument miał pełne rozeznanie konsekwencji ekonomicznych zawieranej umowy w związku z czym obowiązek informacyjny w zakresie ryzyka kursowego powinien zostać wykonany w sposób jednoznacznie i zrozumiale unaoczniający konsumentowi, który z reguły posiada elementarną znajomość rynku finansowego, że zaciągnięcie tego rodzaju kredytu jest bardzo ryzykowne, a efektem może być obowiązek zwrotu wielokrotnie wyższej od pożyczonej, mimo dokonywanych regularnych spłat. Obowiązek informacyjny określany jest nawet jako "ponadstandardowy", mający dać konsumentowi pełne rozeznanie co do istoty transakcji.

Konstatacje te są równoznaczne ze stwierdzeniem, że ukształtowana przez Bank treść łączącej strony umowy kredytu w § 9 ust. 2 umowy, w § 10 ust. 3 umowy, w § 14 ust. 3 umowy, w § 20 ust. 3, 4, 8 umowy oraz w § 21 ust. 5 regulaminu i w § 30 ust. 3, 4 i 9 regulaminu i niepełne wypełnienie przez Bank obowiązków informacyjnych o możliwej rażącej dysproporcji świadczeń przemawia za przyjęciem abuzywnego charakteru zawartych w umowie klauzul indeksacyjnych – z uwagi na ich sprzeczność z dobrymi obyczajami i rażące naruszenie interesów powodów.

Zgodnie z art. 385 ¹§1 k.c. konsekwencją uznania za abuzywne klauzul indeksacyjnych zawartych w umowie stron jest, stan niezwiązania powoda (kredytobiorcę - konsumenta) zakwestionowanymi postanowieniami.

Stosownie do art. 385 ¹ § 2 k.c., jeżeli postanowienie umowy zgodnie z jego § 1 nie wiąże konsumenta, strony są związane umową w pozostałym zakresie.

Przepis ten wraz z pozostałymi dotyczącymi nieuczciwych postanowień umownych stanowi implementację do krajowego systemu prawnego Dyrektywy Rady 93/13/EWG z 5 kwietnia 1993 r. w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich, z uwzględnieniem jej treści podlegał przeto zastosowaniu w sprawie wobec stwierdzenia w umowie zawartej przez strony niedozwolonych postanowień. Art. 6 ust. 1. Dyrektywy nałożył na Państwa Członkowskie obowiązek zapewnienia, że na mocy prawa krajowego nieuczciwe warunki w umowach zawieranych przez sprzedawców lub dostawców z konsumentami nie będą wiążące dla konsumenta, a umowa w pozostałej części będzie nadal obowiązywała strony, jeżeli jest to możliwe po wyłączeniu z niej nieuczciwych warunków. Jak wskazał Sąd Najwyższy w wyroku z 27 listopada 2019 r., II CSK 483/18, obowiązywanie umowy w dalszym ciągu, po wyłączeniu z niej nieuczciwych postanowień umownych jest pomyślane jako ochrona interesu konsumenta, a nie jego kontrahenta i przywołał wyrok Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z dnia 3 października 2019 r. C-260/18 zapadły na gruncie sprawy bezpośrednio odnoszącej się do polskiego systemu prawnego, według którego, jeżeli sąd krajowy uzna, że zgodnie z odpowiednimi przepisami obowiązującego prawa utrzymanie w mocy umowy bez zawartych w niej nieuczciwych postanowień nie jest możliwe, art. 6 ust. 1 dyrektywy 93/13 nie stoi na przeszkodzie stwierdzeniu, że ta umowa nie może dalej obowiązywać bez takich warunków i wtedy sąd powinien orzec jej unieważnienie, wykluczona jest możliwość uzupełnienia luk w umowie, spowodowanych usunięciem z niej nieuczciwych warunków, które w niej się znajdowały, wyłącznie na podstawie przepisów krajowych o charakterze ogólnym, przewidujących, że treść czynności prawnej jest uzupełniana przez skutki wynikające z zasad słuszności lub ustalonych zwyczajów, które nie są zatem przepisami o charakterze dyspozytywnym lub przepisami mającymi zastosowanie, jeżeli strony umowy wyrażą na to zgodę, art. 6 ust. 1 Dyrektywy nie stoi na przeszkodzie zastąpieniu nieuczciwego postanowienia umownego wspomnianym przepisem dyspozytywnym albo przepisem mającym zastosowanie w razie wyrażenia na to zgody przez strony, jednak możliwość ta jest ograniczona do przypadków, w których usunięcie nieuczciwego postanowienia umownego zobowiązywałoby sąd do unieważnienia umowy jako całości, wbrew woli konsumenta, narażając go tym samym na szczególnie szkodliwe skutki. Podobnie wypowiedział się Sąd Najwyższy w uzasadnieniu uchwały z dnia 07 maja 2021 roku w sprawie III CZP 6/21.

Po usunięciu z umowy zawartej przez strony niedozwolonych postanowień obowiązywanie jej w dalszym ciągu nie jest możliwe. Wyłączenie mechanizmu waloryzacji i pominięcie odesłania do gotówkowego kursu kupna franka czyni niemożliwym określenie w walucie obcej równowartości kwoty kredytu udzielonego w złotych powodowi, tym samym odpada realizacja funkcji umowy o kredyt w złotych indeksowany kursem franka. Bez zastosowania przewidzianego w umowie narzędzia indeksacji i gotówkowego kursu sprzedaży franka nie da się też określić wysokości zobowiązań kredytobiorcy płatnych w złotych jako równowartość raty w walucie obcej, ani ustalić salda jego zobowiązania wobec banku w przypadku przewalutowania kredytu, wysokości prowizji pobieranych w przypadku wniosku o przewalutowanie kredytu i wniosku o wcześniejszą spłatę kredytu. Powód nie wyraził zgody na zastąpienie niedozwolonych klauzul umownych innymi postanowieniami. Dlatego też Sąd uznając, że bez niedozwolonych postanowień dotyczących sposobu indeksacji kredytu umowa nie może dalej funkcjonować w obrocie prawnym ze względu na brak istotnych elementów, ustalił jej nieważność na podstawie art. 58 § 1 k.c. w związku z art. 69 prawa bankowego.