Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Rybniku

WYROK CZĘŚCIOWY

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 31 października 2024 roku

Sąd Okręgowy w Rybniku Wydział I Cywilny

w składzie:

Przewodniczący: Sędzia Agnieszka Westwal

Protokolant: sekretarz sądowy Anna Mrozek

po rozpoznaniu w dniu 31 października 2024 roku w Rybniku

sprawy z powództwa M. B., J. F., I. B., E. F.

przeciwko Syndykowi Masy Upadłości dłużnika (...) Bank Spółki Akcyjnej w upadłości z siedzibą w W.

o ustalenie

ustala, że umowa kredytu hipotecznego nr (...) indeksowanego do (...) z dnia 26 września 2008 roku zawarta przez powodów z (...) Bank Spółką Akcyjną w upadłości w W. (następcą prawnym (...) Bank Spółki Akcyjnej) jest w całości nieważna.

Sygn. akt I C 1965/23

UZASADNIENIE

wyroku częściowego z dnia 31 października 2024 roku

Powodowie M. B., I. B., J. F. i E. F. wnieśli o ustalenie, że umowa kredytu hipotecznego indeksowanego do (...) o numerze (...) zawarta w dniu 26 września 2008 roku między nimi a pozwaną (...) Bank Spółką Akcyjną w W. (następcą prawnym (...) Bank Spółki Akcyjnej) jest nieważna, wnieśli o zasądzenie od pozwanej na rzecz M. B. i I. B. łącznie do ich majątku wspólnego kwoty 39 569,14 zł tytułem zwrotu nienależnego świadczenia w związku z nieważnością w/w umowy kredytu wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty oraz wnieśli o zasądzenie od pozwanej na rzecz każdego z nich kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia prawomocności orzeczenia do dnia zapłaty.

W uzasadnieniu pozwu powodowie wyjaśniali, że nieważność w/w umowy wiązali z istnieniem w jej treści niedozwolonych postanowień umownych dotyczących klauzuli indeksacyjnej bez której dalsze wykonywanie umowy nie było możliwe. Zawierając umowę działali jako konsumenci. Nie mieli żadnego wpływu na treści umowy, nie mogli jej również negocjować. Warunki umowy pozwana ustaliła jednostronnie. Niedozwolone postanowienia umowne znajdowały się przy tym nie tylko w umowie ale i również w regulaminie. Umowa została tak skonstruowana, że naruszała równowagę kontraktową stron. W prawach i obowiązkach stron ukształtowanych umową występowała dysproporcja na ich niekorzyść powodująca naruszenie ich interesów. Odniesienie w umowie do waluty obcej stanowiło wyłącznie zapis w umowie, który pozwalał Bankowi jednostronnie i całkowicie dowolnie kształtować ich zobowiązania. Tym samym należało uznać, że ich interesy zostały naruszone w sposób rażący.

Postanowieniem z dnia 20 lipca 2023 roku Sąd Rejonowy dla m.st. Warszawy
w W., w sprawie pod sygn. akt WA1M/GU/188/2023 ogłosił upadłość pozwanej (...) Bank Spółki Akcyjnej z siedzibą w W..

Postanowieniem z dnia 28 lipca 2023 roku (k.50) Sąd na podstawie art. 174 § 1 pkt. 4 k.p.c. zawiesił postępowanie w sprawie, a następnie postanowieniem z dnia 1 września 2023 roku (k. 58) wezwał Syndyka Masy Upadłości dłużnika (...) Bank Spółki Akcyjnej w upadłości w W. do udziału w sprawie oraz podjął zawieszone postępowanie w zakresie roszczenia o ustalenie z udziałem Syndyka Masy Upadłości (...) Bank Spółce Akcyjnej w upadłości z siedzibą w W..

Syndyk Masy Upadłości (...) Bank Spółki Akcyjnej w upadłości w W. na rozprawie w dniu 31 października 2024 roku wniósł o oddalenie powództwa w całości i wniósł o zasądzenie od powodów na jego rzecz zwrotu kosztów procesu. Zakwestionował dochodzone przez powodów roszczenia co do zasady.

Sąd ustalił:

W 2008 roku powodowie I. B. i M. B. potrzebowali pieniędzy na rozbudowę i remont domu mieszkalnego położonego w R. przy ulicy (...). W tym czasie pozostawali w związku małżeńskim, w którym obowiązywał ustrój wspólności ustawowej majątkowej małżeńskiej. W/w powodowie poszukiwali Banku, który udzieliłby im kredytu na w/w cel. (...) Bank Spółki Akcyjnej w K. w każdym innym Banku odmówiono im przedstawienia oferty kredytu ze względu na brak przez nich zdolności kredytowej. (...) Bank Spółka Akcyjna w K. przedstawiła w/w powodom natomiast ofertę kredytu indeksowanego do CHF. Oferta tego kredytu wydawała się w/w powodom bardzo korzystna i bezpieczna. Kurs CHF miał być stabilny, jego wahania jeżeli już to niewielkie. Dla zwiększenia kwoty kredytu w/w powodowie poprosili rodziców I. B. E. F. i J. F. aby razem z nimi byli kredytobiorcami, na co E. F. i J. F. wyrazili zgodę. Powodowie uważając, że w/w kredyt będzie bezpieczny i korzystny złożyli wniosek o udzielenie im kredytu przez (...) Bank Spółkę Akcyjną w K.. Powodowie nie wiedzieli jednak, jak ustalony będzie przez Bank kurs jak również, że będą ponosić nieograniczone ryzyko kursowe oraz, że Bank przed własnym ryzykiem kursowym zabezpieczył się poprzez transakcje na rynku międzybankowym. Decydując się na zawarcie z Bankiem umowy działali w pełnym zaufaniu do Banku oraz jego pracowników.

Dowód: zeznania powodów na rozprawie w dniu 31 października 2024 roku.

W dniu 1 października 2008 roku M. B., I. B., J. F. i E. F. zawarli z (...) Bank Spółką Akcyjną w K. – D. (...)w Ł. umowę kredytu hipotecznego nr (...) indeksowanego do (...) sporządzoną w dniu 26 września 2008 roku według przedstawionego im przez Bank wzorca, bez jakichkolwiek zmian w treści tego wzorca. Podpisując umowę powodowie działali jako konsumenci.

Zgodnie z zawartą umową Bank udzielił powodom kredytu w wysokości 114 789,15 zł indeksowanego kursem (...), a powodowie zobowiązali się zwrócić kwotę kredytu wraz z odsetkami w 240 miesięcznych ratach równych kapitałowo – odsetkowych (§ 1 ust. 1 i 2 umowy). Powodowie oświadczyli w umowie, że byli świadomi ryzyka kursowego, związanego ze zmianą kursu waluty indeksowanej w stosunku do złotego, w całym okresie kredytowania i że akceptowali to ryzyko (§ 1 ust. 1 umowy).

Kredyt miały być przeznaczony na pokrycie części kosztów budowy domu mieszkalnego na nieruchomości położonej w R. przy ulicy (...) w wysokości 100 000 zł, na spłatę zobowiązań finansowych w wysokości 7 800 zł, na uiszczenie składki z tytułu ubezpieczenia od ryzyka utraty wartości nieruchomości w wysokości 1 147,89 zł, na pokrycie składek ubezpieczeniowych w wysokości 4 879,57 zł, na uiszczenie kosztów związanych z ustanoweniem hipoteki zabezpieczającej spłatę kredytu w wysokości 272,96 zł oraz na uiszczenie składki z tytułu Pakietowego Ubezpieczenia na wypadek odmowy ustanowienia hipoteki w wysokości 688,73 zł.

Kredyt miał zostać wypłacony przez Bank w transzach bezgotówkowo na rachunki podmiotów wskazanych we wniosku o wypłatę, o ile nie było by to sprzeczne z postanowieniami zwartej umowy (§ 1 ust. 10 umowy). W dniu wypłaty każdej transzy kredytu kwota wypłaconych środków miała być przeliczana do CHF według kursu kupna walut określonego w Tabeli Kursów - obowiązującego w dniu uruchomienia środków (§ 9 ust. 2 umowy).

Zgodnie z definicją zawartą w § 6 ust. 1 umowy Bankowa Tabela kursów walut dla kredytów dewizowych oraz indeksowanych kursem walut, zwana Tabelą Kursów miała być sporządzana przez merytoryczną komórkę Banku na podstawie kursów obowiązujących na rynku międzybankowym w chwili sporządzania tabeli i po ogłoszeniu kursów średnich przez NBP, tabela sporządzana miała być o godz. 16.00 każdego dnia roboczego i miała obowiązywać przez cały następny dzień roboczy.

Powodowie zobowiązali się dokonywać w okresie objętym umową spłaty rat kapitałowo – odsetkowych i odsetkowych w terminach, kwotach i na rachunek wskazany
w aktualnym harmonogramie spłat. Wysokość zobowiązania miała być ustalana jako równowartość wymaganej spłaty wyrażonej w CHF - po jej przeliczeniu według kursu sprzedaży walut określonego w „Bankowej tabeli kursów walut dla kredytów dewizowych oraz indeksowanych kursem walut obcych” do CHF obowiązującego w dniu spłaty (§ 10 ust. 1 i 3 umowy).

Powodowie byli uprawnieni do wcześniejszej spłaty kredytu - § 11 umowy. Z tytułu wcześniejszej spłaty Bank miał pobrać opłatę – prowizję, doliczoną do kwoty kredytu (§ 15 ust. 9 umowy).

Oprocentowanie kredytu było zmienne i na dzień sporządzenia umowy wynosiło 4,37% w skali roku, na które składać się miała suma obowiązującej stawki DBCHF i stałej marży Banku, która wynosiła 1,56%. Powodowie oświadczyli, że byli świadomi ryzyka wynikającego ze zmiennego oprocentowania, w całym okresie kredytowania oraz że akceptowali to ryzyko (§ 1 ust. 3 umowy).

W przypadku nie spłacenia przez powodów w terminie całości lub części raty spłaty wynikającej z umowy kredytu, niespłacona kwota miała stawać się zadłużeniem przeterminowanym. Bank miał prawo naliczać od wymagalnego kapitału odsetki karne
w wysokości podwójnego oprocentowania umownego z tym zastrzeżeniem, że jeżeli kredytobiorcy, mimo upływu okresu wypowiedzenia, nie uregulowaliby należności, Bank w następnym dniu po upływie terminu wypowiedzenia, miał dokonać przewalutowania całego wymagalnego zadłużenia na PLN, z zastosowaniem aktualnego kursu sprzedaży dewiz, określonego przez Bank w Tabeli Kursów. Poczynając od dnia przewalutowania Bank miał pobierać od wymagalnego kapitału karne odsetki w wysokości 2 - krotności oprocentowania kredytów udzielanych w PLN (nie indeksowanych do waluty obcej) przy zastosowaniu aktualnego z dnia przewalutowania wskaźnika DBPLN oraz marży obowiązującej w dniu wypłaty pierwszej transzy kredytu (§ 14 ust. 1 - 3 umowy).

Zabezpieczeniem spłaty kredytu miało być miedzy innymi ustanowienie hipoteki kaucyjnej na rzecz Banku w złotych polskich do kwoty stanowiącej 170% kwoty kredytu, na nieruchomości położonej w R., przy ulicy (...), stanowiącej własność I. B., ubezpieczenie z tytułu pakietowego ubezpieczenia na wypadek odmowy ustalenia hipoteki przez 6 pierwszych miesięcy kredytowania, cesja na rzecz Banku wierzytelności z tytułu umowy ubezpieczenia nieruchomości od ognia, powodzi i innych zdarzeń losowych, weksel in blanco wraz z deklaracją, ubezpieczenie od ryzyka utraty wartości nieruchomości przez okres 5 lat od dnia uruchomienia kredytu oraz ubezpieczenie spłaty kredytu z tytułu na wypadek śmieci lub trwałej niezdolności do pracy w Towarzystwie (...) Spółce Akcyjnej przez okres pierwszych dwóch lat kredytowania (§ 3 umowy).

Kredyt mógł zostać przewalutowany na wniosek powodów pod warunkiem, iż saldo kredytu po przewalutowaniu spełniało warunki określone dla maksymalnej kwoty kredytu, w zakresie wartości rynkowej nieruchomości stanowiącej przedmiot zabezpieczeń, pozytywnej weryfikacji zdolności kredytowej powodów. Przewalutowanie miało następować według kursów kupna dewiz z dnia złożenia wniosku o przewalutowanie na podstawie obowiązującej w Banku Tabeli Kursów w przypadku zmiany waluty z PLN na walutę obcą, sprzedaży dewiz z dnia złożenia wniosku o przewalutowanie na podstawie obowiązującej w Banku Tabeli Kursów w przypadku zmiany waluty z obcej na PLN. W przypadku zmiany waluty obcej na inną walutę obcą saldo kredytu miało zostać obliczone na podstawie obowiązujących w Banku w dniu złożenia wniosku o przewalutowanie kursów walut dewiz. Za zmianę waluty kredytu Bank pobierać miał prowizję w wysokości określonej w Tabeli Prowizji i Opłat obowiązującej w dniu złożenia wniosku o przewalutowanie. Prowizja za przewalutowanie przeliczana miała być według kursu sprzedaży waluty indeksacyjnej na podstawie obowiązującej w Banku Tabeli Kursów z dnia dokonania przewalutowania (§ 20 umowy).

W razie stwierdzenia przez Bank, że warunki udzielenia kredytu nie zostały dotrzymane lub w razie zagrożenia terminowej spłaty kredytu z powodu złego stanu majątkowego powodów, a w szczególności w przypadku niespłacenia dwóch rat odsetkowych lub odsetkowo – kapitałowych lub skierowania egzekucji do nieruchomości stanowiącej zabezpieczenie spłaty kredytu, Bank miał prawo wypowiedzieć umowę kredytu w całości lub w części, bądź zażądać dodatkowego zabezpieczenia spłaty kredytu, lub przedstawienia w określonym terminie programu naprawczego i jego realizacji po zatwierdzeniu przez Bank (§ 22 umowy).

W sprawach nieuregulowanych umową miał mieć zastosowanie Regulamin do umowy kredytu hipotecznego, stanowiący integralną cześć umowy (§ 25 ust. 1).

Dowód: umowa k. 14-19, k. 25, regulamin k. 24.

Zgodnie z umową (...) Bank Spółka Akcyjna w K. uruchomiła kredyt i dokonała jego wypłaty w transzach.

Bezsporne.

W dniu 18 czerwca 2009 roku nadzwyczajne zgromadzenia akcjonariuszy podjęło uchwałę o połączeniu (...) Banku Spółki Akcyjnej w K. z (...) Bankiem Spółką Akcyjną w W. i powstaniu (...) Bank Spółki Akcyjnej w W..

Bezsporne.

W dniu 13 stycznia 2011 roku powodowie (...) Bank Spółka Akcyjna w W. podpisały aneks nr (...) do umowy kredytu hipotecznego nr (...) indeksowanego do CHF z dnia 26 września 2008 roku na mocy którego powodowie przystąpili do programu M. (...), na zasadach określonych w tym aneksie oraz podpisały aneks nr (...) do umowy kredytu hipotecznego nr (...) indeksowanego do CHF z dnia 26 września 2008 roku na mocy którego powodowie mogli spłacać raty kredytu w złotych polskich po ich przeliczeniu według kursu sprzedaży walut ustalonego przez Narodowy Bank Polski.

Dowód: aneks k. 20-23.

Powodowie złożyli oświadczenia w piśmie z dnia 26 września 2023 roku, że akceptują skutki uznania przez Sąd nieważności umowy kredytu z dnia 1 października 2008 roku sporządzonej w dniu 26 września 2008 roku. Oświadczenia powodów zostały odebrane przez stronę pozwaną w dniu 2 listopada 2023 roku.

Dowód: oświadczenia powodów k. 78-82, zwrotne potwierdzenie odbioru k. 91 verte.

Ustalenia faktyczne w niniejszej sprawie Sąd poczynił w oparciu o zgromadzone w aktach sprawy dokumenty, wymienione w stanie faktycznym oraz zeznania powodów.

Sąd ocenił dowody z dokumentów jako wiarygodne. Strony postępowania nie kwestionowały, że oświadczenia w nich zawarte zostały złożone przez osoby, które podpisały te dokumenty. Nie podważały ich prawdziwości i autentyczności. Sąd nie miał podstaw, aby z urzędu powziąć wątpliwości odnośnie ich wiarygodności i mocy dowodowej.

Zeznania powodów Sąd ocenił jako wiarygodne - choć - podobnie jak w innych sprawach tego rodzaju - akcentowali oni zaufanie do banku. Częściowo ich zeznania znalazły potwierdzenie w dowodach z dokumentów. Powodowie wprawdzie w umowie w § 1 ust. 1 umowy złożyli oświadczenie, że zostali zapoznani z ryzykiem kursowym, nie oznaczało to jednak, że zostali o tym ryzyku w sposób prawidłowy pouczeni. Powodowie podpisując umowę działali jako konsumenci, byli zatem stroną słabszą niż Bank, zarówno pod względem siły negocjacyjnej, jak i ze względu na stopień poinformowania, i w związku z tym godzili się na postanowienia sformułowane wcześniej przez Bank, nie mając wpływu na ich treść. W praktyce informacje takie jak podpisali powodowie stanowiły dla Banku formę zabezpieczenia przed zarzutem nienależnego wywiązywania się z obowiązków informacyjnych, ale zdaniem Sądu nie można z tych informacji wnioskować, że podpisując je powodowie zdawali sobie sprawę z ryzyka, które poniosą zawierając umowę na tak długi okres czasu oraz tego, że Bank przed własnym ryzykiem skutecznie się zabezpieczył, poprzez dokonywanie transakcji na rynku międzybankowym.

Sąd nie ustalił stanu faktycznego w oparciu o przedłożone przez stronę pozwaną dokumenty w postaci: zgłoszenia wierzytelności k. 99-102, opinii prawnych k. 104-130, k. 134 – 146, k. 178-200, k. 235-255, oraz orzeczeń innych Sądów k. 103, k. 131-133, k. 168-177, k. 200 verte – 204, k. 256-257, k. 277-287 albowiem przedmiotem sprawy były przede wszystkim zapisy łączącej strony umowy pod kątem jej ważności, a te podlegały ocenie z dnia zawarcia umowy. Przedłożone natomiast opinie prawne i orzeczenia Sądów stanowiły stanowisko pozwanego w zakresie możliwości prowadzenia niniejszej sprawy w sytuacji ogłoszenia wobec (...) Bank Spółki Akcyjnej w W. upadłości. Kwestia dopuszczalności prowadzenia procesu w/w zakresie wobec w/w Spółki wobec ogłoszenia jej upadłości została rozstrzygnięta przez Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 19 września 2024 roku w sprawie III Czp 5/24. Sąd Najwyższy stwierdził bowiem, że „postępowanie sądowe z powództwa kredytobiorcy będącego konsumentem o ustalenie nieistnienia stosunku prawnego z umowy kredytu, prowadzone przeciwko bankowi, co do którego w toku postępowania ogłoszono upadłość, nie jest sprawą „o wierzytelność, która podlega zgłoszeniu do masy upadłości” w rozumieniu art. 145 ust. 1 ustawy z dnia 28 lutego2003 roku Prawo upadłościowe, a tym samym może być podjęte z chwilą ustalenia osoby pełniącej funkcję syndyka”. Mając na uwadze powyższe, Sąd oddalił na rozprawie w dniu 31 października 2024 roku wniosek pozwanego o zawieszenie postępowania.

Sąd zważył co następuje:

Powództwo o ustalenie zasługiwało na uwzględnienie w całości.

Powodowie wnieśli o ustalenie nieważności umowy kredytu hipotecznego nr (...) indeksowanego do (...) z dnia 1 października 2008 roku sporządzonego w dniu 26 września 2008 roku zawartej pomiędzy nimi a (...) Bank Spółką Akcyjną w K. D. (...) z Oddziałem w Ł., której następcą prawnym była (...) Bank Spółka Akcyjna w W.. Nieważność umowy łączyli między innymi z istnieniem w treści umowy niedozwolonych postanowień umownych dotyczących mechanizmu indeksacji, bez których to postanowień w/w umowa nie mogła, ich zdaniem funkcjonować w obrocie prawnym. Sąd podzielił stanowisko powodów, przy czym uznał, że niedozwolone postanowienia umowne znajdują się w § 9 ust 2 umowy, w § 10 ust 3 umowy, w § 14 ust. 3 umowy, w § 20 ust. 3, 4 i 8 umowy.

Zgodnie z art. 358 ¹ § 1 k.c. postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nieuzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy. Nie dotyczy to postanowień określających główne świadczenia stron, w tym cenę lub wynagrodzenie, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny (§2).

W/w postanowienia umowne zaczerpnięto ze wzorca umowy i nie podlegały one negocjacjom. Kwestionowane postanowienia w § 9 ust 2 umowy, w § 10 ust 3 umowy, w § 14 ust. 3 umowy, w § 20 ust. 3, 4 i 8 umowy wprawdzie dotyczyły głównych świadczeń stron ale zdaniem Sądu nie zostały sformułowane w sposób jednoznaczny. Jednoznaczność oznacza, że postanowienie może być rozumiane tylko w jeden sposób, a taki stan rzeczy istnieje, gdy nie zachodzi wątpliwość co do desygnatu pojęć i całokształtu postanowień wzorca. W wypadku w/w postanowień użyto pojęcia tabeli kursów, które zdefiniowano w umowie – w § 6 ust. 1 w sposób nieostry. Nie podano bowiem żadnego mechanizmu ustalania kursów w tabeli. Powodowie zatem nie mieli jakiejkolwiek możliwości zrekonstruowania mechanizmu ustalania kursów przez Bank, to zaś czyniło ww. postanowienia niejednoznacznymi.

Z przepisu art. 358 ¹ k.c. wynika, że uznanie konkretnej klauzuli za niedozwolone postanowienie umowne, wymaga łącznego stwierdzenia obu wymienionych tam przesłanek, tj. „sprzeczności z dobrymi obyczajami” oraz „rażącego naruszenia interesów konsumenta” (por. wyrok SN z 27.10.2016 r., I CSK 173/06), przy czym ocena czy zaistniały te przesłanki należało dokonać na chwilę zawierania umowy.

W tym miejscu przywołać należy stanowisko Sądu Najwyższego zawarte
w uzasadnieniu wyroku z dnia 15 listopada 2019 roku w sprawie V CSK 347/18, które Sąd Okręgowy w całości podziela. „Postanowienia umowy lub wzorca, ustalone jednostronnie przez bank, i przyznające mu uprawnienie do jednostronnego, samodzielnego ustalania kursu kupna i sprzedaży CHF w stosunku do PLN bez wskazania reguł kształtowania tego kursu stanowią postanowienia naruszające dobre obyczaje, godzą bowiem w istotę równowagi kontraktowej stron. Polityka kursowa banku i decyzje władz banku nie mogą w sposób nie poddany kontroli kontraktowej wpływać na obowiązki kredytobiorców. Ocena taka jest wystarczająca do podjęcia przez sąd meriti ustaleń co do tego, czy w konkretnej sprawie doszło w konsekwencji stosowania takiego postanowienia do rażącego naruszenia interesu konsumenta jako strony umowy kredytowej, nawet wówczas, gdy - w ocenie sądu - sam konsument w toku postępowania nie przedstawił dowodów wskazujących na takie naruszenie. Wynika to z nakazu wykładni przepisów prawa konsumenckiego (w niniejszej sprawie Kodeksu cywilnego o niedozwolonych postanowieniach umownych) w sposób zgodny
z wymaganiami prawodawstwa europejskiego, w sposób ukształtowany m.in.
w orzecznictwie TSUE, a także mając na uwadze zasadniczy cel tych regulacji, jakim jest zapewnienie odpowiedniego poziomu ochrony konsumentów. Ten kierunek wykładni potwierdzał także art. 76 Konstytucji RP, zgodnie z którym ochrona przed nieuczciwymi praktykami rynkowymi jest konstytucyjnym zadaniem władzy publicznej (art. 76 Konstytucji). Nakaz wynikający z tego przepisu jest kierowany przede wszystkim do ustawodawcy, którego obowiązkiem jest zapewnienie odpowiedniego, minimalnego poziomu ochrony słabszego uczestnika rynku. Nie oznacza to jednak, iż art. 76 Konstytucji pozostaje bez wpływu na wykładnię przepisów prawa materialnego i procesowego; w procesie jego stosowania przez sądy. Przeciwnie, także sądy jako organy władzy publicznej, powinny w odniesieniu do przepisów mających na celu ochronę konsumentów stosować ich wykładnię, która umożliwi jak najpełniejsze urzeczywistnienie tej ochrony.”

W doktrynie i orzecznictwie powszechnie już przyjmuje się, że odwołanie się do kursów walut zawartych w tabeli kursów i ogłaszanych w siedzibie banku narusza równorzędność stron umowy przez nierównomierne rozłożenie uprawnień i obowiązków między partnerami stosunku obligacyjnego oraz, że prawo banku do ustalania kursu waluty nieograniczone skonkretyzowanymi, obiektywnymi kryteriami zmian stosowanych kursów walutowych świadczy o braku właściwej przejrzystości i jasności postanowienia umownego, które uniemożliwia konsumentowi przewidzieć, na podstawie transparentnych i zrozumiałych kryteriów, wynikających dla niego z umowy konsekwencji ekonomicznych. Abuzywnego charakteru tych klauzul nie ujmuje twierdzenie Banku, że stosowane przez nią kursy walut kalkulowane były w oparciu o czynniki obiektywne, ani ustalenie, że kursy CHF stosowane przez Bank nie odbiegały istotnie od kursów stosowanych przez inne Banki komercyjne i od średniego kursu NBP, ani nawet ustalenie, że ogólny koszt kredytu udzielonego na warunkach przewidzianych w umowie nie odbiegał od kosztów kredytu w tożsamej wysokości, który udzielony byłby według warunków przewidzianych dla kredytów złotówkowych. Okoliczności te nie zmieniają bowiem faktu, że kursy walut były kształtowane jednostronnie przez Bank.

Zawarte w umowie klauzule indeksacyjne nie zostały również indywidualnie uzgodnione z powodami. Za indywidualnie uzgodnione można uznać bowiem jedynie te postanowienia, które były przedmiotem negocjacji, bądź są wynikiem porozumienia lub świadomej zgody co do ich zastosowania. Te zaś okoliczności nie zostały wykazane. W wyrokach z 29 października 2019r., IV CSK 309/18 i z 27 listopada 2019r., II CSK 438/18 Sąd Najwyższy stwierdził, że wprowadzenie do umowy kredytowej zawieranej na wiele lat, mającej daleko idące konsekwencje dla egzystencji konsumenta, mechanizmu działania kursowego wymaga szczególnej staranności Banku w zakresie wyraźnego wskazania zagrożeń wiążących się z oferowanym kredytem, tak by konsument miał pełne rozeznanie konsekwencji ekonomicznych zawieranej umowy w związku z czym obowiązek informacyjny w zakresie ryzyka kursowego powinien zostać wykonany w sposób jednoznacznie i zrozumiale unaoczniający konsumentowi, który z reguły posiada elementarną znajomość rynku finansowego, że zaciągnięcie tego rodzaju kredytu jest bardzo ryzykowne, a efektem może być obowiązek zwrotu wielokrotnie wyższej od pożyczonej, mimo dokonywanych regularnych spłat. Obowiązek informacyjny określany jest nawet jako "ponadstandardowy", mający dać konsumentowi pełne rozeznanie co do istoty transakcji.

Konstatacje te są równoznaczne ze stwierdzeniem, że ukształtowana przez Bank treść łączącej strony umowy kredytu w § 9 ust 2 umowy, w § 10 ust 3 umowy, w § 14 ust. 3 umowy, w § 20 ust. 3, 4 i 8 umowy i niepełne wypełnienie przez Bank obowiązków informacyjnych o możliwej rażącej dysproporcji świadczeń przemawia za przyjęciem abuzywnego charakteru zawartych w umowie klauzul indeksacyjnych – z uwagi na ich sprzeczność z dobrymi obyczajami i rażące naruszenie interesów powodów.

Zgodnie z art. 385 ¹§1 k.c. konsekwencją uznania za abuzywne klauzul indeksacyjnych zawartych w umowie stron jest, stan niezwiązania powodów (kredytobiorców - konsumentów) zakwestionowanymi postanowieniami.

Stosownie do art. 385 ¹ § 2 k.c., jeżeli postanowienie umowy zgodnie z jego § 1 nie wiąże konsumenta, strony są związane umową w pozostałym zakresie.

Przepis ten wraz z pozostałymi dotyczącymi nieuczciwych postanowień umownych stanowi implementację do krajowego systemu prawnego Dyrektywy Rady 93/13/EWG
z 5 kwietnia 1993 roku w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich,
z uwzględnieniem jej treści podlegał przeto zastosowaniu w sprawie wobec stwierdzenia
w umowie zawartej przez strony niedozwolonych postanowień. Art. 6 ust. 1. Dyrektywy nałożył na Państwa Członkowskie obowiązek zapewnienia, że na mocy prawa krajowego nieuczciwe warunki w umowach zawieranych przez sprzedawców lub dostawców
z konsumentami nie będą wiążące dla konsumenta, a umowa w pozostałej części będzie nadal obowiązywała strony, jeżeli jest to możliwe po wyłączeniu z niej nieuczciwych warunków. Jak wskazał Sąd Najwyższy w wyroku z 27 listopada 2019 roku, II CSK 483/18, obowiązywanie umowy w dalszym ciągu, po wyłączeniu z niej nieuczciwych postanowień umownych jest pomyślane jako ochrona interesu konsumenta, a nie jego kontrahenta i przywołał wyrok Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z dnia 3 października 2019 roku C-260/18 zapadły na gruncie sprawy bezpośrednio odnoszącej się do polskiego systemu prawnego, według którego, jeżeli sąd krajowy uzna, że zgodnie z odpowiednimi przepisami obowiązującego prawa utrzymanie w mocy umowy bez zawartych w niej nieuczciwych postanowień nie jest możliwe, art. 6 ust. 1 dyrektywy 93/13 nie stoi na przeszkodzie stwierdzeniu, że ta umowa nie może dalej obowiązywać bez takich warunków i wtedy sąd powinien orzec jej unieważnienie, wykluczona jest możliwość uzupełnienia luk w umowie, spowodowanych usunięciem z niej nieuczciwych warunków, które w niej się znajdowały, wyłącznie na podstawie przepisów krajowych o charakterze ogólnym, przewidujących, że treść czynności prawnej jest uzupełniana przez skutki wynikające z zasad słuszności lub ustalonych zwyczajów, które nie są zatem przepisami o charakterze dyspozytywnym lub przepisami mającymi zastosowanie, jeżeli strony umowy wyrażą na to zgodę, art. 6 ust. 1 Dyrektywy nie stoi na przeszkodzie zastąpieniu nieuczciwego postanowienia umownego wspomnianym przepisem dyspozytywnym albo przepisem mającym zastosowanie w razie wyrażenia na to zgody przez strony, jednak możliwość ta jest ograniczona do przypadków, w których usunięcie nieuczciwego postanowienia umownego zobowiązywałoby sąd do unieważnienia umowy jako całości, wbrew woli konsumenta, narażając go tym samym na szczególnie szkodliwe skutki. Podobnie wypowiedział się Sąd Najwyższy w uzasadnieniu uchwały z dnia 07 maja 2021 roku w sprawie III CZP 6/21.

Po usunięciu z umowy zawartej przez strony niedozwolonych postanowień obowiązywanie jej w dalszym ciągu nie jest możliwe. Wyłączenie mechanizmu waloryzacji
i pominięcie odesłania do gotówkowego kursu kupna franka czyni niemożliwym określenie
w walucie obcej równowartości kwoty kredytu udzielonego w złotych powodom, tym samym odpada realizacja funkcji umowy o kredyt w złotych indeksowany kursem franka. Bez zastosowania przewidzianego w umowie narzędzia indeksacji i gotówkowego kursu sprzedaży franka nie da się też określić wysokości zobowiązań kredytobiorców płatnych
w złotych jako równowartość raty w walucie obcej, ani ustalić salda ich zobowiązań wobec Banku w przypadku przewalutowania kredytu, czy prowizji za przewalutowanie kredytu, prowizji za wcześniejszą spłatę kredytu, wysokości zobowiązań kredytobiorców w przypadku zadłużenia przeterminowanego.

Powodowie nie wyrazili zgody na zastąpienie niedozwolonych klauzul umownych innymi postanowieniami.

Dlatego też Sąd w wyroku częściowym uznając, że bez niedozwolonych postanowień dotyczących sposobu indeksacji kredytu umowa nie może dalej funkcjonować w obrocie prawnym ze względu na brak istotnych elementów, ustalił jej nieważność, w oparciu o art. 58 § 1 k.c. w związku z art. 69 prawa bankowego.

R., dn. 18 listopada 2024 roku