Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Rybniku

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 23 sierpnia 2022 roku

Sąd Okręgowy w Rybniku I Wydział Cywilny

w składzie następującym:

Przewodniczący: Sędzia Agnieszka Westwal

Protokolant: Tomasz Bałys

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 23 sierpnia 2022 roku w R.

sprawy z powództwa R. S. i W. S.

przeciwko Bank (...) Spółce Akcyjnej w W.

o zapłatę i ustalenie

1.  ustala nieważność Umowy Kredytu Hipotecznego Nr (...)- (...) zawartej w dniu 27 grudnia 2004 roku pomiędzy powodami R. S. i W. S. a Bankiem (...) Spółką Akcyjną w K.;

2.  zasądza od pozwanej na rzecz powodów łącznie kwotę 159 299,42 zł (sto pięćdziesiąt dziewięć tysięcy dwieście dziewięćdziesiąt dziewięć złotych czterdzieści dwa grosze) z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 30 grudnia 2021 roku do dnia zapłaty;

3.  w pozostałym zakresie powództwo oddala;

4.  zasądza od pozwanej na rzecz każdego z powodów kwotę po 3 208,50 zł (trzy tysiące dwieście osiem złotych pięćdziesiąt groszy) wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się orzeczenia do dnia zapłaty tytułem zwrotu kosztów procesu.

Sygn. akt. I C 2191/21

UZASADNIENIE

Powodowie R. S. i W. S. wnieśli o ustalenie nieważności całej umowy o kredyt hipoteczny nr (...)- (...) zawartej w dniu 27 grudnia 2004 roku oraz o zasądzenie od pozwanej na ich rzecz łącznie lub solidarnie kwoty 159 319,42 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od dnia następnego po doręczeniu odpisu pozwu tytułem zwrotu wszelkich świadczeń pieniężnych spełnionych przez nich na podstawie w/w umowy kredytu hipotecznego.

Powodowie wnieśli również żądania ewentualne tj. w przypadku uznania przez Sąd koncepcji salda - zasądzenie kwoty 19 722,10 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnianie liczonymi od dnia następnego po doręczeniu odpisu pozwu jako wartością bezpodstawnego przysporzenia pozwanego odpowiadającą równicy pomiędzy świadczeniem spełnionym przez powodów, a świadczeniem spełnionym przez pozwanego.

W każdym z przypadków strona powodowa wniosła o zasądzenie od pozwanego na jej rzecz kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przypisanych, opłat skarbowych od pełnomocnictwa wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia prawomocności wyroku.

W uzasadnieniu pozwu powodowie podnieśli, że przedmiotowa umowa o kredyt jest nieważną czynnością prawną z uwagi na jej sprzeczność z art. 69 Prawa Bankowego, naruszenie przez bank obowiązków informacyjnych, brak indywidualnych uzgodnień zawartych w umowie postanowień, brak skonkretyzowanej w umowie kwoty zwrotu, brak ekwiwalentności świadczeń stron i równego rozkładu ryzyka kontraktowego między stronami oraz z uwagi na uprawnienie banku do jednostronnego kształtowania wysokości zobowiązań obu stron. Nieważność umowy powodowie łączyli z posłużeniem się przez pozwaną w w/w umowie niedozwolonymi postanowieniami umownymi, dotyczącymi zwłaszcza klauzuli denominacyjnej przy wypłacie kredytu i przy dokonywaniu przez nich spłat rat. Powodowie zwracali uwagę, że nie znali mechanizmu jaki pozwana stosowała ustalając tabelę kursu walut obowiązującą u niej przy wypłacie i spłacie przez nich rat kredytu. Zdaniem powodów takie kształtowanie w zasadzie dowolne tejże tabeli przez Bank powodowało, że pozwana kształtowała samodzielnie obowiązki wynikające z zawartej umowy po jej zawarciu. Pozwana mogła kształtować kursy walut w sposób nie obiektywny, nie rynkowy, a mimo to byli by oni zobowiązani do jej stosowania. Przy tym ani umowa ani regulamin nie zawierały żadnych ograniczeń w tym zakresie. Umowa zastała zawarta na wzorcu umownym stosowanym u pozwanej, postanowienia umowy, w tym w zakresie klauzuli denominacyjnej nie były z nimi indywidualnie uzgadniane, postanowienia umowy w zakresie klauzuli denominacyjnej kształtowały ich prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z zasadami współżycia społecznego rażąco naruszając ich interesy. Powodowie podnieśli również, że oferując im w/w umowę, a następnie przy jej podpisaniu pozwana nie wywiązała się z obowiązku informacyjnego wobec nich. W szczególności pozwana nie przedstawiła rzeczywistego ryzyka jaki wiąże się z zawarciem tego rodzaju umowy przez powodów na tak dług okres. Mając na uwadze powyższe stwierdzili, że skoro umowa zawierała niedozwolone klauzule umowne, o których mowa w art. 385 ¹ k.c. postanowienia te nie powinny ich wiązać. Tym samym powodowie zażądali zasądzenia od pozwanej kwoty 159 319, 42 zł, którą to kwotę uiścili realizując umowę na rzecz pozwanej w okresie od dnia zawarcia umowy do chwil wniesienia pozwu tj. listopada 2021 roku. Na powyższą kwotę składały się następujące kwoty: kwota 159 027 zł uiszczona tytułem rat kapitałowo-odsetkowych oraz kwota 292 zł tytułem ubezpieczenia kredytu.

Pozwana Bank (...) Spółka Akcyjna w W. wniosła o oddalenie powództwa w całości i zasądzenie od powodów solidarnie na jej rzecz kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego.

Pozwana podniosła brak interesu prawnego w żądaniu dokonania przez Sąd ustalenia nieważności łączącej strony umowy, zarzut przedawnienia roszczenia powodów o zapłatę.

W uzasadnieniu odpowiedzi na pozew pozwana twierdziła, że klauzule dotyczące stosowania kursów przeliczenia wypłaty i spłaty kredytu nie miały charakteru niedozwolonego postanowienia umownego wobec braku spełnienia przesłanek wskazanych w art. 385 ¹ k.c. Zdaniem pozwanej w/w klauzule nie kształtowały praw i obowiązków powodów w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami i w sposób rażąco nie naruszały ich interesów. Tabela kursów stosowana u jej poprzednika prawnego i przez nią nie była ustalana w sposób arbitralny, całkowicie przez nią dowolny. Przy tym sposób jej ustalenia szczegółowo opisała w odpowiedzi na pozew. W przypadku natomiast kursów walut stosowanych do przeliczenia kredytu w przypadku jego wypłaty i już spłaconych kwot tytułem rat kredytu, nawet zakładając hipotetycznie, że nie były jasno sformułowane i skonkretyzowane, to z momentem dokonania wypłaty kredytu i spłaty rat kredytu zostały skonkretyzowane poprzez zastosowanie konkretnego kursu do przeliczenia danej wypłaty/spłaty, a tym samym utraciły cechę nieprecyzyjności i niejasności. I z tą chwilą utraciły charakter klauzul niedozwolonych w rozumieniu w/w art. Pozwana nadto podniosła, że tabela kursów walut zawsze była dostępna w siedzibie Banku. W zakresie twierdzenia powodów o niezrealizowaniu przez pracownika Banku obowiązku informacyjnego przy oferowaniu w/w umowy, pozwana podniosła, że sami powodowie w załączniku nr 7 złożyli oświadczenie, że było im znane oraz zostało im wyjaśnione przez Bank ryzyko zmiany kursu waluty, w której zaciągnęli zobowiązanie kredytowe i że byli świadomi ponoszenia przez siebie tego ryzyka. Pozwana podniosła również, że powodowie sami wnioskowali o udzielenie im kredytu w (...). Z daleko istniejącej ostrożności procesowej pozwana podniosła zarzut przedawnienia.

Sąd ustalił:

R. S. i W. S. w dniu 27 grudnia 2004 roku zawarli z Bankiem (...) Spółką Akcyjną w K. umowę kredytu hipotecznego nr (...)- (...). Na podstawie w/w umowy Bank udzielił powodom kredytu w wysokości 54 979 CHF w celu zakupu oraz remontu domu rodzinnego położonego w R. przy ul. (...).

Zawierając umowę, strona powodowa działała jako konsument w rozumieniu art. 22 ¹ k.c. Powodowie zobowiązali się do wykorzystania i zwrotu kredytu wraz z odsetkami na warunkach określonych w umowie. Termin spłaty kredytu ustalono do dnia 16 czerwca 2036 roku. Ustalono, że kredyt będzie spłacany w ratach malejących.

Jako zabezpieczenie spłaty kredytu strony zgodnie ustanowiły hipotekę zwykłą wpisaną na pierwszym miejscu w wysokości 59 979 CHF oraz hipotekę kaucyjną do wysokości 29 700 CHF, obie ustanowione na rzecz pozwanej na finansowanej nieruchomości, cesję praw z polisy ubezpieczenia nieruchomości od ognia i innych zdarzeń losowych oraz pełnomocnictwo do dysponowania środkami zgromadzonymi na rachunku powodów w pozwanym Banku, a otwartym w związku z zawartą umową (§ 7 umowy). Wypłata kredytu miała nastąpić na wniosek o wypłatę kredytu powodów. Kwota udzielonego kredytu miała być wypłacona w złotych polskich po przeliczeniu według kursu kupna waluty kredytu obowiązującego w Banku, zgodnie z tabelą walut Banku (...) S.A. ogłoszoną w siedzibie Banku, w dniu wypłaty kredytu. Ewentualna nadwyżka powstała z różnicy kursowej miała być wypłacona przelewem na rachunek bankowy wskazany przez powodów w/w wniosku (§5 umowy i załącznik nr 7 umowy pkt. 2. ustęp 1 i 2 ). Spłata rat miała następować w terminach określonych w harmonogramie stanowiącym integralną część umowy kredytu (§ 9 umowy). Kwota spłaty podlegać miała przeliczeniu na złote po kursie sprzedaży waluty kredytu obowiązującym w Banku zgodnie z tabelą kursów walut Banku (...) S.A. ogłoszoną w siedzibie Banku na koniec dnia spłaty (załącznik nr 7 do umowy ust. 2). Natomiast ewentualna nadwyżka wynikająca z różnic kursowych miała zostać wypłacona przelewem kredytobiorcy. W zawartej umowie powodowie oświadczyli, że było im znane oraz zostało im wyjaśnione przez Bank ryzyko zmiany kursu waluty, w której zaciągnęli zobowiązanie kredytowe i byli świadomi ponoszenia przez siebie tego ryzyka.

Dowód: umowa kredytu k. 11-17, regulamin k. 18.

Realizacja przedmiotowej umowy kredytu nastąpiła w trzech transzach. Pierwsza transza została wypłacona w dniu 4 stycznia 2005 roku przy czym kwota w wysokości 549,79 CHF została pobrana przez pozwaną tytułem prowizji za udzielenie kredytu, kwota 105 000 zł tj. 40 517,08 CHF wg. kursu 2, (...) została przelana na rzecz sprzedającego powodom nieruchomość i kwota 2 809,52 zł tj. 1 084,13 wg. kursu 2, (...) została przelana na rachunek bankowy powodów. Druga transza została wypłacona powodom na ich rachunek bankowy w dniu 6 lipca 2005 roku w wysokości 17 122,70 zł tj. 6 693 CHF wg. kursu 2, (...). Trzecia transza również została wypłacona powodom na ich rachunek bankowy w dniu 30 stycznia 2006 roku w wysokości 14 665,10 zł tj. 6 135 CHF wg. kursu 2, (...). Powodowie w związku z zawartą umową uiścili w dniu 04 stycznia 2004 roku na rzecz pozwanej kwotę 292 zł tytułem ubezpieczenia spłaty kredytu w okresie przejściowym.

Dowód: zaświadczenie k. 20-24.

W dniu 5 maja 2021 roku strona powodowa skierowała do pozwanej propozycję ugody, w której domagała się uznania umowy za nieważną oraz zezwolenia na wykreślenie hipoteki z księgi wieczystej. W związku z uznaniem nieważności umowy zażądała zwrotu kwoty 10 000 zł, jako stanowiąca nadwyżkę wpłaconej tj. 146 435,50 zł przez kredytobiorców kwoty nad kwotę udostępnionego kredytu tj. 138 877,32 zł.

Pozwany Bank nie uwzględnił roszczeń strony powodowej.

Dowód: Wniosek o zawarcie ugody k. 30; Odpowiedź na reklamację k. 31-33.

Powodowie zwarli umowę kredytu hipotecznego w dniu 27 grudnia 2004 roku albowiem potrzebowali kredytu z przeznaczeniem na sfinansowanie zakupu domu jednorodzinnego w R. i na jego remont. Powódka z wykształcenia architekt była zatrudniona na umowę o pracę, natomiast jej mąż R. S. był lekarzem i prowadził własną działalność gospodarczą. Powodowie udali się do Banku (...), ponieważ mieli tam rachunek. Pracownik Banku zaoferował im zawarcie umowy kredytu denominowanego. Powodowie zostali zapewnienie przez pracownika Banku o stabilności waluty (...).

Dowód: zeznania powódki na rozprawie w dniu 12 kwietnia 2022 roku.

Pozwana jest następcą prawnym Banku (...) Spółki Akcyjnej w K..

Bezsporne.

Powodowie uiścili na poczet rat w wyniku wykonania umowy z dnia 27 grudnia 2004 roku kwotę 159 007,42 zł i kwotę 292 zł tytułem ubezpieczenia kredytu tj. łącznie kwotę 159 299,42 zł.

Dowód: zaświadczenie k. 20-22, historia rachunku bankowego k. 34-36.

Oceniając przedstawiony w sprawie materiał dowodowy Sąd uznał go w zakresie ustalonego stanu faktycznego za wiarygodny i niebudzący wątpliwości.

Sąd pominął dowód z dokumentów w postaci raportu NIK, wydruków z portalu bankier.pl., opinii biegłego z zakresu bankowości lub rachunkowości zgłoszony przez stronę powodową i dowód z opinii biegłego z zakresu bankowości i finansów zgłoszony przez stronę pozwaną na podstawie przepisu art 235 ² § 1 pkt 2 k.p.c., jako mający dotyczyć okoliczności nieistotnych dla rozstrzygnięcia w sprawie. W związku bowiem z uznaniem przez Sąd nieważności umowy kredytu hipotecznego Nr (...)- (...) z dnia 27 grudnia 2004 roku wszelkie rozliczenia pomiędzy stronami zgodnie z powszechną linią orzeczniczą opierają się o teorię dwu kondykcji. A zatem strony mają obowiązek zwrócić wzajemne świadczenia. Ustalenie wysokości tych świadczeń nie wymagało wiadomości specjalnych.

Sąd przypisał walor wiarygodności zeznaniom powodów oraz świadkom M. S. oraz M. Kantor w zakresie w jakim są one zgodne z ustalonym w sprawie stanem faktycznym oraz w jakim korelują one z pozostałym materiałem dowodowym, w szczególności z treścią Umowy, załącznikami do umowy oraz regulaminem.

Sąd uznał za wiarygodne wyjaśnienia powódki przede wszystkim w zakresie przyczyn wystąpienia z wnioskiem kredytowym, przebiegu spotkań z doradcą kredytowym, zakresu informacji udzielanych powodom przed oraz podczas zawarcia Umowy, a także zakresu wiedzy powodów co do mechanizmów zawartych w Umowie. Sąd zauważa, że powodowie - podobnie jak w innych sprawach tego rodzaju - akcentowali zaufanie do Banku i doradcy finansowego.

Sąd zważył:

Powództwo w zasadniczej części zasługiwało na uwzględnienie.

W pierwszej jednak kolejności należało odnieść się do zarzutu strony pozwanej co do braku interesu prawnego powodów w żądaniu ustalenia nieważności umowy.

W myśl przepisu art. 189 k.p.c. powód może żądać ustalenia przez Sąd istnienia lub nieistnienia stosunku prawnego lub prawa, gdy ma w tym interes prawny. Niewątpliwym jest, co wyraża ugruntowany w orzecznictwie Sądów Powszechnych i Sądu Najwyższego pogląd, że o występowaniu interesu prawnego w żądaniu ustalenia świadczy możliwość stanowczego zakończenia w tym postępowaniu sporu między stronami, natomiast przeciwko jego istnieniu – możliwość uzyskania przez powoda pełniejszej ochrony w drodze innego powództwa. Wbrew stanowisku strony pozwanej, powodowie nie dysponowali jakimkolwiek innym żądaniem, które chroniłoby ich pełniej niż żądania zawarte w pozwie. Wystąpienie przez powodów jedynie z żądaniem zapłaty oparte na przesłankowym ustaleniu nieważności umowy, mogłoby obejmować jedynie żądanie zwrotu zapłaconych rat kredytu. Nie rozwiązywałoby natomiast kwestii obowiązku zapłaty przyszłych i jeszcze niewymagalnych rat, możliwości wypowiedzenia umowy przez pozwany Bank i negatywnych skutków dla powodów, związanych z tym wypowiedzeniem. Powodowie byliby narażeni na konieczność wytaczania kolejnych powództw o zapłatę dalszych spłaconych rat, względnie na bycie pozwanym w sprawie o zapłatę z powództwa Banku, gdyby zaprzestali spłaty kredytu. Tym samym, to powództwo o ustalenie nieważności umowy jest jedynym i najdalej idącym środkiem ochrony powodów, zmierzającym do oceny i ostatecznego rozstrzygnięcia w zakresie związania lub braku związania stron postanowieniami zaskarżonej umowy kredytowej. Specyfika sprawy o ustalenie nieważności umowy kredytu, która miała trwać oraz nakładać na strony obowiązki i prawa jeszcze przez kilkanaście lat, daje przekonanie o istnieniu interesu prawnego powodów w ustaleniu. Uprawomocnienie się wyroku ustalającego zapewnia powodom ochronę ich interesów i definitywnie kończy spór na tle obowiązywania postanowień umowy, umowy kredytu. Czym innym jest natomiast ewentualne rozliczenie pomiędzy stronami, mające swoją podstawę w uznaniu nieważności umowy.

Powodowie wnieśli o ustalenie przez Sąd nieważności zwartej umowy w związku z zamieszczeniem w umowie postanowień niedozwolonych, których eliminacja ich zdaniem powoduje nieważność całego stosunku prawnego.

Na wstępie rozważań prawnych zauważyć należało, że strony podpisały umowę kredytu denominowanego. Kwota kredytu została wyrażona w walucie obcej - (...). Powodowie nie wiedzieli jaka kwota kredytu w złotówkach zostanie im wypłacona z uwagi na różnicę kursu waluty pomiędzy datą zawarcia umowy, a datą wypłaty kredytu. Oprocentowanie kredytu było zależne od stóp procentowych franka szwajcarskiego. Wysokość rat była uzależniona od kursu franka szwajcarskiego.

W tym miejscu należy podkreślić również, że brak możliwości zrozumienia umowy kredytowej nie może obciążać konsumenta. Kredyty i pożyczki są powszechnymi i ogólnie dostępnymi usługami dla konsumentów. Na Banku, jako profesjonaliście, spoczywał obowiązek przygotowania takiej treści umowy, aby była ona zrozumiała dla danego Klienta. Działanie Banku z odpowiednią, podwyższoną starannością profesjonalisty, wymagało, aby jego pracownik potrafił konsumentowi jasno, ale szczegółowo, przedstawić warunki umowy. Wskazać mu nie tylko na korzystności kredytu denominowanego w chwili zawarcia umowy, ale również uświadomić wszystkie ryzyka z tym związane. I nie powinno to ograniczać się do ogólnych formułek o możliwości zmiany kursu waluty, bo to jest wiedza powszechna. Zachęcając konsumenta do zawarcia umowy kredytu denominowanego, pozwana powinna wyjaśnić mu konkretnie na gruncie proponowanych postanowień umowy, wpływ zmiany kursu na wysokość nie tylko rat, ale również pozostałego do spłaty zadłużenia, czy sposobu ustalenia wysokości zadłużenia przeterminowanego.

Zgodnie z art. 358 ¹ § 1 k.c. postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nieuzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy. Nie dotyczy to postanowień określających główne świadczenia stron, w tym cenę lub wynagrodzenie, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny (§2).

Kwestionowane przez powodów postanowienia umowne dotyczące klauzuli denominacyjnej zaczerpnięto ze wzorca umowy i nie podlegały one negocjacjom. Kwestionowane postanowienia dotyczyły wprawdzie głównych świadczeń stron ale nie zostały sformułowane w sposób jednoznaczny. Możliwa była więc kontrola incydentalna tych postanowień w zakresie, czy wzorzec zawierał niedozwolone postanowienia umowne. Jednoznaczność oznacza, że postanowienie może być rozumiane tylko w jeden sposób, a taki stan rzeczy istnieje, gdy nie zachodzi wątpliwość co do desygnatu pojęć i całokształtu postanowień wzorca. W wypadku kwestionowanych postanowień użyto pojęcia „Kwota wypłacanej transzy wypłacana jest w złotych po przeliczeniu według kursu kupna waluty kredytu obowiązującego w Banku w dniu wypłaty transzy kredytu zgodnie z tabelą kursów walut Banku (...) Spółką Akcyjną ogłoszoną w siedzibie Banku z zastosowaniem zasad ustalania kursów walut obowiązujących w Banku”, oraz „kwota spłaty podlega przeliczeniu na złote po kursie sprzedaży waluty kredytu obowiązującym w Banku w dniu dokonywania spłaty, zgodnie z tabelą kursów walut Banku (...) Spółki Akcyjnej ogłoszoną w siedzibie Banku z zastosowaniem zasad ustalania kursów walut obowiązujących w Banku (załącznik nr 7 do umowy kredytu k. 26 verte). W umowie nie podano definicji tabeli kursów walut Banku (...) Spółką Akcyjną, mechanizmu jej tworzenia. Powodowie zatem nie mieli jakiejkolwiek możliwości zrekonstruowania mechanizmu ustalania kursów przez pozwaną, to zaś czyniło ww. postanowienia niejednoznacznymi.

Orzekający w niniejszej sprawie Sąd podziela stanowisko wyrażone w orzecznictwie Sądów Powszechnych, Sądu Najwyższego i Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej, że wszelkie postanowienia w umowach kredytów denominowanych i indeksowanych do waluty obcej, stosujące zasady spreadu walutowego, ustalające kurs walut tylko na podstawie kursów i tabel opracowywanych przez bank, co do których konsument nie miał dostępu lub nie miał możliwości negocjacji, czy wpływu na ich treść są niedozwolonymi postanowieniami umownymi i nie mogą one wywoływać co do konsumenta jakichkolwiek skutków. Nie budzi wątpliwości fakt, że w niniejszej sprawie powodowie nie mieli wpływu na treść postanowień umowy. Pozwana arbitralnie ustaliła sposób przeliczania walut, który był jednostronnie korzystny dla Banku. Wykorzystanie spreadu walutowego w każdej sytuacji działało na korzyść Banku, podnosiło zadłużenie powodów i podwyższało należne od nich raty.

Okoliczności zawarcia umowy kredytowej z powodami oraz postanowienia umowy odnoszące się do tabeli kursów Banku, naruszały równorzędność stron umowy. Odwołanie się do tabeli kursów Banku pozwalało pozwanej na jednostronne kształtowanie tego kursu, a tym samym zadłużenia powodów. Przyjęty na potrzeby umowy kredytowej mechanizm ustalania kursu franka szwajcarskiego według nieskonkretyzowanych, nietransparentnych i niezrozumiałych dla konsumenta kryteriów uniemożliwił powodom przewidzenie ryzyk umowy i ich skali. Sposób kształtowania tabeli kursów Banku w oparciu o czynniki obiektywne oraz fakt, że nie odbiegały one od średniego kursu Narodowego Banku Polskiego, nie ma znaczenia dla oceny postanowień umowy jako abuzywnych. Kursy franka szwajcarskiego były nadal jednostronnie kształtowane przez pozwaną (tak: Sąd Apelacyjny w Katowicach w wyroku z 19 sierpnia 2020 r., I ACa 1002/19, LEX 3102498 i w wyroku z 12 kwietnia 2021 r., I ACa 1026/18, LEX 3191468).

W ocenie Sądu, umowa kredytowa podpisana przez strony jest w całości nieważna. Usunięcie z niej tylko postanowień zawierających klauzule odnoszące się do tabeli kursów Banku i spreadu walutowego skutkowałoby umową, w której nie została określona kwota kredytu w walucie polskiej do wypłaty dla powodów. Umowa określałaby jedynie kwotę udzielonego kredytu we frankach szwajcarskich oraz przewidywałaby możliwość spłaty rat kredytu we frankach szwajcarskich. Zachowanie tych dwóch postanowień umowy nie czyni możliwym jej kontynuowanie. Po pierwsze, powodowie nigdy nie otrzymali od Banku kwoty 54 979 CHF, ani jej równowartości ustalonej według obiektywnych kryteriów. Przy wypłacie kredytu pozwana ustaliła kurs waluty jednostronnie w oparciu o swoją tabelę kursów przy zastosowaniu mechanizmu spreadu walutowego. Następnie, powodowie spłacali kredyt w walucie polskiej. Wpłacane przez nich raty były przeliczane przez pozwaną w oparciu o jej tabelę kursów, przy zastosowaniu mechanizmu spreadu walutowego. W tych okolicznościach, przy ustaleniu abuzywności klauzul odwołujących się do tabeli kursów Banku i spreadu walutowego, nie sposób ustalić kwoty pozostałego do spłaty zadłużenia powodów, skoro zarówno wypłacona powodom kwota kredytu, jak i sposób rozliczania wpłacanych przez nich rat był oparty o niedozwolone klauzule umowne. Zasady współżycia społecznego i dobre obyczaje sprzeciwiają się kontynuowaniu umowy przy przyjęciu, że do spłaty pozostaje powodom kwota kredytu wyrażona we frankach szwajcarskich. Zobowiązanie powodów do spłaty kwoty kredytu ustalonej we frankach szwajcarskich w § 2 umowy w sytuacji, w której na podstawie postanowień tej umowy nie wypłacono im uczciwie przeliczonej na walutę polską kwoty kredytu, rażąco naruszałoby ich interes jako konsumentów oraz zasady współżycia społecznego. Ponadto, powstaje pytanie w jaki sposób miałaby zostać obliczona kwota pozostałego im do spłaty kredytu we frankach szwajcarskich, skoro od 2004 roku powodowie regularnie spłacali kredyt w walucie polskiej. Z całą pewnością nie mogłaby to być kwota obliczona przez Bank według niedozwolonych postanowień umowy, co do tej pory miało miejsce. Poza tym, utrzymanie w mocy umowy wymagałoby nowego ustalenia wysokości rat i terminów zapłaty, albowiem dotychczas przewidziany harmonogram spłaty nie odpowiadałby przecież prawidłowo ustalonemu aktualnemu zadłużeniu powodów z tytułu umowy kredytu.

Dlatego też Sąd w pkt. 1 wyroku uznał, że bez niedozwolonych postanowień kredytu umowa nie może dalej funkcjonować w obrocie prawnym ze względu na brak istotnych elementów i ustalił nieważność zawartej pomiędzy stronami umowy, w oparciu o art. 58 § 1 k.c.

Stwierdzenie nieważności umowy uprawniało powodów do wystąpienia z roszczeniem o zwrot świadczeń dokonanych w wykonaniu w/w nieważnej umowy, jako nienależnych – w oparciu o art. 410§1 i 2 k.c. Tak też Sąd Najwyższy w uzasadnieniu Uchwały składu siedmiu Sędziów z dnia 07 maja 2021 roku. Stronie, która w wykonaniu umowy kredytu, dotkniętej nieważnością, spłaca kredyt, przysługuje roszczenie o zwrot spełnionych środków pieniężnych jako świadczenia nienależnego niezależnie od tego, czy i w jakim zakresie jest dłużnikiem banku z tytułu zwrotu nienależnie otrzymanej kwoty kredytu.

Powodowie domagali się w niniejszej sprawie zasądzenia kwoty 159 027,42 zł tytułem zapłaty uiszczonych przez nich rat w wyniku wykonania umowy oraz kwoty 292 zł tytułem zapłaty przez nich ubezpieczenia kredytu tj. łącznie kwoty 159 319,42 zł. Z zaświadczenia wystawionego przez pozwaną z dnia 14 grudnia 2020 roku (k. 20-22) wynikało, że do dnia wydania zaświadczenia powodowie uiścili na poczet w/w umowy kwotę 146 435,50 zł tytułem spłaty kapitału i spłaty odsetek oraz kwotę 292 zł tytułem ubezpieczenia kredytu. Następnie poprzez dołączenie historii z rachunku bankowego k. 34-36 wykazali, że w okresie od 16 grudnia 2020 roku do dnia 16 listopada 2021 roku uiścili na poczet rat w/w umowy łącznie kwotę 12 572,22 zł. A zatem łącznie powodowie uiścili na poczet rat w wyniku wykonania umowy kwotę 159 007,42 zł i kwotę 292 zł tytułem ubezpieczenia kredytu tj. łącznie kwotę 159 299,42 zł. Dlatego też Sąd w pkt. 2 zasądził od pozwanej w/w kwotę na rzecz powodów łącznie wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 30 grudnia 2021 roku tj. od dnia doręczenia pozwu pozwanej. Ponad zasądzone roszczenie Sąd powództwo oddalił w pkt. 3 jako niewykazane. Żądanie powodów o zasądzenie od pozwanej było zatem w pełni zasadne i nie uległo przedawnieniu (zarzut pozwanej). Sąd w pełni podziela w zakresie liczenia biegu terminu przedawnienia stanowisko wyrażone w uzasadnieniu Uchwały z dnia 07 maja 2021 roku w sprawie III Czp 6/21 przez Sąd Najwyższy, który stwierdził, że bieg terminu przedawnienia roszczeń restytucyjnych konsumenta nie może się rozpocząć zanim dowiedział się on lub, rozsądnie rzecz ujmując, powinien dowiedzieć się o niedozwolonym charakterze postanowienia. Należy bowiem uznać, że dopiero wówczas mógł wezwać przedsiębiorcę do zwrotu świadczenia (art. 455 k.c.), tj. podjąć czynność, o której mowa w art. 120 § 1 k.c. Kredytobiorca - konsument nie może zakładać, iż roszczenie Banku uległo przedawnieniu w terminie liczonym tak, jakby wezwanie do zwrotu udostępnionego kredytu było możliwe już w dniu jego udostępnienia (tak w uzasadnieniu uchwały z dnia 16 lutego 2021 roku w sprawie III CZP 11/20 Sąd Najwyższy). Termin przedawnienia roszczenia powoda o zapłatę wynosił lat 10. Do roszczeń powodów o zapłatę ma bowiem zastosowanie 10 – letni termin przedawnienia, jako roszczeń z tytułu nienależnego świadczenia (art. 118 k.c.). Dodatkowo zmiany okresów przedawnienia nie mogą dotknąć konsumenta, którym są powodowie, na co wskazuje art. 5 ust. 3 ustawy z dnia 13 kwietnia 2018 roku o zmianie ustawy - Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. 2018, poz. 1104) stanowiący, że do przysługujących konsumentowi roszczeń powstałych przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy i w tym dniu jeszcze nieprzedawnionych, których terminy przedawnienia są określone w art. 118 k.c. i art. 125 § 1 k.c., stosuje się przepisy ustawy kodeks cywilny, w brzmieniu dotychczasowym. Mając na uwadze, że powodowie dowiedzieli się o niedozwolonych postanowieniach zawartych w umowie kredytu nr (...)- (...) z dnia 27 grudnia 2004 roku w okresie ostatnich trzech lat – wówczas zaczęły pojawiać się doniesienia medialne w tym zakresie –, i że dopiero w 2022 roku powodowie zostali przez Sąd pouczeni o skutkach ustalenia nieważności umowy i po tym pouczeniu złożyli oświadczenia, że podtrzymują żądanie ustalenia nieważności umowy, uznać należało podniesiony przez pozwaną zarzut przedawnienia roszczeń powodów o zapłatę za bezzasadny.

O kosztach procesu Sąd rozstrzygnął w oparciu o art. 100 zdanie drugie k.p.c. tj. Sąd włożył na pozwaną obowiązek zwrotu wszystkich kosztów gdyż powodowie ulegli tylko co do nieznacznej części swojego żądania. Na zasądzone od pozwanej na rzecz każdego z powodów koszty procesu w pkt. 4 wyroku przy tym złożyła się opłata sądowa od pozwu w wysokości 1 000 zł, opłata skarbowa od pełnomocnictwa w wysokości 17 zł oraz wynagrodzenie pełnomocnika w wysokości 5 400 zł.

R., dn. 12 września 2022 roku