Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Rybniku

Formularz UK 2

Sygnatura akt

VI Ka 118/23

Załącznik dołącza się w każdym przypadku. Podać liczbę załączników:

1

CZĘŚĆ WSTĘPNA

1.1. Oznaczenie wyroku sądu pierwszej instancji

Wyrok Sądu Rejonowego w Raciborzu z dnia 18 października 2022 r.,

sygn. akt II K 386/22

1.2. Podmiot wnoszący apelację

☐ oskarżyciel publiczny albo prokurator w sprawie o wydanie wyroku łącznego

☐ oskarżyciel posiłkowy

☐ oskarżyciel prywatny

☐ obrońca

☒ oskarżony albo skazany w sprawie o wydanie wyroku łącznego

☐ inny

1.3. Granice zaskarżenia

1.3.1. Kierunek i zakres zaskarżenia

☐ na niekorzyść

☒ na korzyść

☒ w całości

☐ w części

☐

co do winy

☐

co do kary

☐

co do środka karnego lub innego rozstrzygnięcia albo ustalenia

1.3.2. Podniesione zarzuty

Zaznaczyć zarzuty wskazane przez strony w apelacji

☐

art. 438 pkt 1 k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w zakresie kwalifikacji prawnej czynu przypisanego oskarżonemu

☐

art. 438 pkt 1a k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w innym wypadku niż wskazany
w art. 438 pkt 1 k.p.k., chyba że pomimo błędnej podstawy prawnej orzeczenie odpowiada prawu

☒

art. 438 pkt 2 k.p.k. – obraza przepisów postępowania, jeżeli mogła ona mieć wpływ na treść orzeczenia

☒

art. 438 pkt 3 k.p.k. – błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia,
jeżeli mógł on mieć wpływ na treść tego orzeczenia

☒

art. 438 pkt 4 k.p.k. – rażąca niewspółmierność kary, środka karnego, nawiązki lub niesłusznego zastosowania albo niezastosowania środka zabezpieczającego, przepadku lub innego środka

☐

art. 439 k.p.k.

☐

brak zarzutów

1.4. Wnioski

☒

uchylenie

☒

zmiana

Ustalenie faktów w związku z dowodami przeprowadzonymi przez sąd odwoławczy

2.1. Ustalenie faktów

2.1.1. Fakty uznane za udowodnione

Lp.

Oskarżony

Fakt oraz czyn, do którego fakt się odnosi

Dowód

Numer karty

2.1.2. Fakty uznane za nieudowodnione

Lp.

Oskarżony

Fakt oraz czyn, do którego fakt się odnosi

Dowód

Numer karty

2.2. Ocena dowodów

2.2.1. Dowody będące podstawą ustalenia faktów

Lp. faktu z pkt 2.1.1

Dowód

Zwięźle o powodach uznania dowodu

2.2.2. Dowody nieuwzględnione przy ustaleniu faktów
(dowody, które sąd uznał za niewiarygodne oraz niemające znaczenia dla ustalenia faktów)

Lp. faktu z pkt 2.1.1 albo 2.1.2

Dowód

Zwięźle o powodach nieuwzględnienia dowodu

STANOWISKO SĄDU ODWOŁAWCZEGO WOBEC ZGŁOSZONYCH ZARZUTÓW i wniosków

Lp.

Zarzut

pozbawienie prawa do obrony;

☐ zasadny

☐ częściowo zasadny

☒ niezasadny

uwzględnienie w wyroku wyłącznie okoliczności przemawiających na nie korzyść oskarżonego;

☐ zasadny

☐ częściowo zasadny

☒ niezasadny

uznanie winy, mimo braku obiektywnych dowodów ku temu, poprzez dokonanie dowolnych ustaleń, nie logicznych, niepełnych, uznając winę i sprawstwo zarzucanego czynu;

☐ zasadny

☐ częściowo zasadny

☒ niezasadny

poczynienie ustaleń faktycznych niezgodnych z prawdą;

☐ zasadny

☐ częściowo zasadny

☒ niezasadny

rozstrzygnięcie wątpliwości jakie pojawiły się na niekorzyść oskarżonego;

☐ zasadny

☐ częściowo zasadny

☒ niezasadny

czynienie ustaleń faktycznych na podstawie notatki, która nie może stanowić dowodu;

☐ zasadny

☐ częściowo zasadny

☒ niezasadny

naruszenie zasady domniemania niewinności;

☐ zasadny

☐ częściowo zasadny

☒ niezasadny

przeprowadzenie postępowania mimo usprawiedliwionej nieobecności oskarżonego i uniemożliwienie mu podjęcie obrony;

☐ zasadny

☐ częściowo zasadny

☒ niezasadny

przeprowadzenie i zakończenie postępowania bez udziału obrońcy, mimo, że oskarżony leczył się psychiatrycznie w Szpitalu (...) w G., w innej sprawie prowadzona była jego obserwacja psychiatryczna, co za tym idzie istnieją wątpliwości co do jego niepoczytalności /jej braku;

☐ zasadny

☐ częściowo zasadny

☒ niezasadny

rażąca niewspółmierność kary.

☐ zasadny

☐ częściowo zasadny

☒ niezasadny

Zwięźle o powodach uznania zarzutu za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny

Zarzuty z pkt 1., 8. i 9.

Zarzuty niezasadne. Oskarżony upatruje naruszenia prawa do obrony w zamknięciu przewodu sądowego pod jego nieobecność i uniemożliwienia mu zajęcia stanowiska w sprawie. Wskazać należy, że obecność oskarżonego na rozprawie była jego prawem, nie obowiązkiem. Nie wydano bowiem rozstrzygnięcia w trybie art. 374 § 1 k.p.k. Po drugie, Sąd I instancji wziął pod uwagę wniosek oskarżonego o odroczenie terminu rozprawy, jednak klarownie wyjaśnił powody jego nieuwzględnienia i prowadzenie rozprawy pod jego nieobecność, która nie była wymagana. Oskarżony nie wyjaśnił powodów swojej nieobecności, wskazując jedynie ogólnikowo, że z przyczyn od niego niezależnych, w dniu poprzedzającym rozprawę opuścił R., a z powodu niemożności dojazdu komunikacją publiczną w dniu rozprawy, nie mógł się stawić do sądu. Jego nieobecności nie można było uznać zatem za usprawiedliwioną. Jedynie marginalnie warto odnotować, że nawet w przypadku ewentualnej usprawiedliwionej nieobecności oskarżonego, Sąd posiada uprawnienie na mocy art. 378a § 1 k.p.k., po myśli którego w szczególnie uzasadnionych wypadkach, może przeprowadzić postępowanie dowodowe podczas nieobecności oskarżonego, chociażby usprawiedliwił należycie niestawiennictwo, a w szczególności przesłuchać świadków, którzy stawili się na rozprawę, nawet jeżeli oskarżony nie złożył jeszcze wyjaśnień. Wobec powyższego zarzut z pkt 1 i 8 nie zasługiwał na uwzględnienie.

Oskarżony zarówno na etapie postępowania przygotowawczego jak i na etapie postępowania jurysdykcyjnego przed Sądem I instancji nie wskazał aby był kiedykolwiek leczony psychiatrycznie, neurologicznie, czy też odwykowo. Sąd odwoławczy nie miał wątpliwości, że podniesiony w pkt. 9 zarzut został użyty w sposób instrumentalny. Na żądnym etapie postępowania – w tym i postępowania odwoławczego – nie zaistniała uzasadniona wątpliwość, czy zdolność oskarżonego do rozpoznania znaczenia czynu lub kierowania swoim postępowaniem nie była w czasie popełnienia tego czynu wyłączona lub w znacznym stopniu ograniczona, ani też nie zaszła uzasadniona wątpliwość, czy stan jego zdrowia psychicznego pozwalał na udział w postępowaniu lub prowadzenie obrony w sposób samodzielny oraz rozsądny. Zgodnie z utrwalonym już orzecznictwem sądów powszechnych i Sądu Najwyższego, nie każda wątpliwość dotycząca stanu psychicznego oskarżonego skutkuje uruchomieniem instytucji obrony obligatoryjnej ze wszystkimi konsekwencjami. Ustawa wymaga, by ta wątpliwość była uzasadniona, a więc poparta takimi okolicznościami natury faktycznej, które w odbiorze zewnętrznym przemawiają za realną możliwością wystąpienia u oskarżonego zakłóceń w stanie zdrowia psychicznego w chwili czynu lub w toku procesu karnego. Wątpliwości „uzasadnione” muszą wynikać z obiektywnych przesłanek i zostać powzięte przez uprawniony organ procesowy. Muszą mieć oparcie w ocenie konkretnych ustalonych w danej sprawie okoliczności lub dowodów ( vide: wyrok SN z dnia 18 stycznia 2023 r., III KS 69/22, Lex nr 3516303). W niniejszej sprawie oskarżony upatrywał się w apelacji przesłanek obrony obligatoryjnej w związku z przebytym leczeniem psychiatrycznym w Szpitalu (...) w G. w innej sprawie, gdzie przeprowadzono wobec niego obserwację psychiatryczną. Tymczasem Sąd odwoławczy po zapoznaniu się z dokumentacją medyczną dotyczącą oskarżonego sporządzoną przez Szpital (...) w G., doszedł do wniosku, że nie zaistniały żadne uzasadnione wątpliwości co do poczytalności J. Ś. i jego zdolności do udziału w rozprawie i prowadzeniu obrony w sposób samodzielny i rozsądny.

Wskazać bowiem należy, że oskarżony został przyjęty do ww. szpitala 11 września 1989 roku z rozpoznaniem „tendencji do nieprawidłowego rozwoju osobowości”. Miał wtedy 13 lat. Wskazano wówczas, że J. Ś. nie ma zaburzeń psychotycznych, nie rozpoznano u niego choroby psychicznej ani upośledzenia umysłowego, a na dodatek brak objawów ogniskowych ze strony ośrodkowego układu nerwowego. W sprawie nie wystąpiła zatem żadna wątpliwość, która pozostawałaby usprawiedliwiona, tj. oparta na dowodach, ustalonych okolicznościach. Brak podstaw by uznawać automatyczne zaistnienie przesłanek obrony obligatoryjnej tyko w przypadku oświadczenia przez oskarżonego, że istnieją wątpliwości co do jego poczytalności, gdyż kiedyś leczył się psychiatrycznie. W niniejszej sprawie nie zostało to bowiem niczym poparte (w istocie jego pobyt w szpitalu w G. nie był leczeniem psychiatrycznym i całkowicie inny był jego cel). Analiza dokumentacji medycznej w zupełności potwierdza postawione tezy (k.185). Jedynie fakt opóźnionego uzyskania przedmiotowej dokumentacji, skłonił sąd odwoławczy do powołania biegłych stosownych specjalności. Zresztą pozyskana opinia, która faktycznie jest jasna, pełna i wewnętrznie niesprzeczna, potwierdziła dane płynące z dokumentacji sporządzonej przez szpital w G.. Nie istnieją i nie istniały w przeszłości żadne wątpliwości, co do poczytalności oskarżonego. Konieczność obrony obligatoryjnej nigdy nie zaistniała. Fakty te, oskarżony zaś wykorzystał instrumentalnie, dążąc za wszelką cenę, do uzyskania korzystnego dla siebie rozstrzygnięcia.

Zarzuty z pkt 3. i 4.

Zarzuty nie zasługiwały na uwzględnienie. Sprowadziły się do negowania ocen i ustaleń sądu, a następnie zastępowania ich ocenami i wnioskami własnymi. Sąd odwoławczy w pełni zgadza się z oceną dowodów i ustaleniami faktycznymi Sądu meriti odnośnie popełnienia przez oskarżonego przestępstwa z art. 178b k.k.. Sąd I instancji klarownie wskazał na podstawie jakich dowodów poczynił ustalenia faktyczne. Oskarżony nie wyjaśnił w apelacji dlaczego wyprowadził wniosek o tym, że jego wina „w żaden sposób nie została wykazana dowodami, które mogłyby być uznane za obiektywne” oraz nie zaoferował żadnego uzasadnionego argumentu wykazującego, aby Sąd poczynił ustalenia nielogiczne i niepełne. Oskarżony przyznał się do popełnienia czynu. Jego linia obrony polegająca na twierdzeniu, że jadący za nim funkcjonariusze Policji to „przebierańcy”, gdyż zdarzało mu się to niejednokrotnie w W., była zupełnie nielogiczna, wręcz kuriozalna. Policjanci poruszali się oznakowanym radiowozem policyjnym, byli w klasycznym umundurowaniu. Jeden z policjantów wydał w kierunku oskarżonego klarowne polecenie zatrzymania się. Co istotne, pościg za oskarżonym przeniósł się do centrum miasta, a policjanci stosowali wymagana sygnalizację świetlną i dźwiękową. J. Ś. miał pełną świadomość wydanego mu polecenia. Wersję zdarzenia prezentowaną przez oskarżonego, uznano wyłącznie za przejaw przyjętej przez niego linii obrony i to nieudolnej. Oskarżony musiał obejmować swoją świadomością, że poruszający się za nim radiowóz policyjny jest prawdziwy, lub co najmniej może nim być, a znajdujący się w nim policjanci są funkcjonariuszami publicznymi. Wskazać również należy, że występek z art. 178b k.k. może zostać popełniony umyślnie w obu postaciach zamiaru. Ustawodawca nie wymaga zatem żadnego znamienia motywacyjnego. Nie wprowadza do znamion celu zachowania sprawcy. Niezależnie od celu, który kierował oskarżonym, nie dostosował się on do polecenia zatrzymania pojazdu mechanicznego, zrobił to w pełni świadomie i podjął próbę ucieczki przed osobami uprawnionymi do kontroli ruchu drogowego.

Zarzuty z pkt 2., 5. i 7.

W sprawie nie zaistniały żadne wątpliwości co do winy i sprawstwa J. Ś., zatem niezasadną jest konstatacja apelującego, że rozstrzygnięto wątpliwości na niekorzyść oskarżonego. Sąd I instancji orzekł na podstawie całokształtu okoliczności ujawnionych w toku rozprawy głównej. Dokonał oceny całego materiału dowodowego. Wszystkie dowody zgromadzone w sprawie, na podstawie których poczyniono ustalenia faktyczne nie budziły wątpliwości, że oskarżony pomimo wydania przez funkcjonariuszy Policji, poruszających się pojazdem, przy użyciu sygnałów dźwiękowych i świetlnych, polecenia zatrzymania pojazdu mechanicznego nie zatrzymał niezwłocznie pojazdu i kontynuował jazdę. Dowody na poparcie oskarżenia były tak jednoznaczne w ocenie, że nie dało się przyjąć innego zapatrywania niż te przyjęte przez Sąd meriti.

Naruszenie zasady in dubio pro reo z art. 5 § 2 k.p.k. możliwe jest jedynie wtedy, gdy sąd w sposób prawidłowy przeprowadził postępowanie dowodowe i w sposób zgodny z art. 7 k.p.k. ocenił zgromadzone dowody, a pomimo tego z dowodów uznanych za wiarygodne nadal wynikają co najmniej dwie wersje faktyczne i organ procesowy rozstrzyga niedające się usunąć wątpliwości niezgodnie z kierunkiem określonym w przepisie art. 5 § 2 k.p.k. Jeżeli zatem jak w tej sprawie kwestionuje się ocenę dowodów, nie może być mowy o naruszeniu art. 5 § 2 k.p.k. ( vide: postanowienie SN z 3 stycznia 2019 r., III K.K. 215/18, Lex nr 2602107).

Apelujący podniósł także naruszenie zasady domniemania niewinności. Niewiadomym pozostaje natomiast w czym tak właściwie upatruje się jej naruszenia, gdyż w uzasadnieniu apelacji swoje stanowisko sprowadził wyłącznie do lakonicznego stwierdzenia, iż „nie ma obowiązku dowodzenia swej niewinności” oraz, że „jeżeli hipotetycznie można powiedzieć, że to nie ja się dopuściłem czynu opisanego w zarzucie, powinienem być uznany za niewinnego”. Zbędnym jest powielanie przeprowadzonej powyżej przez sąd odwoławczy argumentacji, która doprowadziła do oceny słuszności przyjęcia przez Sąd I instancji popełnienia przez oskarżonego zarzucanego mu czynu. Wskazać w tym miejscu jednak należy, że oskarżony błędnie pojmuje ww. zasadę. Zasada domniemania niewinności w znaczeniu wewnętrznym (art. 5 § 1 k.p.k.) oznacza ustawowe założenie niewinności oskarżonego, które obowiązuje w konkretnym procesie do chwili udowodnienia mu winy i stwierdzenia jej prawomocnym wyrokiem sądu. Jest to domniemanie prawne wzruszalne, co oznacza, że przestaje działać z chwilą wykazania jego nieprawdziwości. W przeciwnym razie oskarżonego uznać należy za niewinnego. Oskarżonego należy zatem traktować jak niewinnego, niezależnie od osobistych poglądów organu procesowego, nawet jeżeli był przekonany o jego winie. Konieczne jest także spełnienie wymogu krytycznego nastawienia do zarzutu wysuniętego wobec oskarżonego. Organ procesowy powinien mieć w sobie tyle krytycyzmu, by był w stanie powątpiewać – do momentu udowodnienia – w twierdzenie o winie oskarżonego; powinien być otwarty na możliwość zaakceptowania koncepcji korzystnej dla oskarżonego. Sąd I instancji w przedmiotowej nie prezentował zachowania sprzecznego z wyżej określonym, dlatego też nie można było w żadnym wypadku uznać, iż dopuszczono się naruszenia zasady domniemania niewinności.

Zarzut z pkt 6.

Zarzut zupełnie niezasadny. Zakaz dowodowy, o którym mowa w art. 174 k.p.k. dotyczy niedopuszczalności zastępowania dowodu z wyjaśnień oskarżonego lub z zeznań świadka, treścią pism, zapisków lub notatek urzędowych. Kodeks postępowania karnego nie eliminuje całkowicie dowodowego znaczenia notatek urzędowych, lecz ich znaczenie jest ograniczone. Notatki urzędowe ustawa przewiduje dla czynności, które nie wymagają protokołu z mocy ustawy i co do których prowadzący czynność nie uznał za potrzebne sporządzenie protokołu (art. 143 § 2 k.p.k.). Tymczasem Sąd I instancji nie dopuścił się naruszenia ww. regulacji. W uzasadnieniu wyraźnie wskazał na zakres w jakim skorzystał z notatki urzędowej z karty nr 1. Przepis art. 174 k.p.k. przez „zastępowanie” zeznań świadka rozumie sytuację, w której organ procesowy ograniczył się do dowodowego wykorzystania dowodu z dokumentu, mimo dostępności osobowego dowodu pierwotnego, czyli zeznań świadka i wyjaśnień oskarżonego. Taka sytuacja w przedmiotowej sprawie nie wystąpiła.

Zarzut z pkt 10.

Zarzut bezzasadny. Sąd nie był związany zapatrywaniami co do rodzaju i wysokości kary wymierzonej w wyroku nakazowym. Z chwilą wniesienia sprzeciwu wyrok nakazowy stracił moc, a sprawa podlegała, rozpoznaniu na zasadach ogólnych, w związku z czym chybiona jest argumentacja skarżącego, że składając sprzeciw został ukarany za skorzystanie z przysługującego mu prawa, tylko dlatego, że wymierzono mu inną karę. Bezsprzecznie uznać należało, że wymierzona kara 6 miesięcy pozbawienia wolności, była adekwatna do stopnia winy, wysokiej społecznej szkodliwości czynu, okoliczności łagodzących i obciążających, a także prewencji indywidualnej i generalnej. Nie bez znaczenia pozostawał fakt, że oskarżony był wielokrotnie karany, w tym na bezwzględne kary pozbawienia wolności. Zachowanie oskarżonego świadczy o pogłębiającym się procesie demoralizacji i jedynie kara izolacyjna będzie w stanie przynieść oczekiwane efekty.

Wniosek

Wniosek o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez uniewinnienie, ewentualnie o uchylenie zaskarżonego wyroku i przeprowadzenie w całości postępowania.

☐ zasadny

☐ częściowo zasadny

☒ niezasadny

Zwięźle o powodach uznania wniosku za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny.

Ustalenia i rozstrzygnięcia Sądu I instancji w zakresie sprawstwa i winy oskarżonego były prawidłowe, słuszne i zasadne. Żaden z zarzutów nie zasługiwał na uwzględnienie, dlatego też wniosek o zmianę wyroku i uniewinnienie oskarżonego od zarzucanego mu czynu nie mógł zostać uwzględniony. Brak też okoliczności, które należałoby wziąć pod uwagę z urzędu, a które skutkowałyby uchyleniem zaskarżonego wyroku.

OKOLICZNOŚCI PODLEGAJĄCE UWZGLĘDNIENIU Z URZĘDU

Zwięźle o powodach uwzględnienia okoliczności

ROZSTRZYGNIĘCIE SĄDU ODWOŁAWCZEGO

5.1. Utrzymanie w mocy wyroku sądu pierwszej instancji

1.

Przedmiot utrzymania w mocy

Wyrok Sądu Rejonowego w Raciborzu z dnia 18 października 2022 r., sygn. akt II K 386/22 - w całości.

Zwięźle o powodach utrzymania w mocy

Kontrola instancyjna nie wykazała nieprawidłowości w zapadłym wyroku. Nie podzielono żadnego z zarzutów apelacji, który skutkowałby modyfikacją wyroku bądź koniecznością jego uchylenia i przekazania do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji, dlatego też zaskarżony wyrok należało utrzymać w mocy.

5.2. Zmiana wyroku sądu pierwszej instancji

1.

Przedmiot i zakres zmiany

Zwięźle o powodach zmiany

5.3. Uchylenie wyroku sądu pierwszej instancji

5.3.1. Przyczyna, zakres i podstawa prawna uchylenia

1.1.

☐ art. 439 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia

2.1.

Konieczność przeprowadzenia na nowo przewodu w całości

☐ art. 437 § 2 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia

3.1.

Konieczność umorzenia postępowania

☐ art. 437 § 2 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia i umorzenia ze wskazaniem szczególnej podstawy prawnej umorzenia

4.1.

☐ art. 454 § 1 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia

5.3.2. Zapatrywania prawne i wskazania co do dalszego postępowania

5.4. Inne rozstrzygnięcia zawarte w wyroku

Punkt rozstrzygnięcia z wyroku

Przytoczyć okoliczności

Koszty Procesu

Punkt rozstrzygnięcia z wyroku

Przytoczyć okoliczności

II.

Sąd odwoławczy na podstawie art. 634 k.p.k. w zw. z art. 626 § 1 k.p.k. w zw. z art. 627 k.p.k. oraz art. 8 w zw. z art. 2 ust. 1 pkt 2 Ustawy z dnia 23 czerwca 1973 r. o opłatach w sprawach karnych, obciążył oskarżonego opłatą za II instancję w kwocie 120 zł. Na wydatki postępowania odwoławczego złożył się ryczał za doręczenia wezwań i pism sądowych w wysokości 20 zł po myśli § 1 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 18.06.2003 r. w sprawie wysokości i sposobu obliczania wydatków Skarbu Państwa w postępowaniu karnym oraz należności biegłych sądowych w łącznej kwocie 1686,89 zł, po myśli art. 618 § 1 pkt 9 k.p.k.

PODPIS

sędzia Paweł Stępień