Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Rybniku

Formularz UK 2

Sygnatura akt

VI Ka 306/24

Załącznik dołącza się w każdym przypadku. Podać liczbę załączników:

0

1.  CZĘŚĆ WSTĘPNA

1.1. Oznaczenie wyroku sądu pierwszej instancji

Wyrok Sądu Rejonowego w Rybniku z dnia 15 lutego 2024 roku w sprawie o sygnaturze akt III K 138/23.

1.2. Podmiot wnoszący apelację

☐ oskarżyciel publiczny albo prokurator w sprawie o wydanie wyroku łącznego

☐ oskarżyciel posiłkowy

☐ oskarżyciel prywatny

☒ obrońca

☐ oskarżony albo skazany w sprawie o wydanie wyroku łącznego

☐ inny

1.3. Granice zaskarżenia

1.3.1. Kierunek i zakres zaskarżenia

☒ na korzyść

☐ na niekorzyść

☒ w całości

☐ w części

☐

co do winy

☐

co do kary

☐

co do środka karnego lub innego rozstrzygnięcia albo ustalenia

1.3.2. Podniesione zarzuty

Zaznaczyć zarzuty wskazane przez strony w apelacji

☐

art. 438 pkt 1 k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w zakresie kwalifikacji prawnej czynu przypisanego oskarżonemu

☐

art. 438 pkt 1a k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w innym wypadku niż wskazany
w art. 438 pkt 1 k.p.k., chyba że pomimo błędnej podstawy prawnej orzeczenie odpowiada prawu

☒

art. 438 pkt 2 k.p.k. – obraza przepisów postępowania, jeżeli mogła ona mieć wpływ na treść orzeczenia

☒

art. 438 pkt 3 k.p.k. – błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia,
jeżeli mógł on mieć wpływ na treść tego orzeczenia

☐

art. 438 pkt 4 k.p.k. – rażąca niewspółmierność kary, środka karnego, nawiązki lub niesłusznego zastosowania albo niezastosowania środka zabezpieczającego, przepadku lub innego środka

☐

art. 439 k.p.k.

☐

brak zarzutów

1.4. Wnioski

☐

uchylenie

☒

zmiana

2.  Ustalenie faktów w związku z dowodami przeprowadzonymi przez sąd odwoławczy

2.1. Ustalenie faktów

2.1.1. Fakty uznane za udowodnione

Lp.

Oskarżony

Fakt oraz czyn, do którego fakt się odnosi

Dowód

Numer karty

2.1.2. Fakty uznane za nieudowodnione

Lp.

Oskarżony

Fakt oraz czyn, do którego fakt się odnosi

Dowód

Numer karty

2.2. Ocena dowodów

2.2.1. Dowody będące podstawą ustalenia faktów

Lp. faktu z pkt 2.1.1

Dowód

Zwięźle o powodach uznania dowodu

2.2.2. Dowody nieuwzględnione przy ustaleniu faktów
(dowody, które sąd uznał za niewiarygodne oraz niemające znaczenia dla ustalenia faktów)

Lp. faktu z pkt 2.1.1 albo 2.1.2

Dowód

Zwięźle o powodach nieuwzględnienia dowodu

3.  STANOWISKO SĄDU ODWOŁAWCZEGO WOBEC ZGŁOSZONYCH ZARZUTÓW i wniosków

Lp.

Zarzut

1.

obrazę przepisów postępowania, która miała wpływ na treść orzeczenia, a mianowicie art. 5 § 2 k.p.k. w zw. z art. 185c k.p.k. polegającego na tym, że w trakcie przesłuchania pokrzywdzonej E. B. przez Sąd w dniu 22.11.2022 r., w czynności tej nie uczestniczył obrońca, a biorąc pod uwagę sprzeczności w treści jej zeznań oraz konsekwentnego zaprzeczania oskarżonego odnośnie popełnienia zarzucanego mu czynu zgwałcenia zachodziłby konieczność ponownego jej przesłuchania przez Sąd I instancji, w tym przypadku jednak już z udziałem obrońcy, niemniej jednak wobec śmierci pokrzywdzonej, czynności tej nie można było wykonać, przez co nie można było usunąć powstałych sprzeczności pomiędzy zeznaniami pokrzywdzonej, a wyjaśnieniami oskarżonego, co spowodowało powstanie wątpliwości co do sprawstwa oskarżonego, które Sąd I instancji w świetle art. 5 § 2 k.p.k. winien był rozstrzygnąć na korzyść oskarżonego;

☐ zasadny

☐ częściowo zasadny

☒ niezasadny

Zwięźle o powodach uznania zarzutu za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny

Na wstępie, dla przejrzystości formy, zaznaczyć przyszło, że sąd odwoławczy posegregował zarzuty w taki sposób, aby lektura pisemnych motywów wyroku tego sądu była bardziej czytelna. Stąd w pierwszej kolejności należało zająć się zarzutami pierwotnymi, czyli naruszenia przepisów postępowania. Jak wiadomo, co wynika z jednolitej linii orzeczniczej, zawsze uchybieniem pierwotnym będzie naruszenie przepisu procesowego, np. art. 7, art. 170 k.p.k., a jego następstwem – niepoczynienie ustaleń faktycznych na podstawie dowodu z tych wyjaśnień. Błąd w ustaleniach faktycznych ma charakter wtórny. Z kolei błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia to błąd, który wynika z niepełności postępowania dowodowego (tzw. błąd braku) lub z przekroczenia granic swobodnej oceny dowodów (błąd dowolności). Może on być wynikiem nieznajomości określonych dowodów lub nieprzestrzegania dyrektyw obowiązujących przy ocenie dowodów (art. 7), np. błąd logiczny, zlekceważenie niektórych dowodów, danie wiary dowodom nieprzekonywającym, bezpodstawne pominięcie określonych twierdzeń dowodowych, czy oparcie się na faktach w istocie nieudowodnionych (wyr. SA w Lublinie z 9.2.2017 r., II AKa 256/16, Legalis). Poszczególne zarzuty postawione przez skarżącego, a dotyczące naruszenia przepisów postępowania, jak należy domniemywać, w mniemaniu autora świadczyć miały o tzw. błędzie braku.

Przechodząc do istoty, zauważyć przyszło, że pokrzywdzona E. B. w toku postępowania przygotowawczego, jak i całego procesu, została przesłuchana dwa razy, 20 listopada 2022 roku o godzinie 12:20 oraz we właściwym ku temu trybie, przed sądem w dniu 22 listopada 2022 roku o godzinie 7:30 (k.111 – 113) . Faktem jest, że przesłuchanie w trybie art. 185c k.p.k. odbyło się bez udziału obrońcy, którego wyznaczono dopiero zarządzeniem z dnia 8 grudnia 2022 roku (k.154) na wniosek prokuratora z dnia 21 listopada 2022 roku (k.82).

Zauważyć jednak należy, że dodanie do art. 185c§ 1a dodatkowej przesłanki ponownego przesłuchania świadka w postaci nieposiadania obrońcy, przy braku szczególnej regulacji, tak jak w wypadku art. 185a § 2 in fine, że gdy oskarżony nie ma obrońcy z wyboru, to wyznacza się do czynności przesłuchania obrońcę z urzędu, oznacza systemowy brak obowiązku posiadania obrońcy przy tej czynności, w której nie bierze udziału oskarżony. Tylko na tej podstawie stwierdzić przyszło, że w obowiązującym stanie prawnym brak jest unormowań obligujących sąd do wyznaczenia oskarżonemu obrońcy z urzędu w celu reprezentowania go na posiedzeniu w trybie art. 185c § 2 k.p.k., natomiast powiadamia się jedynie obrońcę ustanowionego w sprawie (tak np. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 18 listopada 2020 r. V KK 437/20).

O ile w realiach tej sprawy prokurator 21 listopada 2022 roku wystąpił z wnioskiem o wyznaczenie obrońcy, lecz na innej podstawie prawnej, rozważyć należało wówczas, czy najpierw należało rozpoznać przedmiotowy wniosek. Niemniej dynamika czynności procesowych, czego dowodzi zestawienie ich godzin, nie pozwoliła na ustanowienie obrońcy oskarżonemu, ten zaś o to nie wnosił. Gdyby nie śmierć pokrzywdzonej, która nastąpiła w dniu 25 lutego 2023 roku (k.330), to należałoby rozważać przeprowadzenie czynności przesłuchania pokrzywdzonej po raz kolejny, celem zapewnienia oskarżonemu w pełni jego prawa do obrony.

Niemniej naruszenie przepisów postępowania, w tym przypadku przywołanego przepisu art. 185c § 2 k.p.k., aby zarzut mógł być zasadny, musiałoby mieć wpływ na treść orzeczenia. Skarżący, podnoszący taki zarzut miał obowiązek to wykazać. Tymczasem analizując treść uzasadnienia apelacji nie sposób dostrzec, chociażby jeden akapit, w którym obrońca wskazywałby, że naruszenie tego przepisu miało wpływ na treść zaskarżonego orzeczenia. Obrońca skupił się z kolei na rzekomych rozbieżnościach w relacjach pokrzywdzonej oraz na fakcie, że w protokole pierwszego jej przesłuchania przez funkcjonariusza policji, miała użyć sformułowania „innej czynności seksualnej”, której miał się dopuścić oskarżony, a nie gwałtu, o czym będzie mowa, dla czystości formy, w kolejnych sekcjach uzasadnienia.

Wniosek

☐ zasadny

☐ częściowo zasadny

☒ niezasadny

Zwięźle o powodach uznania wniosku za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny.

Z uwagi na fakt, że nie podjęto nawet próby wywiedzenia, że dostrzeżone uchybienie (jak zinterpretował to sąd odwoławczy, nie rozpoznanie wniosku prokuratora o wyznaczenie obrońcy z urzędu przed godziną przesłuchania pokrzywdzonej) miało wpływ na treść orzeczenia, zważając na brak możliwości jego konwalidowania (śmierć pokrzywdzonej), wniosek należało uznać za niezasadny.

Lp.

Zarzut

2.

⚫

obrazę przepisów postępowania, tj. art. 170 § 1 pkt 3 k.p.k. poprzez oddalenie wniosku obrońcy oskarżonego o przeprowadzenie badania wariograficznego z uwagi na fakt, że tylko w ten sposób możliwe było ustalenia prawdomówności oskarżonego w odniesieniu do postawionych mu zarzutów, co w świetle artykułu dr Marcin Gołaszewski Prezes Zarządu Polskiego Towarzystwa Badań Poligraficznych, w zakresie „Badania poligraficzne w polskim procesie karnym po postanowieniu Sądu Najwyższego z dnia 29 stycznia 2015 r.”; streszczenia dr Marcin Gołaszewski Prezes Zarządu Polskiego Towarzystwa Badań Poligraficznych w zakresie „Upływ czasu od krytycznego zdarzenia w kontekście wartości poznawczej badania poligraficznego”; uwagi dr Marcin Gołaszewski Prezes Zarządu Polskiego Towarzystwa Badań Poligraficznych dotyczące dowodowego wykorzystania ekspertyzy z zakresu badań poligraficznych (wariograficznych), z uwzględnieniem ewentualnego upływu czasu od krytycznych zdarzeń na wartość poznawczą takich badań – w sposób jednoznaczny wskazuję, że jest to istotny dowód w sytuacji „słowa przeciwko słowu”, a upływ czasu pomiędzy zdarzeniem, a badaniem wariograficznym nie ma znaczenia, jak również etap postępowania na którym przeprowadzane jest ww. badanie;

⚫

obrazę przepisów postępowania, tj. art. 170 § 1 pkt 5 k.p.k. poprzez oddalenie wniosku obrońcy oskarżonego o przeprowadzenie dowodu z opinii biegłego z zakresu terapii uzależnień w zakresie ustalenia czy pokrzywdzona E. B. z uwagi na wszystkie dolegliwości zdrowotne na jakie chorowała lecząc się od uzależnienia alkoholowego, psychiatrycznie i neurologicznie, tj., m.in. padaczka alkoholowa, oponiak mózgu itd., w związku z ciągiem alkoholowym jaka była jej tolerancja na alkohol, a tym samym czy mogła posiadać istotne zaburzenia w zakresie postrzegania rzeczywistości i jej interpretacji, oraz ustalenia czy stan jej upojenia alkoholowego wynoszący około 2.26 ‰ w dniach 18.11.2022 r. i 19.11.2022 r. oraz współistniejące choroby mogły powodować, że pokrzywdzona myliła osoby swoich byłych partnerów z przeszłości, którzy wyrządzali jej krzywdę, a tym samym czy mogła przypisywać działania ww. osób z przeszłości względem niej oskarżonemu J. K. – podczas gdy przesłuchana przed Sądem I instancji na rozprawie w dniu 19.10.2023 r. biegła psycholog E. K. zeznała, że „(...) jako psycholog nie potrafię się wypowiedzieć czy miał wpływ na zdolność postrzegania przeżytych zdarzeń (...)”, tym bardziej, ze stwierdziła „(…) Jako psycholog nie potrafię się odnieść do tego czy to że pokrzywdzona przebywała latem 2022 roku w stanie śpiączki przez 10 dni – ona o tym fakcie wspominała, a także spożywanie przez nią później alkoholu, mogło mieć wpływ na postrzeganie przez nią zdarzeń i ich relacjonowanie (…)”;

⚫

obrazę przepisów postępowania, tj. art. 170 § pkt 5 k.p.k. poprzez oddalenie wniosku obrońcy oskarżonego o przeprowadzenie dowodu z uzupełniającej opinii biegłego lekarza sądowego z zakresu Chirurgii Ogólnej lek. med. Z. K. specjalista chirurg w zakresie ustalenia czy w świetle wydanej opinii z dnia 24.08.2023 r. osoba pozbawiona uzębienia może kogokolwiek ugryźć, a tym samym pozostawić ślady po ugryzieniu podczas gdy z treści ww. opinii brak jest jednoznacznego stwierdzenia w ww. temacie;

⚫

obrazę przepisów postępowania, tj. art. 170 § 1 pkt 5 k.p.k. poprzez oddalenie wniosku obrońcy oskarżonego o przeprowadzenie dowodu z historii rachunku oskarżonego w Banku (...) i Banku (...) w zakresie ustalenia obecności pokrzywdzonej E. B. wraz z oskarżonym J. K. w Restauracji (...) w B. gdzie oskarżony płacił kartą oskarżonego w dniu 18.11.2022 r., a następnie ww. udali się taxi do rodziny E. B., co w światle postawionych oskarżonemu zarzutów ma istotne znaczenie dla sprawy;

☐ zasadny

☐ częściowo zasadny

☒ niezasadny

Zwięźle o powodach uznania zarzutu za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny

Zgodnie z przepisem art. 171 § 5 pkt 2 k.p.k. niedopuszczalne jest stosowanie hipnozy albo środków chemicznych lub technicznych wpływających na procesy psychiczne osoby przesłuchiwanej albo mających na celu kontrolę nieświadomych reakcji jej organizmu w związku z przesłuchaniem. Przypomnieć należało więc obrońcy, skoro nieustannie podnosił wniosek dowodowy o dokonanie przesłuchania oskarżonego z użycie wariografu, a także przedkładał dokumenty dotyczące tej metody eliminacji, że brzmienie cytowanego przepisu jest jednoznaczne w swej wymowie i nie stwarza żadnych podstaw do użycia wariografu w toku przesłuchania oskarżonego, świadka czy innego podmiotu. Zakaz dowodowy sformułowany w treści przepisu nie może prowadzić do jego wyeliminowania poprzez wyrażenie zgody przez uprawnionego (por. wyrok SN z 14.01.2004 r., V KK 121/03, Prok. i Pr.-wkł. 2004/10, poz. 6), dopuszczenie zaś do użycia w przesłuchaniu tego typu urządzenia powoduje niemożność procesowego wykorzystania dowodu (wyrok SN z 3.11.2004 r., V KK 69/04, OSNwSK 2004, poz. 1983). Należy zauważyć, że nowelizacja z 10.01.2003 r. wprowadziła do polskiego systemu prawnego możliwość wykorzystania wariografu w badaniach biegłego (art. 192a i 199a). Obie te instytucje nie dotyczą jednak przesłuchania i nie stanowią przepisów lex specialis wobec art. 171. Na marginesie jedynie należy zauważyć, że prowadzone badania nie powinny w istocie rzeczy przypominać przesłuchania, a zatem niedopuszczalne tu będzie odczytywanie fragmentów zeznań.

Podobnie, ogólnikowo, obrońca uzasadnił drugi z zarzutów dot. naruszenia art. 170 § 1 pkt 5 k.p.k.. Wskazał jedynie, że z uwagi na stan zdrowia pokrzywdzonej, skupiając się na rzekomych rozbieżnościach w zeznaniach pokrzywdzonej, powołując się kilkukrotnie na jej stan nietrzeźwości, koniecznym, w jego ocenie, było przeprowadzenie dowodu z opinii biegłego neurologa i biegłego z zakresu terapii uzależnień. Sąd II instancji zauważa jednak, że to głównie do biegłego psychologa należy ocena wiarygodności świadka i to tylko w aspekcie psychologicznym, w tym ustalenie zdolności do odtwarzania spostrzeżeń. Niemniej, obrońca ferując powyższy zarzut, pominął fakt, że opinia neurologa w aktach sprawy zalega, zaś psycholog został nawet przesłuchany przez sąd. Nawet chcąc uznać za zasadny w jakimś stopniu tak sformułowany zarzut obrońcy, to skarżący wciąż pomija najistotniejszą okoliczność, że pokrzywdzona zmarła, co w zasadzie uniemożliwia przeprowadzenie takiego dowodu. Z kolei z powołaną opinię neurologiczną ocenić należało jak jasną, pełną i wewnętrznie niesprzeczną (k. 641 – 651). Do opinii tej skarżący, ze sobie znanych przyczyn, w ogóle się nie odniósł, zwalniając niejako sąd odwoławczy od dalszej jej analizy. Warte jednak było wyświetlenie, że w opinii tej biegły neurolog przecież wprost udzielił odpowiedzi, na wciąż nurtujące obrońcę pytania, a mianowicie, że u pokrzywdzonej, z uwagi na jej choroby, nie występowały istotne zaburzenia w zakresie postrzegania rzeczywistości i jej interpretacji oraz, że stan jej upojenia alkoholowego wraz z jej chorobami najprawdopodobniej nie powodowały, aby myliła osoby swoich byłych partnerów. Jest to mało prawdopodobne (k.651). Trudno było więc oczekiwać od sądu I instancji innej decyzji procesowej jak oddalenie, ponowionego zresztą w apelacji wniosku dowodowego i to w trybie art. 170 § 1 pkt 5 k.p.k.

W zakresie zarzut dotyczącego zaniechania uzyskania opinii uzupełniającej biegłego Z. K., to stwierdzić przyszło, że opinie te są na tyle jasne, na ile było to możliwe w realiach tej sprawy. Faktem jest, że w opinii z dnia 24 sierpnia 2023 roku (k.518) biegły ten wypowiedział się zgodnie z narracją obrońcy. Autor apelacji pominął znów, że w postępowaniu przygotowawczym biegły ten wskazał, że etiologia powstania obrażeń na ciele pokrzywdzonej mogła być inna, tym razem zgodna z tezami aktu oskarżenia (k 179). Doświadczenie sądu odwoławczego dowodzi, że w tego typu sprawach, biegły w zasadzie zawsze, nie jest w stanie udzielić jednoznacznej odpowiedzi na tak stawiane pytania. Stąd wniosek o powoływanie kolejnej opinii nie mógł zostać uwzględniony.

Niezrozumiały jest zarzut dotyczący nieprzeprowadzenia dowodu z historii rachunku bakowego i wywodzenie, że pokrzywdzona była z oskarżonym w restauracji w B. w dniu 18 listopada 2022 roku. Uzasadnienie środka odwoławczego nie pozwalało sądowi odwoławczemu nawiązać jakiejkolwiek polemiki z tym zarzutem. Stwierdzić przyszło więc, że okoliczności przestawione w tym zarzucie pozostawały bez związku z przedmiotem rozpoznania.

Wniosek

☐ zasadny

☐ częściowo zasadny

☒ niezasadny

Zwięźle o powodach uznania wniosku za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny.

Sąd odwoławczy, wbrew zarzutom apelacji, nie stwierdził naruszenia przepisów postępowania, a to wskazanych przez obrońcę, które w istocie należało, w tym przypadku powiązać z art. 7 k.p.k., co zdaje się próbował uczynić skarżący w uzasadnieniu apelacji.

Lp.

Zarzut

3.

błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia i mający wpływ na jego treść, a polegający na pominięciu, że oskarżony został zatrzymany przez policję w dniu 19.11.2022 r. oraz na bezzasadnym odmówieniu wiarygodności wyjaśnieniom oskarżonego J. K. z treści których wynika, że w dniu 21.11.2022 r. oskarżony miał się sam wyprowadzić, a sama pokrzywdzona w żaden sposób nie artykułowała tego faktu, poza jednorazowym stwierdzeniem w tym zakresie oraz akceptacji jego wyprowadzki w dniu 21.11.2022 r. oraz pominięcia faktu, że to oskarżony opłacał należności czynszowe za ww. mieszkanie;

☐ zasadny

☐ częściowo zasadny

☒ niezasadny

Zwięźle o powodach uznania zarzutu za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny

Z uwagi na treść przepisu art. 436 k.p.k. oraz uwzględnieniu z urzędu okoliczności dotyczących drugiego z przypisanych oskarżonemu czynów, nie było konieczności odnoszenia się do tego zarzutu.

Wniosek

☐ zasadny

☐ częściowo zasadny

☐ niezasadny

Zwięźle o powodach uznania wniosku za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny.

Lp.

Zarzut

4.

⚫

błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia i mający wpływ na jego treść, a polegający na bezzasadnym odmówieniu wiarygodności wyjaśnieniom oskarżonego J. K., w treści których w sposób stanowczy zaprzecza on aby przemocą doprowadził pokrzywdzoną E. B. do obcowania płciowego, a przyznaniu waloru wiarygodności zeznaniom samej pokrzywdzonej i oparciu na nich treści wyroku skazującego oskarżonego pomimo, że zeznania pokrzywdzonej w istotniej części są wzajemnie sprzeczne, a ustalenia Sądu I instancji nie uwzględniają jej stanu nietrzeźwości w jakim znajdowała się pokrzywdzona 2.26 ‰ w chwili rzekomego dokonanego na jej osobie przestępstwa zgwałcenia, a ponadto faktu, iż bezpośrednio po zdarzeniu podczas przeprowadzanej interwencji przez funkcjonariuszy policji oświadczyła, że oskarżony dopuścił się wobec niej innej czynności seksualnej, a nie gwałtu;

⚫

błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia i mający wpływ na jego treść, a polegający na pominięciu faktu, że pokrzywdzona E. B. chorowała na padaczkę, w skutek czego niejednokrotnie zdarzało się jej, że traciła przytomność, przez co musiała być podnoszona z ziemi, co mogło spowodować postanie u niej zasinień, co w zestawieniu z treścią opinii biegłego sądowego z zakresu chirurgii ogólnej lekarza Z. K. z której wynika, że wszystkie stwierdzone u pokrzywdzonej obrażenia ciała mogły powstać na skutek ataku padaczki lub upadku związanego z działaniem alkoholu oraz na skutek udzielanej jej przez oskarżonego pomocy, co w pełni odpowiada wyjaśnieniom oskarżonego, w tym zakresie oraz niejednoznacznemu stwierdzeniu przez biegłego sądowego mechanizmu powstania zasinienia sutka prawego, które mogło ale nie musiało powstać w wyniku ugryzienia, co biorąc pod uwagę, że oskarżony nie posiada górnych zębów wydaje się mało prawdopodobne;

☐ zasadny

☐ częściowo zasadny

☒ niezasadny

Zwięźle o powodach uznania zarzutu za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny

Sąd II instancji nie stwierdził naruszenia przepisów postępowania wskazanych w poprzedzających sekcjach uzasadnienia, między innymi dlatego, nie sposób przyjąć, że sąd I instancji dopuścił się błędu w ustaleniach faktycznych, który miałby w istocie być spowodowany błędną oceną wyjaśnień oskarżonego, czyli naruszeniem art. 7 k.p.k.

Niejako oczyszczając przedpole, przypomnieć ponownie przyszło, że naruszenie art. 7 k.p.k. (zasada swobodnej oceny dowodów) jako samodzielny zarzut odwoławczy wiąże się z brakiem oceny dowodu albo z jego błędną oceną.

Przekonanie sądu o wiarygodności jednych dowodów i niewiarygodności innych pozostaje pod ochroną art. 4 § 1 k.p.k. [z 1969 r.; obecnie art. 7 k.p.k. – przyp. aut.] m.in. wtedy, gdy:

1. jest poprzedzone ujawnieniem w toku rozprawy głównej całokształtu okoliczności sprawy (art. 410 k.p.k. ) i to w sposób podyktowany obowiązkiem dochodzenia prawdy - art. 2 § 2 k.p.k.

2. stanowi wynik rozważenia wszystkich tych okoliczności, przemawiających zarówno na korzyść, jak i na niekorzyść oskarżonego (art. 4 k.p.k.);

3. jest wyczerpująco i logicznie – z uwzględnieniem wskazań wiedzy i doświadczenia życiowego – argumentowane w uzasadnieniu wyroku (art. 424 § 1 pkt 1 k.p.k.).

Wbrew omawianemu zarzutowi apelacji, sąd I instancji zasadnie wyeliminował wyjaśnienia oskarżonego z podstawy ustaleń faktycznych. Powoływanie się przez obrońcę na stan upojenia alkoholowego pokrzywdzonej oraz na ujęcie w protokole przesłuchania z dnia 20 listopada 2022 roku stwierdzenia „inna czynność seksualna”, nie mogły przynieść oczekiwanych przez niego rezultatów. Na wstępnie podnieść trzeba było jako kontrargument, że stan upojenia alkoholowego oskarżonego był zdecydowanie wyższy niż pokrzywdzonej. W tym świetle, istotnych informacji, dla dalszej oceny materiałów dowodowych, ale również o osobie oskarżonego dostarczyły dane uzyskane z jego telefonu (k.67 – 71). Już w tym miejscu trzeba zaznaczyć, że pokrzywdzona bardzo dobrze pamiętała, że oskarżony, bez jej zgody, robił zdjęcia jej roznegliżowanego ciała i przesyłał je do koleżanki. Tylko chociażby z tego faktu wynika, że trudno bezkrytycznie przyjąć, jak czynił to skarżący, iż pokrzywdzona zeznawała nieprawdę, błędnie odtwarzała spostrzeżenia, myliła swoich partnerów.

Z konwersacji prowadzonej przez oskarżonego wynika wprost, że sam nie dowierzał co zrobił. Jednakże jego rozmówca (...), która bardzo dobrze go znała, nie miała żadnych wątpliwości, że oskarżony „ po pijaku jak najbardziej” mógł dokonać takich uszkodzeń ciała pokrzywdzonej (k.70). Mało tego wskazała, że poprzednie partnerki oskarżonego również mogłyby to potwierdzić. Rozmowa zakończyła się określeniem oskarżonego jako niepotrafiącego się opanować furiata, czy też psychopatę (k.72 – 73). Oskarżony nawet nie próbował temu przeczyć.

Wiążąc te opinie o oskarżonym, ze wspomniany jego stanem nietrzeźwości w dniu zdarzenia, w tym miejscu warto sięgnąć do protokołu badania stanu trzeźwości J. K. z dnia 19 listopada 2022 roku. O godzinie 17:41 stan nietrzeźwości sięgał 1,25 mg/l alkoholu w powietrzu wydychanym, co przekracza 2,5 promila alkoholu we krwi. Kiedy zauważy się dodatkowo, że do zatrzymania oskarżonego doszło o godzinie 16:30, to nie mogło być żadnych wątpliwości, że w chwili zdarzeń stan upojenia oskarżonego był zdecydowanie wyższy.

Tylko z tych powodów wyszukiwanie w zeznaniach pokrzywdzonej, w istocie drobnych rozbieżności i budowanie na nich narracji, że należało dać w zupełności wiarę oskarżonemu, który zaprzeczał swojemu sprawstwu, było całkowicie nieuprawnione. Przede wszystkim, podstawowe doświadczenie sądowe przekonuje, że ofiara przestępstwa zgwałcenia podczas jej przesłuchania w zasadzie nigdy nie posługuje się pojęciami ustawowymi, jak w tym przypadku „inna czynność seksualna”. Z prawdopodobieństwem graniczącym z pewnością należało założyć, że określenie to wprowadził do protokołu z dnia 20 listopada 2022 roku funkcjonariusz policji, zaś pokrzywdzona nie zwróciła na to uwagi. Zresztą sama pokrzywdzona kwestię tę starała się przekonująco wyjaśnić w czasie jedynego przesłuchania jej przez sąd (k.112). Zeznała wprost, jakich czynności seksualnych dopuścił się względem niej oskarżony. Podała, że oskarżony dokonał penetracji jej pochwy i odbytu wkładając palce. Wreszcie co istotne, taktyka prowadzenia przesłuchania ofiar przestępstw seksualnych dowodzi, że funkcjonariusz policji wykonujący takie czynności, wręcz nie ma uprawnienia do tego, aby wypytywać pokrzywdzonego o szczegóły zdarzenia.

Wreszcie, co miało decydujące znaczenie, przy ocenie tego zarzutu apelacji, to fakt, że skarżący próbując dowolnie podważyć wiarygodność E. B., w zupełności pominął zeznania pozostałych świadków bezpośrednio po zajściu, w tym przybyłych na miejsce funkcjonariuszy policji.

Tymczasem chcąc dokonać kompleksowej oceny depozycji pokrzywdzonej należało skonfrontować je z zeznaniami A. P. (k.17), M. M. (k.30), M. D. (k.35) i wreszcie syna pokrzywdzonej G. B. (k.61). Zeznania tych świadków ściśle korespondują z zeznaniami pokrzywdzonej. Wszyscy w sposób zbieżny przedstawili, co powiedziała im E. B., kiedy udało się jej uciec z mieszkania, w którym faktycznie była przetrzymywana przez oskarżonego. Relację pokrzywdzonej potwierdził również P. P. – funkcjonariusz policji interweniujący na miejscu (k.139). Świadkowie zgodnie zeznali, że E. B. powiedziała, że została zgwałcona przez oskarżonego i on jest sprawcą wszelkich uszkodzeń na jej ciele, które po części okazywała. Nadto oskarżony, który został zatrzymany, przy świadkach miał wulgarnie odpowiedzieć na oskarżenie pokrzywdzonej, że przecież „ kurwy się nie da zgwałcić”. Najistotniejszych informacji dostarczył jednak syn pokrzywdzonej, który 19 listopada 2022 roku przyszedł do mieszkania matki. Opisał co w nim zastał, a także co wydarzyło się po tym, kiedy, zaniepokojony odgłosami z wnętrza tego lokalu, musiał do niego wrócić.

Ten, jednoznaczny w swej wymowie materiał dowodowy, pozostawał poza zainteresowaniem skarżącego, a co w zasadzie nakazywało przedstawioną ocenę omawianego aktualnie zarzutu.

Sąd I instancji rozważył wszystkie okoliczności sprawy, przemawiające zarówno na korzyść, jak i na niekorzyść oskarżonego, co poprzedził ujawnieniem całokształtu materiału dowodowego zgromadzonego w sprawie. Zarzut naruszenia art. 7 k.p.k. nie przystaje więc do realiów tej sprawy.

Z naprowadzonych przyczyn, chociaż zarzutu takiego wprost nie wypowiedziano, ocena prawna zachowania się oskarżonego, nie była obarczona błędem. Wbrew dywagacjom skarżącego zawartym w uzasadnieniu apelacji, oskarżonemu należało przypisać występek z art. 197 § 1 k.k. Jak zresztą dostrzegł skarżący, w sytuacji wystąpienia elementu penetracyjnego, jak wkładanie palców do pochwy, czy odbytu, zasadnym jest kwalifikacja z art. 197 § 1 k.k., a nie z art. 197 § 2 k.k.

Wniosek

☐ zasadny

☐ częściowo zasadny

☒ niezasadny

Zwięźle o powodach uznania wniosku za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny.

Skoro zarzut okazał się niezasadny, to również wniosek o oswobodzenie oskarżonego od odpowiedzialności karnej nie mógł zostać uwzględniony.

Lp.

Zarzut

5.

z ostrożności procesowej również rażącą niewspółmierność kary orzeczonej wobec oskarżonego J. K., pomimo zasygnalizowania przez Sąd I instancji na rozprawie w dniu 6.02.2024 rok, iż czyn zarzucany oskarżonemu w punkcie I może zostać zakwalifikowany jako przestępstwo z art. 197 § 2 k.k. w związku z art. 191 § 1 k.k., art. 157 § 2 k.k., art. 11 § 2 k.k. i art. 12 § 1 k.k., a ponadto przy orzekaniu której Sąd I instancji nie wziął pod uwagę stopnia zawinienia oskarżonego, co w konsekwencji doprowadziło do wymierzenia oskarżonemu rażąco niewspółmiernie surowej kary, która nie spełnia dyrektyw wymiaru kary określonych w art. 53 k.k. i art. 53 § 2b k.k., a których prawidłowe zastosowanie powinno skutkować – gdyby uznano sprawstwo oskarżonego – uwzględnienie zasygnalizowanej zmiany kwalifikacji prawnej czynu i orzeczeniem kary znacznie łagodniejszej

☐ zasadny

☐ częściowo zasadny

☒ niezasadny

Zwięźle o powodach uznania zarzutu za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny

Zgodnie z utartymi poglądami tak doktryny jak i judykatury rażąca niewspółmierność kary, o jakiej mowa w art. 438 pkt 4 k.p.k., zachodzić może tylko wówczas, gdy na podstawie ujawnionych okoliczności, które powinny mieć zasadniczy wpływ na wymiar kary, można było przyjąć, że zachodziłaby wyraźna różnica pomiędzy karą wymierzoną przez sąd pierwszej instancji a karą, jaką należałoby wymierzyć w instancji odwoławczej w następstwie prawidłowego zastosowania w sprawie dyrektyw wymiaru kary przewidzianych w art. 53 k.k. oraz zasad ukształtowanych przez orzecznictwo (wyr. SA w Katowicach z 5.10.2017 r., II AKa 318/17, Legalis). Kara może być uznana za rażąco niewspółmierną z powodu niewłaściwego wyboru jej rodzaju, jej nadmiernej wysokości, albo z powodu nieorzeczenia warunkowego zawieszenia jej wykonania (wyr. SA w Łodzi z 23.11.2016 r., II AKa 222/16, Legalis). Takie przesłanki w tej sprawie nie zaistniały.

W sytuacji, w której oskarżonemu wymierzono karę zaledwie o 4 miesiące powyżej dolnej granicy zagrożenia ustawowego, to zarzucanie rażącej niewspółmierności kary, jest bezzasadne i to w stopniu oczywistym.

Nie ulegało żadnych wątpliwości, na co wskazano, że kwalifikacja prawna czynu przypisanego była prawidłowa. Brutalne wręcz okoliczności popełnienia przypisanego czynu, które nakazywały ustalenie bardzo wysokiego stopnia społecznej szkodliwości czynu, nie pozostawiały złudzeń. Kara, aby spełniła swe cele wobec wielokrotnie karanego oskarżonego, a także w zakresie prewencji generalnej, niższa być nie mogła.

Orzeczona kara jest wręcz łagodna i w przypadku wywiedzenia w tym zakresie apelacji przez prokuratora, należałoby poważnie zastanowić się nad zmianą wyroku w przeciwnym kierunku.

Wniosek

☐ zasadny

☐ częściowo zasadny

☒ niezasadny

Zwięźle o powodach uznania wniosku za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny.

Zarzut był oczywiście bezzasadny, stąd nie było możliwe uwzględnienie tego alternatywnego wniosku.

4.  OKOLICZNOŚCI PODLEGAJĄCE UWZGLĘDNIENIU Z URZĘDU

1.

Okoliczność braku wniosku o ściganie.

Zwięźle o powodach uwzględnienia okoliczności

Sąd rozpoznający apelację z urzędu wziął pod uwagę, że od 1 października 2023 roku przestępstwo z art. 193 k.k. jest ścigane na wniosek pokrzywdzonego, którego w tej sprawie brak. Sąd odwoławczy miał przeto na uwadze, że przedstawienie takiego wniosku należy do prokuratora – art. 12 § 1 a k.p.k., a ten mógłby to uczynić również w postępowaniu odwoławczym, jednak w tej sprawie, wobec faktu śmierci pokrzywdzonej nie było to możliwe. Z kolei brat pokrzywdzonej na rozprawie przed sądem rejonowym w dniu 27 kwietnia 2023 roku stwierdził, że nie jest zainteresowany reprezentowaniem praw pokrzywdzonej i w wniosku takiego nie złożył (k.335). Stąd brak było podstaw do dalszej aktywności w tym przedmiocie po stronie sądu odwoławczego.

5.  ROZSTRZYGNIĘCIE SĄDU ODWOŁAWCZEGO

5.1. Utrzymanie w mocy wyroku sądu pierwszej instancji

1.

Przedmiot utrzymania w mocy

Wyrok Sądu Rejonowego w Rybniku z dnia 15 lutego 2024 roku w sprawie o sygnaturze akt III K 138/23 w zakresie, w którym nie został zmieniony.

Zwięźle o powodach utrzymania w mocy

Z uwagi na to, że zarzuty apelacji okazały się chybione, brak było przesłanek z art. 439 k.p.k. oraz sąd nie dostrzegł potrzeby dalszego działania z urzędu w trybie art. 440 k.p.k. i 455 k.p.k., zaskarżony wyrok należało utrzymać w mocy (art. 433 § 1 k.p.k. i art. 437 § 1 k.p.k.).

5.2. Zmiana wyroku sądu pierwszej instancji

1.

Przedmiot i zakres zmiany

Wyrok Sądu Rejonowego w Rybniku z dnia 15 lutego 2024 roku w sprawie o sygnaturze akt III K 138/23 w punktach 2 – 4.

Zwięźle o powodach zmiany

W efekcie zmiany przepisów od 1 października 2023 roku i braku wniosku o ściganie za występek z art. 193 k.k., orzekając w dniu 15 lutego 2024 roku sąd rejonowy dopuścił się obrazy przepisu art. 439 § 1 pkt 9 w zw. z art. 17 § 1 pkt 10 k.p.k., a wszystko w związku z art. 4 § 1 k.k. Z uwagi na te przepisy orzeczenie zawarte w pkt 2 zaskarżonego wyroku podlegało uchyleniu a postępowanie w tym zakresie umorzeniu. Konsekwencją było uchylenie orzeczenia o karze łącznej i weryfikacja rozstrzygnięcia o zaliczeniu okresu rzeczywistego pozbawienia wolności w tej sprawie.

5.3. Uchylenie wyroku sądu pierwszej instancji

5.3.1. Przyczyna, zakres i podstawa prawna uchylenia

5.3.2. Zapatrywania prawne i wskazania co do dalszego postępowania

5.4. Inne rozstrzygnięcia zawarte w wyroku

Punkt rozstrzygnięcia z wyroku

Przytoczyć okoliczności

1.  Koszty Procesu

Punkt rozstrzygnięcia z wyroku

Przytoczyć okoliczności

III.

Z uwagi na sytuację majątkową i osobista oskarżonego zwolniono go z obowiązku uiszczenia kosztów sądowych za drugą instancję.

2.  PODPIS

sędzia Paweł Stępień (spr.)

sędzia Anita Ossak sędzia (del.) Karolina Sienica